Палітычны крызіс у Венесуэле
Частка Другая халодная вайна
Нікалас Мадура (злева) і Хуан Гуайдо (справа)
Дата 10 студзеня 2019 — 5 студзеня 2023
Месца Венесуэла
Мэты адстаўка прэзідэнта Мадура (прыхільнікі Гуайдо), захаванне ўрада Мадура (яго прыхільнікі)
Характарыстыка мітынгі, пратэсты, дэманстрацыі
Вынік статус-кво
Бакі канфлікту
Нікалас Мадура і яго прыхільнікі Хуан Гуайдо і яго прыхільнікі
Страты
Загінула57 загігулых[26] (па стане на май 2019)

Палітычны крызіс у Венесуэле — абвастрэнне ўнутрыпалітычнага крызісу ў Венесуэле, якое адбылося ў студзені 2019 года, калі Спікер Нацыянальнай асамблеі Хуан Гуайдо на фоне шматтысячных мітынгаў пратэсту, што пачаліся пасля інаўгурацыі Нікаласа Мадура на другі прэзідэнцкі тэрмін, абвясціў сябе выконваючым абавязкі прэзідэнта. Сам дзеючы прэзідэнт заявіў, што застанецца на сваёй пасадзе да заканчэння пакладзенага яму тэрміну ў 2025 годзе. Нікалас Мадура ахарактарызаваў гэтыя падзеі як спробу дзяржаўнага перавароту, за якой стаяць амерыканскія ўлады, і абвясціў аб разрыве дыпламатычных адносін з ЗША.

Перадгісторыя

Пасля смерці Уга Чавеса ў 2013 годзе новым прэзідэнтам краіны быў абраны яго паплечнік Нікалас Мадура, які выступаў за працяг палітыкі свайго папярэдніка. Да пачатку 2014 года ў краіне абвастрыліся эканамічныя праблемы (у 2017 годзе 93% насельніцтва скардзіліся на недаяданне), што прывяло да вострай крытыцы кіруючага рэжыму і да палітычнага крызісу. На парламенцкіх выбарах 2015 года апазіцыя ўпершыню за 16 гадоў атрымала большасць у парламенце. Аднак урад па-ранейшаму кантраляваў Вярхоўны суд, у выніку чаго пачалося супрацьстаянне суда і парламента.

Першыя сур’ёзныя прыкметы крызісу праявіліся, калі суддзя Вярхоўнага суда і суддзя па выбарах, якія лічыліся блізкімі да Мадура, беглі ў ЗША ўсяго за некалькі дзён да інаўгурацыі 10 студзеня. Суддзя Крысціян Серпа пры гэтым назваў Мадура «некампетэнтным» і «нелегітымным»[27][28][29].

Паведамлялася таксама, што, па звестках, атрыманых амерыканскай разведкай, адзін з вышэйшых чыноўнікаў Мадура і міністр абароны Уладзімір Падрыні Лопес папрасілі кіраўніка дзяржавы скласці паўнамоцтвы, пагражаючы пайсці ў адстаўку, калі ён гэтага не зробіць[30].

Ход падзей

2019 год

Студзень

Хуан Гуайдо, які ўзначаліў Нацыянальную асамблею Венесуэлы 5 студзеня 2019 года, 8 студзеня адмовіўся прызнаць Нікаласа Мадура законна абраным прэзідэнтам і прапанаваў сфармаваць пераходны ўрад[31], заявіўшы ад імя парламента, што Мадура ўзурпаваў пасаду прэзідэнта, а краіна фактычна стала дыктатурай[32][33]. Гуайдо заклікаў ваеннаслужачых забяспечыць захаванне Канстытуцыі[33].

Затым ён абвясціў, што ініцыюе публічнае абмеркаванне сітуацыі, прызначыўшы яго на 11 студзеня[34]. Гэта абмеркаванне прыняло форму мітынгу на вуліцах Каракаса. У гэты дзень, выступаючы перад прысутнымі, Гуайдо заявіў пра намер абвясціць сябе кіраўніком дзяржавы на падставе Канстытуцыі Венесуэлы і зрушыць Мадура з прэзідэнцкай пасады[35]. Тады ж парламент прыняў рэзалюцыю, якая абвясціла венесуэльскага лідара «ўзурпатарам». Пасля гэтага апазіцыя паведаміла аб скліканні 23 студзеня агульнанацыянальнай акцыі пратэсту[36].

Мадура грэбліва паставіўся да заяваў апазіцыі, назваўшы дэпутатаў Нацыянальнай асамблеі, якія не прысутнічалі на яго інаўгурацыі, «здраднікамі»[37][38].

23 студзеня Хуан Гуайдо абвясціў сябе выканаўцам абавязкаў прэзідэнта краіны.

25 студзеня Нікалас Мадура заявіў пра гатоўнасць сустрэцца з лідарам апазіцыі, але Гуайдо адмовіўся ад перамоваў, паколькі, на яго думку, улады толькі спрабуюць выйграць час. Свабодныя і дэмакратычныя выбары Гуайдо назваў «адзіным магчымым шляхам рэальнага дазволу палітычнага канфлікту»[39]. Гайдо меркаваў, што на падрыхтоўку выбараў можа сысці 6-9 месяцаў.

29 студзеня Вярхоўны суд Венесуэлы наклаў забарону на выезд Хуана Гуайдо за межы краіны і пастанавіў заблакаваць доступ да яго банкаўскіх рахунках. Раней генеральны пракурор Венесуэлы Тарэк Вільям Сааб паведаміў аб пачатку папярэдняга расследавання ў дачыненні да Гуайдо, звязанага з «актамі гвалту, якія адбыліся ў краіне пачынаючы з 22 студзеня»[40].

30 студзеня прадстаўнікі венесуэльскай апазіцыі заявілі пра намер разарваць міжнародныя пагадненні, якія, па іх версіі, былі заключаны незаконна. У прыватнасці, апазіцыя мела намер перагледзець заключаныя раней з Расіяй кантрактаў на пастаўкі ўзбраенняў, а таксама адносіны з Расіяй у цэлым[41].

31 студзеня агенцтва Reuters паведаміла, што Цэнтральны банк Венесуэлы мае намер у бліжэйшыя дні адправіць 15 т золата ў ААЭ і прадаць яго для папаўнення запасаў замежнай валюты. Па даных крыніцы агенцтва, Венесуэла 26 студзеня ўжо прадала тры тоны золата са сваіх рэзерваў[42][43].

