| Паўстанне Балотнікава | |||
|---|---|---|---|
| Асноўны канфлікт: Смутны час | |||
 Бітва войска Балотнікава з царскай арміяй | |||
| Дата | 1606—1607 г.г. | ||
| Месца | Дзікае поле, паўднёвая частка Цэнтральнай Расіі | ||
| Вынік | Задушэнне паўстання | ||
| Праціўнікі | |||
|
|||
| Камандуючыя | |||
|
|||
| Сілы бакоў | |||
|
|||
Паўстанне Балотнікава або Сялянскае паўстанне (руск.: Восстание Болотникова, Крестьянское восстание) — буйное сялянскае, казацкае і дваранскае паўстанне 1606—1607 гадоў пад правадырствам І. І. Балотнікава і шэрагу іншых дзеячаў.
Перадумовы
Да канца XVI стагоддзя ў Расіі фармуецца прыгоннае права. Незадаволенасць сялян, выкліканае узмацненнем феадальнага прыгнёту, знайшло выраз у выступах манастырскіх сялян у канцы XVI стагоддзя, масавых уцёках у паўднёвыя раёны ў перыяд голаду 1601—1603 гадоў. У 1603 годзе адбылося буйное паўстанне халопаў і сялян пад камандаваннем Хлапка Касалапа.
Пасля смерці Лжэдзмітрыя I па Маскве папаўзлі чуткі, што ў палацы забілі не Дзмітрыя, а кагосьці іншага. Гэтыя чуткі зрабілі становішча В. І. Шуйскага вельмі хісткім. Незадаволеных баярскім царом было вельмі шмат, і яны ўхапіліся за імя Дзмітрыя. Адны — таму, што шчыра верылі ў яго выратаванне; іншыя — таму, што толькі гэтае імя магло надаць барацьбе з Шуйскага «законны» характар.
Прыгон сялян, увядзенне Фёдарам Іаанавічам «урочных лет», палітычная нестабільнасць, голад — з прычыны гэтага паўстанне насіла выразны антыбаярскі характар.
Пачатак паўстання
Данскі казак Іван Балотнікаў быў баявым халопам князя Андрэя Цяляцеўскага. Вяртаючыся праз Еўропу з турэцкага палону, ён быў у Самбары (у замку Ежы Мнішка) прадстаўлены нейкай асобе, якая называла сябе «царом Дзмітрыем Іванавічам». Відаць, гэта быў авантурыст Міхаіл Малчанаў — уцякач з Масквы паплечнік Лжэдзмітрыя I, які цяпер рассылаў па поўдні Расіі «царскія граматы», змацаваныя выкрадзенай ім у Маскве залатой царскай пячаткай. Граматы, які абвяшчалі аб хуткім вяртанні цара Дзмітрыя, ўспрымаліся многімі як цалкам дакладныя. Дасведчаны ваяр Балотнікаў быў прызначаны ў Самбары «вялікім ваяводам» і пасланы ў Пуціўль да князя Р. П. Шахаўскога, які пачаў падымаць Северскую зямлю супраць цара Васіля Шуйскага.
Спачуваў паўстанню і чарнігаўскі ваявода Андрэй Цяляцеўскі, якому раней служыў Балотнікаў. Ад Шуйскага пачалі хутка адкладвацца дзесяткі гарадоў і крэпасцяў на паўднёвым захадзе Расіі.
Асноўны падзеі
- Бітва пад Кромах
Першае боесутыкненне войскаў Івана Балотнікава з войскамі цара Васіля Шуйскага ў жніўні 1606 года, ля горада Кромы.
- Бітва пры Яльцы
Другая буйная бітва паўстання, у канцы жніўня 1606 года, ля горада Ялец.
- Бітва пад Калугай
Бітва 23 верасня 1606 года.
- Аблога Масквы
Аблога Масквы атрадамі Балотнікава восенню 1606 года
- Аблога Калугі
Чатырохмесячнай аблога Калугі, дзе паўстанцы пад кіраўніцтвам Івана Балотнікава схаваліся ад надыходзячых войскаў цара Васіля Шуйскага.
- Бітва пад Вянёвам
- Бітва на Вырке
- Бітва пад Сярэбранымі Прудамі
- Бітва пад Тулай
- Бітва пад Дзедзілавам
- Бітва пры Пчэльне
Бітва ў траўні 1607 года каля Калугі. Скончылася цяжкай паразай войскаў цара Васіля Шуйскага.
- Бітва на Восьме
Бітва 5 — 7 чэрвеня 1607 года, у якім царскае войска Васіля Шуйскага атрымала перамогу над паўстанцкім войскам.
- Аблога Тулы
Заключны эпізод паўстання Балотнікава. Аблога горада войскамі Васіля Шуйскага працягвалася чатыры месяцы і скончылася яго узяццем і паланеннем асноўных кіраўнікоў паўстання.
Прычыны паразы
Адсутнасць адзінства ў шэрагах яго войскаў. У паўстанні ўдзельнічалі людзі з розных слаёў насельніцтва і ўсе яны мелі свае ўласныя мэты; адсутнасць адзінай ідэалогіі; здрада часткі войска.
Дваранства даволі хутка перайшло на бок Шуйскага; недаацэнка сіл праціўніка. Балотнікаў часцяком фарсіраваў падзеі, не даўшы войску магчымасці назапасіць сілы.
Заўвагі
- 1 2 Паўстанне Балотнікава // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая Российская энциклопедия, 2004—2017.