Панаванне ў паветры — вырашальная перавага авіяцыі аднаго з ваюючых бакоў у паветранай прасторы на тэатры ваенных дзеянняў. Па маштабах можа быць стратэгічным, аператыўным і тактычным. Вырашальная роля ў заваёве панавання ў паветры належыць ВПС і войскам СПА[1].
Гісторыя паняццяў
Вырашальная перавага аднаго
- у СССР — панаванне ў паветры
- у Расійскай Федэрацыі — панаванне ў паветры
- ва Узброеных сілах ЗША, краінах НАТА і іншых дзяржаў, якія будуюць сваё войска на ўзор армій краін НАТА — перавага ў паветры.
Першая сусветная вайна
У гады першай сусветнай вайны яшчэ не існавала распрацаванага вайсковага паняцця "панаванне ў паветры». На практыцы перавагу ў паветраных баях напераменку пераходзіла ад Антанты да цэнтральных дзяржаў і назад. Перыяды, калі перавагу ў паветры належала германскім Luftstreitkräfte, ўключаюць у сябе Біч Фокера ў канцы 1915 - пачатку 1916 і так званы Крывавы красавік (красавік 1917 года).
Між сусветнымі войнамі
Паняцце «панаванне ў паветры» увёў ва ўжытак італьянскі ваенны тэарэтык Джуліо Дуэ. У 1921 годзе была апублікаваная яго кніга «Панаванне ў паветры»[3], у якой ён сцвярджаў, што авіяцыя павінна граць у вайне вядучую ролю, і авіяўдары па дзяржаўных і эканамічных цэнтрах суперніка здольныя прывесці да перамогі.
У СССР паняцце «панаванне ў паветры» атрымала прызнанне пасля правядзення [ вялікіх бабруйскіх манеўраў] ў 1929 годзе. Вопыт гэтых манеўраў быў абагульнены ў кнізе ваеннага тэарэтыка Аляксандра Лапчынскага «Паветраныя сілы ў баі і аперацыі». Асаблівая ўвага ў кнізе была нададзена барацьбе за панаванне ў паветры. На думку Лапчынскага, абсалютнае панаванне ў паветры наогул недасягальна, можна дасягнуць толькі часовай або мясцовагй перавагі ў паветры.
Другая сусветная вайна
На першым этапе другой сусветнай вайны панаванне ў паветры належала Люфтваффе. Далей перавагу заваявалі ВПС РККА, а таксама Каралеўскія ВПС Вялікабрытаніі і ВПС ЗША.
Гл. таксама: Бітва за Брытанію (1940),
Пасляваенны перыяд
Ганаванне ў паветры было прадэманстравана ВПС Ізраіля падчас Шасцідзённай (аперацыя «Макед») і Ліванскай войнаў. У межах Ліванскай вайны яно адбылося ў выніку знішчэння 19 ЗРК сірыйскай арміі на працягу аднаго дня з наступным знішчэннем да сотні сірыйскіх МіГ-23. Таксама, упершыню для яго падтрымання, у ёй былі ўжытыя БПЛА.
Вопыт бамбаванняў Другой сусветнай прывёў да выпрацоўкі ў ЗША дактрыны дасягнення перавагі ў паветры, што дазваляе наносіць незаменны ўрон праціўніку («убамбіць у каменны век»), вырашаючы такім чынам зыход бітваў на сушы.
Абсалютнае панаванне ў паветры падчас войнаў у Іраку, аперацыі ў Югаславіі і інш. дазволіла арміі ЗША ў самыя кароткія тэрміны рэалізаваць пастаўленыя задачы, нанёсшы суперніку велізарную шкоду на зямлі (як высокадакладнымі ўдарамі, так і масіраваным бамбёжкамі). А вось шырокамаштабнае ўжыванне дывановых бамбаванняў арміяй ЗША падчас вайны ў В'етнаме не прынесла ЗША поўнай перамогі, хоць і дазволіла дасягнуць асобных ваенных і палітычных мэтаў, Асабліва на завяршальным этапе вайны (гл. Аперацыя «Linebacker II»).
Зноскі
Літаратура
- Сиников А. Господство в воздухе: история и перспективы (рус.) // Армейский сборник. — 2014. — № 02. — С. 37-40.