Люты

1 лютага Хуан Гуайдо заявіў у інтэрв’ю газеце «Clarin», што венесуэльская апазыцыя пасля прыходу да ўлады прызнае толькі тыя міжнародныя пагадненні, якія былі ўхвалены Нацыянальнай асамблей. Па словах Гуайдо, яны «будуць паважаць законныя інвестыцыі, зробленыя кампаніямі Расіі і Кітая»[44].

2 лютага кіраўнік Упраўлення стратэгічнага планавання Галоўнага камандавання ВПС Венесуэлы генерал Франсіска Эстэбан Янсэнса Радрыгес заявіў аб пераходзе на бок Гуайдо і заклікаў іншых ваенных узяць з яго прыклад[45][46].

Тым часам у Каракасе адбыліся масавыя мітынгі: у падтрымку Мадура і Гуайдо. Выступаючы на ​​мітынгу сваіх прыхільнікаў, Мадура прапанаваў правесці датэрміновыя парламенцкія выбары. Гуайдо заклікаў сваіх прыхільнікаў працягнуць пратэсты з мэтай адхіленьня Мадура ад улады[47].

Мадура таксама паведаміў у Twitter, што ўдзельнікі ствараемага ў краіне народнага апалчэння будуць уключаны ў склад Нацыянальных узброеных сіл Венесуэлы. Раней Мадура абвясціў аб стварэнні ў бліжэйшыя месяцы больш за 50 тыс. падраздзяленняў народнага апалчэння, якія, па яго словах, ужо да мая будуць налічваць 2 млн чалавек[48].

5 лютага апазіцыйная Нацыянальная асамблея Венесуэлы прыняла закон аб «пераходзе да дэмакратыі» і «ўзнаўленні канстытуцыйнага парадку» ў краіне[49]. Парламент таксама прызначыў новых паслоў Венесуэлы ў Бразіліі, Гватэмале, Парагваі і Іспаніі, якія прызналі Хуана Гуайдо прэзідэнтам краіны. Апроч іх, у апазіцыі ўжо былі паслы ў Аргенціне, Канадзе, Чылі, Калумбіі, Коста-Рыцы, Эквадоры, ЗША, Гандурасе, Панаме і Перу. Практычна ва ўсіх гэтых краінах цяпер па два прадстаўнікі Венесуэлы: пасол дзеючага ўрада і пасол, прызначаны Хуанам Гуайдо. Некаторыя з гэтых краін прапанавалі кіраўнікам дыпламатычных ведамстваў урада Мадура прызнаць Гуайдо законным прэзідэнтам альбо пакінуць краіну знаходжання[50].

6 лютага апазіцыйны дэпутат Франклін Дуартэ заявіў агенцтву France-Presse, што венесуэльская армія заблакавала адзін мост на мяжы з Калумбіяй, па якім планавалася арганізаваць пастаўкі гуманітарнай дапамогі з пункта ў памежным горадзе Кукута[51]. Сюды ЗША без згоды венесуэльскага ўрада адправілі прадукты харчавання (мука, крупы, цукар, печыва, кансервы, масла і г.д.), прадметы асабістай гігіены, а таксама медыкаменты і медыцынскае абсталяванне (шпрыцы, джгуты, пластыры). Мясцовае аддзяленне Чырвонага Крыжа адмовілася ўдзельнічаць у дастаўцы грузу з Калумбіі, спаслаўшыся на неабходнасць «гарантаваць выключна гуманітарны характар ​​місіі» і выконваць «прынцыпы нейтральнасці і непрадузятасці»[50].

8 лютага ў памежным горадзе Кукута ў Калумбіі адкрыўся цэнтр па размеркаванні гуманітарнай дапамогі для жыхароў Венесуэлы. У цырымоніі адкрыцця прынялі ўдзел пасол ЗША ў Калумбіі Кевін Уітакер, прадстаўнікі калумбійскага ўрада і венесуэльскай апазіцыі[52].

10 лютага палкоўнік сухапутных войскаў Венесуэлы Рубен Альберта Пас Хіменэс (Ruben Paz Jimenez) прызнаў Хуана Гуайдо часовым прэзідэнтам і заклікаў войска прапусціць у краіну гуманітарную дапамогу з ЗША.

Тым часам Нікалас Мадура абвясціў аб пачатку найбуйнейшых у гісторыі краіны грамадзянска-ваенных вучэнняў «200-годдзе Ангастуры-2019», у якіх прымалі ўдзел узброеныя сілы і народнае апалчэнне Венесуэлы. У ходзе вучэнняў, якія прайшлі з 10 па 15 лютага, адпрацаваны сцэнары магчымага «ўварвання на тэрыторыю краіны». Вучэнні прымеркаваны да 200-гадовага юбілею Ангастурскага кангрэса, скліканага па ініцыятыве Сымона Балівара ў Ангастуры, сталіцы вызваленых ад Іспаніі правінцый Венесуэлы, 15 лютага 1819 года[53].

16 лютага Хуан Гуайдо заклікаў узброеныя сілы перайсці на бок Нацыянальнай асамблеі на працягу 8 дзён. Ён таксама заявіў, што пасля заканчэння тэрміну гуманітарная дапамога прыбудзе на тэрыторыю Венесуэлы[54][55].

18 лютага пяцёра снайпераў з арміі Венесуэлы запісалі відэазваротах да Мадура, у якім задаліся пытаннем аб тым, колькі ж гэта ўсё можа працягвацца. Яны заявілі, што народ адчувае голад, а вайскоўцы гатовыя пакласці канец «гэтаму карумпаванаму ўраду»[56].

19 лютага прэзідэнт ЗША Дональд Трамп заявіў, што дапускае «любыя варыянты» змены ўлады ў Венесуэле і заклікаў вайскоўцаў краіны перайсці на бок апазіцыі. Таксама кіраўнік дзяржавы патлумачыў, што ў адваротным выпадку ваенныя могуць «страціць усё»[57].

Таксама стала вядома, што Расія даставіць 20 лютага 300 тон гуманітарнай дапамогі ў Каракас[58].

19 лютага ўлады Венесуэлы закрылі марскую мяжу, перашкаджаючы прыбыцці на тэрыторыю краіны нідэрландскіх марскіх і паветраных судоў[59].

20 лютага ў Венесуэлу была дастаўлена гуманітарная дапамога з Расіі.

22 лютага Хуан Гуайдо падпісаў першы ўказ ў якасці часовага кіраўніка дзяржавы, апублікаваны на яго старонцы ў Twitter: «У якасці галоўнакамандуючага ўзброенымі сіламі я пацвярджаю дазвол, каб гуманітарная дапамога трапіла на тэрыторыю Венесуэлы, і загадваю розным элементам, <...> каб яны дзейнічалі ў адпаведнасці з гэтай інструкцыяй». Згодна з указам Гуайдо, Венесуэла для дастаўкі гуманітарнай дапамогі адкрывае ўсе закрытыя межы. Раней дзеючы прэзідэнт Нікалас Мадура зачыніў мяжу з Бразіліяй, а таксама з некалькімі астравамі ў Карыбскім моры, праз якія Гуайдо меў намер атрымліваць гуманітарную дапамогу. Акрамя таго, Мадура таксама не выключыў закрыцця мяжы з Калумбіяй[60].

22 лютага двое пратэстуючых загінулі і каля дзясятка атрымалі раненні на мяжы з Бразіліяй пасля таго, як венесуэльскія ваенныя адкрылі агонь па грамадзянскіх асобах. Мясцовыя жыхары спрабавалі перашкодзіць закрыццю венесуэльска-бразільскай мяжы ў раёне вёскі Кумаракапай[61].

23 лютага па загадзе Нікаласа Мадура на мяжы з Калумбіяй былі разгорнутыя войскі, на захад краіны былі адпраўленыя дадатковыя падраздзяленні, каб «абараніць свет пасля закрыцця мяжы»[62]. Прыхільнікі Мадура перакрылі дарогу грузавікам з гуманітарнай дапамогай, якія спрабавалі ўехаць у краіну. Па даных агенцтва Reuters, група венесуэльцаў паспрабавала прарвацца праз мяжу, каб трапіць у Калумбію, аднак сутыкнулася з супрацівам памежнікаў, якія ўжылі слёзатачывы газ. Удзельнікі прарыву пачалі закідваць байцоў Нацыянальнай гвардыі Венесуэлы бутэлькамі і камянямі, пасля чаго тыя ўжылі сілу[63].

Пратэстоўцы ў венесуэльскім горадзе Урэнья (штат Тачыра) на мяжы з Калумбіяй падпалілі пусты аўтобус, паспрабавалі разагнаць яго і накіраваць у бок паліцыянтаў, аднак праз некалькі метраў аўтобус спыніўся каля будынку, якое таксама апынулася ахоплена полымем[63].

На мяжы з Бразіліяй аднаму грузавіку з гуманітарнай дапамогай удалося пераехаць на тэрыторыю Венесуэлы, але, даехаўшы да таго месца, дзе ваенныя Венесуэлы выставілі ачапленне, ён быў вымушаны разгарнуцца і з’ехаць назад. Для разгону пратэстоўцаў Нацыянальная гвардыя Венесуэлы адкрыла стральбу[63][64].

Тым часам маёр арміі Венесуэлы Уга Энрыке Пара Марцінес на мяжы з Калумбіяй заявіў аб прызнанні Гуайдо прэзідэнтам, а некалькі байцоў Нацыянальнай гвардыі Венесуэлы на двух браняваных машынах пратаранілі часовыя загароды, устаноўленыя на мяжы з Калумбіяй, і прарваліся на тэрыторыю суседняй краіны[65]. Каля казармаў Нацыянальнай гвардыі ў Каракасе сабраліся дзесяткі тысяч чалавек, якія заклікалі гвардзейцаў перайсці на бок апазіцыі і прапусціць у краіну гуманітарную дапамогу[66].

Сам Гуайдо, насуперак забароне пакідаць краіну, прыбыў на верталёце ў Калумбію, а затым разам з прэзідэнтам Калумбіі Іванам Дуке Маркесам прыехаў на мяжу з Венесуэлай[67][68]. Паводле яго слоў, перасекчы мяжу яму дапамаглі венесуэльскія ваенныя[69][70].

У гэты жа дзень прэзідэнт Венесуэлы Нікалас Мадура абвясціў аб разрыве дыпламатычных адносін з Калумбіяй і даў калумбійскім дыпламатам 24 гадзіны на тое, каб пакінуць краіну[71]. «Наша цярпенне вычарпана, мы не можам больш мірыцца з тым, што тэрыторыя Калумбіі выкарыстоўваецца для нападаў на Венесуэлу. Па гэтай прычыне я вырашыў разарваць усе палітычныя і дыпламатычныя адносіны з фашысцкім урадам Калумбіі », — абвясціў ён[72].

27 лютага газета The Wall Street Journal паведаміла са спасылкай на даныя даследчай кампаніі Kpler і заявы Міністэрства нафты Венесуэлы, што амерыканскія санкцыі супраць дзяржаўнай нафтавай кампаніі PDVSA прывялі да рэзкага скарачэння паставак венесуэльскай нафты ў ЗША, аднак не змаглі абрынуць увесь нафтавы экспарт Венесуэлы, якая змагла кампенсаваць страты на амерыканскім рынку пастаўкамі ў Індыю і краіны Еўрасаюза[73].

Тым часам прыхільнікі Мадура выявілі ў захопленым амерыканскім гуманітарным грузе для Венесуэла цвікі і скруткі дроту для стварэння барыкад[74].

Сакавік

4 сакавіка Гуайдо вярнуўся ў Венесуэлу, каб узначаліць пратэсты. Пры гэтым ён перасцярог улады краіны ад свайго затрымання. У той жа дзень палітык выступіў на мітынгу апазіцыі ў сталічным раёне Лас-Мэрсэдэс. Гуайдо заклікаў сваіх прыхільнікаў выйсці на масавыя маніфестацыі 5 і 9 сакавіка і заявіў, што палітычныя акцыі не скончацца, «пакуль свабода Венесуэлы не будзе дасягнута». Па паведамленнях СМІ, «абстаноўка была спакойнай, на месцы мерапрыемства не было ачаплення, спецтэхнікі або паліцэйскіх, экіпіяваных для разгону дэманстрацый»[75].

6 сакавіка ўлады Венесуэлы абвінавацілі пасла ФРГ Даніэля Крынера ва ўмяшанні ва ўнутраныя справы краіны, абвясцілі яго персонай нон грата і запатрабавалі ад яго пакінуць Венесуэлу на працягу 48 гадзін. Па заяве МЗС Венесуэлы, нямецкі пасол быў звязаны з венесуэльскай апазіцыяй[76].

Увечары 7 сакавіка ў 21 з 23 штатаў Венесуэлы, а таксама ў сталіцы Каракасе адбыліся масавыя адключэнні электрычнасці. Без святла застаўся венесуэльскі міжнародны аэрапорт, у Каракасе былі абясточаны некалькі ліній метро[77]. У сталіцы Венесуэлы таксама назіраліся перабоі з мабільнай сувяззю. Нацыянальная электрычная кампанія Венесуэлы Corpoelec паведаміла, што прычынай перабояў энергазабеспячэння стала дыверсія на гідраэлектрастанцыі «Эль-Гуры»[78]. Прэзідэнт краіны Нікалас Мадура абвінаваціў у здарэнні «амерыканскіх імперыялістаў»[79].

17 сакавіка віцэ-прэзідэнт Венесуэлы Делсі Радрыгес паведаміў у Twitter, што Нікалас Мадура запатрабаваў ад усіх міністраў краіны сысці ў адстаўку з мэтай рэструктурызацыі ўрада[80].

25 сакавіка большая частка краіны зноў засталася без электрычнасці. Поўнасцю або часткова былі абясточаны сталічны рэгіён, а таксама 16 з 23 штатаў Венесуэлы[81]. У сувязі з чарговым калапсам ў краіне 28 сакавіка абвешчаны выхадным[82].

28 сакавіка Хуан Гуайдо на сваёй старонцы ў Twitter заявіў, што 6 красавіка ў краіне пачнецца аперацыя «Свабода», па выніках якой «Мадура і яго рэжым павінен быць скінуты». Ён таксама распавёў аб фарміраванні Камітэтаў дапамогі і свабоды. Раней прэзідэнт ЗША Дональд Трамп запатрабаваў вывесці вайскоўцаў Расіі з Венесуэлы і пры гэтым дапусціў усе спосабы вырашэння гэтага пытання[83]. Інфармацыя аб прыбыцці расійскіх вайскоўцаў у краіну 23 сакавіка распаўсюдзіла выданне El Nacional[84].

31 сакавіка на аўтамабіль Гуайдо напаў угневаны натоўп. Людзей ўдалося спыніць паліцыі[85].

Красавік

2 красавіка Нацыянальны ўстаноўчы сход Венесуэлы, згодна з рашэннем Вярхоўнага суда, пазбавіў Гуайдо дэпутацкай недатыкальнасці[86].

6 красавіка больш чым 5 мільёнаў грамадзян Венесуэлы выйшлі на мітынг у розных гарадах краіны ў падтрымку Н. Мадура[87].

9 красавіка прэзідэнт Бразіліі Жаір Балсанару ў інтэрв’ю радыёстанцыі Jovem Pan дапусціў, што яго краіна можа прыняць удзел ва ўзброеным уварванні ў Венесуэлу: «Мы не павінны дапусціць, каб Венесуэла ператварылася ў новую Кубу ці Паўночную Карэю». Ён паведаміў, што Бразілія сумесна з ЗША спрабуе «пасеяць раскол» у венесуэльскай арміі[88].

13 красавіка дзяржаўны сакратар ЗША Майк Пампеа і міністр замежных спраў Бразіліі Эрнэст Араужо заклікалі Кубу, Расію і Кітай спыніць аказваць дапамогу дзейнаму прэзідэнту Венесуэлы Нікаласу Мадура. Пампэа і Араужо, па паведамленні Дзярждэпартамента ЗША, «паабяцалі працягнуць працаваць разам для супрацьстаяння палітычнаму, эканамічнаму і гуманітарнаму крызісу ў Венесуэле, а таксама яго ўплыву на суседзяў Венесуэлы»[89].

19 красавіка Хуан Гуайдо заявіў пра старт заключнай фазы Аперацыі «Свабода» па адхіленні ад улады прэзідэнта краіны Нікаласа Мадура 1 мая і заклікаў грамадзян Венесуэлы прыняць удзел у акцыі пратэсту, прызначанай на гэтую дату[90].

30 красавіка адбылася спробаваеннага перавароту: лідар апазіцыі Х. Гуайдо заклікаў ваенных зрынуць рэжым Мадура (пасля яго заклікаў улады Венесуэлы абмежавалі доступ да сацсетак, праз якія перадавалася відэазапіс выступлення) і неўзабаве група ваенных перакрыла дарогу ў раёне транспартнай развязкі Альтаміра непадалёк ад базы ВПС «Ла Карлота». Прэзідэнт Н. Мадура заклікаў грамадзян да «максімальнай мабілізацыі», а таксама заявіў аб лаяльнасці ваенных[91].

Май

У ноч на 1 мая Мадура ў прысутнасці міністра абароны і іншых высокапастаўленых асоб дзяржавы звярнуўся з пасланнем да нацыі і абвясціў пра перамогу над спробай дзяржаўнага перавароту ў краіне. Мадура падкрэсліў, што цяперашняя спроба дзяржаўнага перавароту была прадпрынята з падачы былога мэра Каракаса, заснавальніка сацыял-дэмакратычнай партыі «Народная воля» Леапольда Лопеса. «Агенты правага крыла тэрарыстычнай партыі Народная воля паспрабавалі здзейсніць дзяржаўны пераварот», — сказаў ён. Мадура павіншаваў ваеннае кіраўніцтва краіны: «Я хачу павіншаваць вас з цвёрдай, лаяльнай і смелай пазіцыяй, з якой вы кіравалі разгромам невялікай групы, якая спрабавала напоўніць Венесуэлу гвалтам. Я хачу павіншаваць Вярхоўнае ваеннае камандаванне з яго адвагай у абароне міру».

Па даных праваабаронцаў з няўрадавай арганізацыі «Венесуэльскі крымінальны форум», у ходзе пратэстаў праваахоўнікі затрымалі 119 чалавек[92].

Саветнік прэзідэнта ЗША па нацыянальнай бяспецы Джон Болтан заклікаў міністра абароны краіны, старшыні Вярхоўнага суда Венесуэлы і кіраўніка прэзыдэнцкай гвардыі скарыстацца апошнім шанцам і перайсці на бок апазіцыі.

Генеральны сакратар ААН Антоніу Гутэрыш звярнуўся да ўсіх бакоў з заклікам распачаць неадкладныя крокі, каб аднавіць спакой і пазбегнуць гвалту ў краіне.

Дзяржсакратар ЗША Майк Пампеа ў інтэрв’ю CNN паведаміў, што, па наяўных даных, Мадура быў гатовы раніцай 30 красавіка пакінуць Венесуэлу, але Расія адгаварыла яго ад гэтага кроку. Кіраўнік МЗС Венесуэлы назваў заявы Пампеа «фэйкавай навінай». Афіцыйны прадстаўнік МЗС Расіі Марыя Захарава таксама назвала заявы Пампеа «фейкам».

На абвастрэнне сітуацыі ў Венесуэле адрэагавала і Федэральнае авіяцыйнае ўпраўленне ЗША: яно забараніла амерыканскім авіякампаніям здзяйсняць палёты ў паветранай прасторы Венесуэлы на вышыні 26 тыс. футаў (каля 8 тыс. м). У якасці прычыны паказвалася «ўзмацненне палітычнай нестабільнасці і напружанасці» ў рэспубліцы. Усім эксплуатанты, якія ў цяперашні час знаходзяцца ў Венесуэле, у тым ліку прыватныя самалёты, FAA прадпісала пакінуць краіну і яе паветраную прастору на працягу 48 гадзін[93].

8 мая карабель USCG James выявілі ў эканамічнай зоне Венесуэлы. На наступны дзень ён змяніла курс і на 14 міль наблізіўся да порта Гуайра (штат Варгас). Насустрач караблю выйшаў патрульны катар ВМС Венесуэлы, экіпаж якога пераканаў амерыканскую каманду змяніць курс. Мадура назваў дзеянні амерыканскіх маракоў «правакацыяй супраць Венесуэлы, закліканай праверыць яе гатоўнасць да такога роду дзеянняў»[94].

20 мая прадстаўнікі Гуайдо правялі перамовы з Мінабароны і Дэярждэпам ЗША для ацэнкі сумесных механізмаў супрацоўніцтва і стратэгічнага планавання і прасоўвання рашэння сацыяльнага, палітычнага і гуманітарнага крызісу. Апазіцыянеры былі задаволеныя сустрэчы[95].

Лета

26 чэрвеня ўлады Венесуэлы заявілі аб новай спробе дзяржаўнага перавароту: яны паведамілі, што праціўнікі кіраўніка дзяржавы замовілі замежным наймітам выкраданне і забойства прэзідэнта Н. Мадура, а таксама планавалі захапіць склады са зброяй і ваенны аэрапорт, а затым вызваліць з турмы экс-міністра абароны Рауля Бадуэля, які адбывае пакаранне за карупцыю[96].

У жніўні ЗША ўзмацнілі эканамічны ціск на ўрад Венесуэлы на чале з Нікаласам Мадура. Прэзідэнт Злучаных Штатаў Дональд Трамп 5 жніўня падпісаў указ аб увядзенні поўнага эканамічнага эмбарга супраць гэтай краіны. Сваім распараджэннем ён замарозіў змешчаныя на тэрыторыі ЗША ўсё актывы ўрада Венесуэлы і звязаных з ім арганізацый, а таксама забараніў любыя эканамічныя аперацыі з імі. Выключэнні зроблены для аперацый, звязаных з прадстаўленнем гуманітарнай дапамогі. Часовы прэзідэнт Венесуэлы Хуан Гуайдо вітаў новыя санкцыі ЗША супраць Мадура[97].

Працяг канфлікту ў 2020-х

5 студзеня 2020 на афіцыйным пасяджэнні парламента замест Гуайдо на пасаду спікера Нацыянальнай асамблеі быў абраны праўладны дэпутат Луіс Пара. Аднак апазіцыя — паплечнікі Гуайдо — сабраліся ў рэдакцыі адной з мясцовых газет і пастанавілі, што ён застаецца на пасадзе спікера венесуэльскага парламента на наступны тэрмін. Мадура заявіў, што прэтэнзіі апазіцыі да ходу галасавання незаможныя, у прыватнасці кворум быў дакументальна пацверджаны. Нягледзячы на ​​гэта, некаторыя краіны павіншавалі Гуайдо з перавыбраннем на пасаду старшыні парламента[98].

Дзяржаўны дэпартамент ЗША 26 сакавіка прапанаваў за інфармацыю, якая прывядзе да арышту ў сувязі з абвінавачваннямі ў гандлі наркотыкамі і наркатэрарызму Нікаласа Мадура, 15 мільёнаў долараў[99].

Улады Венесуэлы 3 мая захапілі групу наймітаў, якія збіраліся зладзіць у краіне пераварот. Паводле інфармацыі міністэрства ўнутраных спраў Венесуэлы, яны прыбылі з Вялікабрытаніі на хуткасных катэрах. Восем з іх былі забітыя, а 13 — затрыманыя. Прэзідэнт Венесуэлы Нікалас Мадура заявіў, што найміты збіраліся яго забіць. Паводле слоў палітыка, баевікі праходзілі падрыхтоўку ў Калумбіі, іх фінансавалі калумбійскія і амерыканскія ўлады. Калумбія і ЗША абверглі гэтыя абвінавачванні[100].

8 студзеня 2021 года Еўрапейскі Саюз афіцыйна адмовіўся юрыдычна прызнаваць Хуана Гуайдо кіраўніком Венесуэлы[101].

14 жніўня 2021 года прадстаўнікі ўрада Мадура і апазіцыі пачалі перамовы ў Мехіка для пошуку выхаду з палітычнага і эканамічнага крызісу ў краіне. У якасці пасярэдніка на перамовах выступаў нарвежскі дыпламат Даг Халвар Нюландэр. Бакі падпісалі мемарандум аб узаемаразуменні. Паводле даных агенцтва AFP, апазіцыя настойвала на правядзенні галасавання і вызваленні палітычных зняволеных. Улады ў сваю чаргу спрабавалі дамагчыся паслаблення міжнародных абмежавальных захадаў.

30 снежня 2022 года прыхільнікі Гуайдо прагаласавалі за роспуск Часовага ўрада, пасля чаго падкантрольнае часоваму ўраду пасольства Венесуэлы ў ЗША абвясціла аб спыненні работы з 5 студзеня 2023 года[102].

Блакаванне інтэрнэту

Некалькі крыніц паведамлялі, што 11 студзеня 2019 доступ да Вікіпедыі ў Венесуэле быў заблакаваны на нявызначаны тэрмін пасля таго, як старонка пра Хуана Гуайдо ў іспанскай Вікіпедыі была абноўлена — у тэкст артыкула была дададзеная інфармацыя аб яго самаабвешчанне прэзідэнтам. Пасля гэтага рушыла ўслед вайна рэдагавання. Крыніцы паведамлялі, што гэтая заява дадавалася ў артыкул і выдалялася ў агульнай складанасці 37 разоў на працягу двух гадзін[103][104][105].

Венесуэльскія няўрадавыя арганізацыі паведамлялі таксама пра блакаванне ў краіне доступу да Instagram, Twitter і YouTube, нароўні з іншымі спосабамі ўмяшання верных прэзідэнту Мадура сілавых структур у работу медыя[106]. Тым не менш, і Гуайдо, і Мадура актыўна карыстаюцца Twitter для распаўсюджвання сваіх заяваў.

Паведамленні пра ПВК «Вагнер»

25 студзеня 2019 года агенцтва Reuters паведаміла са спасылкай на атамана казацкага таварыства «Ховрино» Яўгена Шабаева[107], што ў Венесуэлу за адзін-два дні да пачатку падзей прыбыла група былых расійскіх вайскоўцаў, звязаных з так званай «прыватнай ваеннай кампаніяй» (ПВК) «Вагнер», у колькасці 400 чалавек для аховы прэзідэнта Нікаласа Мадура[108][109][110].

Пасол РФ у Венесуэле Уладзімір Заемскі заявіў, што паведамленні аб прысутнасці расійскіх прыватных ваенных кампаній у краіне з’яўляюцца «фейкам»[107]. Іншыя афіцыйныя асобы ў Расіі і Венесуэле, да якіх розныя СМІ звярталіся за тлумачэннямі, таксама абверглі гэтыя здагадкі[111][112][113]. Дырэктар разведвальнага ўпраўлення Мінабароны ЗША генерал-лейтэнант Роберт Эшлі, выступаючы з дакладам на слуханнях у камітэце па разведцы Сената Кангрэса ЗША, заявіў, што Пентагон не знайшоў прыкмет ваеннай прысутнасці Расіі і Кітая ў Венесуэле[114]. 7 лютага кіраўнік Паўднёвага камандавання ВС ЗША адмірал Крэйг Фолер на слуханнях у камітэце па справах узброеных сіл Сената Кангрэса ЗША заявіў, што амерыканскія ўлады ў курсе паведамленняў СМІ пра тое, што «расійскія сілы бяспекі» былі перакінуты ў Венесуэлу, і спрабуюць знайсці пацверджанне гэтай інфармацыі[115].

Афіцыйна, 24 сакавіка ваенна-транспартны самалёт Ан-124 і пасажырскі Іл-62 даставілі ў Венесуэлу 99 расійскіх вайскоўцаў і 35 тон грузу[116][117].

Заўвагі

  1. ↑ Телефонный разговор с Президентом Венесуэлы Николасом Мадуро. Пресс-служба Президента Республики Беларусь. Праверана 25 January 2019.
  2. 1 2 Permanent Council Approves Resolution to Not Recognize the Legitimacy of the Maduro Regime (англ.). U.S. Mission to the Organization of American States (10 студзеня 2019). Праверана 16 January 2019.
  3. ↑ Iran’s Defense Minister in Venezuela for Maduro Inauguration, Bilateral Ties. Tasnim News Agency. Праверана 14 January 2019.
  4. 1 2 3 4 Nicolás Maduro desafía a Occidente aferrado a China y Rusia y busca el apoyo de México (ісп.). El País. Архівавана з першакрыніцы 11 January 2019. Праверана 12 January 2019.
  5. ↑ Venezuela's Great Depression: Opposition Gets More Aggressive Against Maduro (англ.). Forbes (15 студзеня 2019). Праверана 17 January 2019.
  6. ↑ http://www.correodelorinoco.gob.ve/viceministro-para-asia-medio-oriente-y-oceania-recibe-a-embajadora-designada-por-la-republica-democratica-popular-lao/
  7. ↑ Mexico still recognizes Maduro as Venezuela president, 'for now': spokesman (англ.). Reuters (23 студзеня 2019). Праверана 23 January 2019.
  8. ↑ Prime Minister attends Venezuelan President Maduro’s inauguration (англ.). St Kitts & Nevis Observer (11 студзеня 2019). Праверана 17 January 2019.
  9. ↑ Maduro starts new term in Venezuela facing US sanctions, lack of legitimacy abroad (англ.). The Hill (10 студзеня 2019). Праверана 20 January 2019.
  10. 1 2 CARICOM remains divided on Venezuela - St. Lucia News Online (англ.)(недаступная спасылка). St. Lucia News Online (11 студзеня 2019). Архівавана з першакрыніцы 15 красавіка 2019. Праверана 13 January 2019.
  11. ↑ Local Venezuelans wary of T&T’s support of Maduro (англ.). Trinidad & Tobago Guardian (11 студзеня 2019). Праверана 14 January 2019.
  12. ↑ https://africandailyvoice.com/en/2019/01/11/south-africa-congratulates-maduro-on-second-term/ Архівавана 1 красавіка 2019.
  13. ↑ E.UU. recuerda que no reconoce toma de posesión de Maduro. EC. Праверана 12 January 2019.
  14. ↑ Statement on Venezuela(нявызн.). Department of Foreign Affairs and Trade. Government of Australia. — «Australia recognises and supports the President of the National Assembly, Juan Guaidó, in assuming the position of interim president»  Праверана 28 January 2019.
  15. ↑ Líderes opositores guardan silencio en medio del “tira y encoge” de Guaidó como Presidente. EC. Праверана 12 January 2019.
  16. ↑ Sobre la situación en Venezuela: 10 de enero / Comunicado del Gobierno argentino - Ministerio de Relaciones Exteriores y Culto(недаступная спасылка). www.cancilleria.gob.ar. Архівавана з першакрыніцы 13 студзеня 2019. Праверана 13 January 2019.
  17. ↑ Brasil reconoce a Juan Guaidó como presidente interino de Venezuela. Diario Gestíon (12 студзеня 2019). Праверана 13 January 2019.
  18. ↑ Sistema de Noticias-Cancillería Guatemala. Ministry of Foreign Affairs of Guatemala. Government of Guatemala (13 студзеня 2019). Праверана 16 January 2019.
  19. ↑ Comunicado(недаступная спасылка). Secretary of Foreign Affairs and International Cooperation. Government of Honduras (10 студзеня 2019). Архівавана з першакрыніцы 17 студзеня 2019. Праверана 16 January 2019.
  20. ↑ Georgia Questions Legitimacy of Nicolas Maduro as President of Venezuela(недаступная спасылка). Georgia Today. Архівавана з першакрыніцы 11 студзеня 2019. Праверана 12 January 2019.
  21. ↑ Доминиканская Республика поддержит Хуана Гуайдо на заседании ОАГ по Венесуэле. ТАСС. Праверана 24 January 2019.
  22. ↑ "Israel recognizes Guaido as leader of Venezuela". Reuters [англійская]. 27 January 2019. Праверана 27 January 2019. 'Israel joins the United States, Canada, most of the countries of Latin America and countries in Europe in recognizing the new leadership in Venezuela,' said Prime Minister Benjamin Netanyahu in a statement.
  23. ↑ Canada rejects the Maduro regime’s illegitimate mandate in Venezuela. Global Affairs Canada. Government of Canada (10 студзеня 2019). Праверана 16 January 2019.
  24. ↑ Juan Guaidó se declara presidente da venezuela e tem apoio do brasil. VEJA. Архівавана з першакрыніцы 12 January 2019. Праверана 12 January 2019.
  25. ↑ Ministerio de Relaciones Exteriores y Culto. Ministry of Foreign Affairs and Culture of Costa Rica. Government of Costa Rica (13 студзеня 2019). Праверана 16 January 2019.
  26. ↑ В Венесуэле в 2019 году погибли 57 демонстрантов - DELFI
  27. ↑ Venezuela Swears in an illegitimate President (англ.). Financial Times. Праверана 11 January 2019.
  28. ↑ Herrero, Ana Vanessa (10 January 2019). "Venezuela Is in Crisis. So How Did Maduro Secure a Second Term?". The New York Times [амерыканская англійская]. Архівавана з арыгінала 11 January 2019. Праверана 11 January 2019.
  29. ↑ Redacción (7 January 2019). "Christian Zerpa, el juez afín a Maduro que huyó a Estados Unidos y denuncia falta de independencia del poder judicial de Venezuela". BBC News Mundo [брытанская англійская]. Архівавана з арыгінала 7 January 2019. Праверана 11 January 2019.
  30. ↑ Caracas, Stephen Gibbs (11 January 2019). "World leaders shun Venezuela as 'dictator' Maduro sworn in". The Times [англійская]. Праверана 11 January 2019.
  31. ↑ Asamblea Nacional arranca proceso para Ley de Transicion. Архівавана з першакрыніцы 9 January 2019. Праверана 10 January 2019.
  32. ↑ Smith. Isolation greets Maduro's new term as Venezuela's president. AP NEWS (10 студзеня 2019). Архівавана з першакрыніцы 11 January 2019. Праверана 11 January 2019.
  33. 1 2 "AN se declara en emergencia ante la usurpación de Nicolás Maduro en el cargo de la Presidencia de la República". www.asambleanacional.gob.ve. Архівавана з першакрыніцы 11 January 2019. Праверана 10 January 2019.
  34. ↑ C.A. El Tiempo | Venezuela | Asamblea Nacional se declaró en emergencia y convocó a cabildo abierto | El Periódico del Pueblo Oriental (ісп.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 11 студзеня 2019. Праверана 11 January 2019.
  35. ↑ Juan Guaidó: Me apego a los artículos 333, 350 y 233 para lograr el cese de la usurpación y convocar elecciones libres con la unión del pueblo, FAN y comunidad internacional(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 2 мая 2019. Праверана 11 January 2019.
  36. ↑ Мадуро против Гуайдо. Что происходит в Венесуэле? // ТАСС, обновлено 29.01.2019
  37. ↑ Venezuela congress leader challenges Maduro's right to presidency. Al Jazeera. Праверана 12 January 2019.
  38. ↑ Phillips, Tom (11 January 2019). "Venezuela: opposition leader declares himself ready to assume presidency". The Guardian [брытанская англійская]. Архівавана з арыгінала 13 January 2019. Праверана 12 January 2019.
  39. ↑ Четыре европейских страны назвали условие признания Гуаидо президентом Венесуэлы // Коммерсантъ, 26.01.2019
  40. ↑ https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/6056466 Верховный суд Венесуэлы запретил Хуану Гуайдо покидать страну // ТАСС, 30.01.2019
  41. ↑ Стороны кризиса в Венесуэле концентрируют силы на фоне страдающей экономики // ТАСС, 31.01.2019
  42. ↑ Пескову не известно о каких-либо переговорах о продаже венесуэльского золота России // ТАСС, 01.02.2019
  43. ↑ Драгоценный груз остаётся неизвестным. Что было на борту российских самолетов, вылетевших из Венесуэлы // «Коммерсантъ FM» от 01.02.2019
  44. ↑ Гуайдо: оппозиция Венесуэлы признает только одобренные парламентом соглашения // ТАСС, 01.02.2019
  45. ↑ «Venezuela crisis: Juan Guaidó plans major nationwide protests», BBC, 2.02.2019
  46. ↑ СМИ: генерал ВВС Венесуэлы признал Гуайдо исполняющим обязанности президента // ТАСС, 02.08.2019
  47. ↑ «Мадуро предложил провести в Венесуэле досрочные парламентские выборы», Би-би-си, 03.02.2019
  48. ↑ Мадуро объявил о включении народного ополчения в ряды вооруженных сил Венесуэлы // ТАСС, 03.02.2019
  49. ↑ Национальная ассамблея Венесуэлы одобрила закон о «переходе к демократии» // ТАСС, 05.02.2019
  50. 1 2 Хуан Гуайдо обзаводится послами. Самопровозглашённый президент Венесуэлы назначает глав дипведомств в признавших его странах // Коммерсантъ, 06.02.2019
  51. ↑ Оппозиция Венесуэлы заявила о перекрытии моста, по которому должна поставляться гумпомощь // ТАСС, 06.02.2019
  52. ↑ На востоке Колумбии открылся центр по распределению гуманитарной помощи для венесуэльцев // ТАСС, 09.02.2019
  53. ↑ Мадуро дал старт «самым важным» в истории Венесуэлы военным учениям // РБК, 11.02.2019
  54. ↑ Гуманітарная дапамога паступіць у Венесуэлу 23 лютага, заявіў Гуаидо
  55. ↑ Гуайдо даў арміі Венесуэлы восем дзён для пераходу на бок мяцежнікаў
  56. ↑ Снайперы из армии Венесуэлы записали обращение к Мадуро
  57. ↑ Трамп предупредил военных Венесуэлы о возможности «потерять все»
  58. ↑ Венесуэла получит 300 тонн гуманитарной помощи из России
  59. ↑ Венесуэла закрыла морскую границу с несколькими островами в Карибском море // ТАСС, 19.02.2019
  60. ↑ Самопровозглашённый президент Венесуэлы подписал первый указ // РБК, 22.02.2019
  61. ↑ Двое погибли в Венесуэле при попытке не дать закрыть участок границы с Бразилией. // Интерфакс, 22.02.2019.
  62. ↑ Венесуэла развернула войска на границе с Колумбией. // РИА Новости, 23.02.2019.
  63. 1 2 3 Грузовик с гумпомощью не смог проехать в Венесуэлу и вернулся в Бразилию //РБК, 23.02.2019
  64. ↑ Reuters: военные применили слезоточивый газ против активистов на границе Венесуэлы. // ТАСС, 23.02.2019.
  65. ↑ Майор армии Венесуэлы объявил о переходе на сторону оппозиции. // ТАСС, 23.02.2019.
  66. ↑ Численность митингующих в районе казарм ВВС в Каракасе превысила 20 тыс. человек // ТАСС, 23.02.2019.
  67. ↑ СМИ: Гуайдо прибыл в Колумбию вопреки запрету. // 360tv, 23.02.2019.
  68. ↑ Гуаидо прибыл на границу с Венесуэлой со стороны Колумбии. // RT, 23.02.2019.
  69. ↑ Гуаидо заявил, что попасть в Колумбию ему помогли венесуэльские военные. // RT, 23.02.2019.
  70. ↑ Гуаидо рассказал, кто помог ему попасть в Колумбию. // РИА Новости, 23.02.2019.
  71. ↑ Венесуэла разрывает дипломатические отношения с Колумбией. // ТАСС, 23.02.2019.
  72. ↑ Венесуэла разорвала дипломатические отношения с Колумбией // РБК, 23.02.2019
  73. ↑ Венесуэла нашла замену экспорту нефти в США. // РБК, 28.02.2019.
  74. ↑ В американском гуманитарном грузе для Венесуэлы нашли гвозди и мотки проволоки
  75. ↑ Оппозиционный митинг в Каракасе завершился мирно // Коммерсантъ, 04.03.2019
  76. ↑ Венесуэла объявила посла Германии персоной нон грата // Коммерсантъ, 06.03.2019
  77. ↑ Las calles de Caracas colapsaron por falla eléctrica // El Nacional, 07.03.2019
  78. ↑ Почти вся Венесуэла осталась без электричества из-за сбоя // Коммерсантъ, 08.03.2019
  79. ↑ Венесуэла назвала причиной приостановки электроснабжения в стране кибератаку из США // Коммерсантъ, 09.03.2019
  80. ↑ Delcy Rodríguez. El Pdte @NicolasMaduro ha solicitado a todo el Gabinete Ejecutivo poner sus cargos a la orden a los efectos de una reestructuración profunda de los métodos y funcionamiento del gobierno bolivariano para blindar la Patria de Bolívar y Chávez ante cualquier amenaza! (ісп.). @DrodriguezVen (2019T12:44). Праверана 18 сакавіка 2019.
  81. ↑ Большая часть Венесуэлы снова осталась без электроэнергии
  82. ↑ Власти Венесуэлы объявили 28 марта выходным днем из-за блэкаута
  83. ↑ Трамп потребовал от России «убраться из Венесуэлы»
  84. ↑ СМИ узнали о визите двух транспортников Минобороны России в Венесуэлу
  85. ↑ «ЛЖЕ-МАДУРО» ГУАЙДО ОСМЕЛИЛСЯ СДЕЛАТЬ ВЫЛАЗКУ И ВСТРЕТИТЬСЯ С ПРОСТЫМ НАРОДОМ — ЕГО ОСМЕЯЛИ(недаступная спасылка)
  86. ↑ Национальное учредительное собрание Венесуэлы лишило Гуайдо неприкосновенности / interfax.ru, 3 апреля 2019
  87. ↑ В Венесуэле 5 млн человек вышли на митинги в поддержку Мадуро
  88. ↑ Президент Бразилии не исключил военного вторжения в Венесуэлу // Коммерсантъ, 09.04.2019
  89. ↑ Госсекретарь США и глава МИД Бразилии призвали Китай, Кубу и РФ прекратить поддержку Мадуро // Коммерсантъ, 14.04.2019
  90. ↑ Гуайдо заявил о заключительной фазе отстранения Мадуро от власти 1 мая // Коммерсантъ, 20.04.2019
  91. ↑ ПОПЫТКА ГОСПЕРЕВОРОТА В ВЕНЕСУЭЛЕ
  92. ↑ Как Мадуро удалось подавить военный переворот // Взгляд, 30 апреля 2019
  93. ↑ США запретили своим авиакомпаниям низко летать над Венесуэлой // РБК, 01.05.2019
  94. ↑ Мадуро объяснил уход американского корабля от берегов Венесуэлы
  95. ↑ Представитель Гуайдо сообщил о встрече с Минобороны и госдепом США
  96. ↑ Власти Венесуэлы заявили о новой попытке госпереворота // Вести.ру, 26 июня 2019
  97. ↑ polskieradio.pl
  98. ↑ В Венесуэле выбрали сразу двух спикеров парламента
  99. ↑ Department of State Offers Rewards for Information To Bring Venezuelan Drug Traffickers to Justice
  100. ↑ «Они играли в Рэмбо» Ветеран американского спецназа попытался устроить переворот в Венесуэле
  101. ↑
  102. ↑ Venezuela opposition removes interim President Guaido (31 снежня 2022). Праверана 10 чэрвеня 2023.
  103. ↑ Wikipedia blocked in Venezuela as internet controls tighten (англ.). NetBlocks (12 студзеня 2019). Архівавана з першакрыніцы 13 January 2019. Праверана 13 студзеня 2019.
  104. ↑ Web. Usuarios de Cantv denuncian que el acceso a Wikipedia está bloqueado (ісп.). El Nacional (12 студзеня 2019). Праверана 13 студзеня 2019.
  105. ↑ Nota de Juan Guaidó en Wikipedia cambia 37 veces en dos horas y nueve minutos este #11E (ісп.). Efecto Cocuyo. Праверана 11 January 2019.
  106. ↑ Laura Vidal. Reports of internet blocks and media censorship as power struggle tensions escalate in Venezuela (англ.). Global voices (26 студзеня 2019). Праверана 26 студзеня 2019.
  107. 1 2 Атаман раскрыл источник информации о бойцах российских ЧВК в Венесуэле // РБК, 26.01.2019.
  108. ↑ Связанные с Кремлём бойцы помогают охранять президента Венесуэлы Архівавана 27 сакавіка 2019. // Reuters, 25.01.2019.
  109. ↑ Reuters узнал об охраняющих Мадуро наемных военных из России // РБК, 25.01.2019.
  110. ↑ «The battle for Venezuela’s future», The Economist, 30.01.2019.
  111. ↑ Кремль опроверг отправку российских наемников в Венесуэлу // Лента. Ру, 27.01.2019.
  112. ↑ Косачев усомнился, что Мадуро обратится за охраной к России // РИА Новости, 30.01.2019.
  113. ↑ Вице-премьер Борисов отверг наличие российских военных в Венесуэле // РБК, 31.01.2019.
  114. ↑ Разведка США не зафиксировала военного присутствия России и Китая в Венесуэле // Коммерсантъ, 02.02.2019
  115. ↑ Пентагон: США ищут подтверждение данным о присутствии подразделений России в Венесуэле. // ТАСС, 07.02.2019.
  116. ↑ СМИ сообщили о прибытии в Венесуэлу самолетов с 99 российскими военными. // Коммерсантъ, 24.03.2019.
  117. ↑ Русские в Венесуэле: зачем наши военные прибыли в Каракас. // Газета.Ру, 25.03.2019.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.