Палескія рабінзоны — прыгодніцкая аповесць Янкі Маўра аб прыгодах двух юнакоў, што апынуліся адрэзанымі ад усяго свету на востраве пасярод палескіх балот.

Сюжэт

Навучэнцы тэхнікума — 17-18-гадовыя юнакі Мірон і Віктар — на вясновых вакацыях адправіліся ў падарожжа па залітым разводдзем Паслессі. Яны «пазычылі» нягеглы човен, які падчас няўдалага веславання перавярнуўся, і хлопцы апынуліся ў вадзе. Ледзь жывымі дапаўзлі яны да высокай зямлі, якая аказалася бязлюдным востравам пасярод залітых вадой балот. Нягледзячы на вельмі складанае становішча, Мірон і Віктар не адчаіліся і здолелі наладзіць самы просты, але неабходны для выжывання быт: з дапамогай трэння атрымалі агонь, які ратавалі ад навальніцы; спражку папругі прыстасавалі пад нож; узвялі будан, злучыўшы вершаліны алешын; адгарадзілі затоку — садок для рыбнай гаспадаркі. Закон Архімеда падказаў ім, як выбрацца з багны, а вопыт старажытных, як зляпіць гаршчок.

Першая ж ноч прынесла ім нечаканую багатую здабычу ў выглядзе пугача і зайца. З таго часу Мірон і Віктар сустрэлі і спажылі не аднаго прадстаўніка палескай фаўны:

• дзік (апісваецца як найбольш страшны жыхар вострава: нават маючы рэвальверы, хлопцы не будавалі планаў на яго)
• вожык (загінуў, хлопцы начапілі голкі на дубіны, такім чынам атрымаўшы булавы)
• балотная чарапаха (была забіта, панцыр выкарыстоўваўся як посуд)
• мядзведзь (быў ранены ў вока, а праз некалькі дзён — дабіты; часткова з’едзены, часткова расцягнуты дзікімі жывёламі)
• казуля (была забіта з рэвальвераў)
• лось і рысь (Мірон і Віктар уратавалі сахатага ад драпежніцы)

Два першых тыдні сваёй рабінзанады героі аповесці здабывалі харчаванне, змагаліся з прыродай, шукалі выйсця з вострава. Ключавым момантам стала знаходка бабрынага пасялення. Мірон і Віктар адмовіліся ад сваіх паўсядзённых спраў, каб паназіраць за паводзінамі і жыццём зусім рэдкіх на той час жывёл. І трэба ж было так здарыцца, каб якраз у адзін з тых дзён на востраў завіталі злачынцы, што прыстасавалі адну з бабровых хатак для схову кантрабанды, зброі і нават аркушаў з нейкімі загадкавымі планаў (гэта хлопцы высветлілі пасля). З размоў незнаёмых Мірон і Віктар зразумелі іх негатыўнае стаўленне да савецкай дзяржавы і шкодніцкія намеры, таму не паказалі носу з укрыцця.

Праз два тыдні кантрабандысты вярнуліся і прывялі палоннага вайскоўца. Па дарозе яны напаткалі зубра і забілі яго на вачах у рабінзонаў. Хлопцы, ведаючы іх планы, здолелі падрыхтавацца да сустрэчы. У выніку маланкавай аперацыі палоннік быў вызвалены і ўзброены. Цяпер ужо ён — савецкі пагранічнік Саўчук — вёў рэй. Галоўны бандыт быў забіты, яго два паплечнікі — звязаныя. Наступная хваля бандытаў таксама трапіла ў палон. Пагранічнік Саўчук пакінуў хлопцаў вартаваць бандытаў і пайшоў па дапамогу тымі сакрэтнымі кладкамі, якія ён высветліў, калі быў канваяваны на востраў. Мірон і Віктар правялі гераічную жудасную ноч побач з шасцю мацёрымі злачынцамі, якія пераспрабавалі ўсе спосабы, каб выслізнуць з палону. На досвітку з’явіўся Саўчук з 12 чырвонаармейцамі. У той жа дзень Мірон і Віктар пакінулі востраў. Іх рабінзанада цягнулася не менш за месяц.

Галоўныя героі

«З маленства яны былі суседзямі і таварышамі, таксама як і іхнія бацькі. Бацька Мірона працаваў у млыне, а Віктара — на шкляной гуце… Вучыліся абодва добра, чыталі шмат кніжак, асабліва прыгодніцкіх — Жуля Верна, Майн Рыда, Купера і г.д.» Хлопцы разам займаліся ў краязнаўчым гyрткy. Віктар больш цікавіўся заалогіяй, а Мірон — батанікай.

• Віктар. «Прысадзісты, карчасты, чарнявы, з круглым пляскатым тварам.» Жвавы і імклівы. Курыць. Але за месяц на востраве кінуў.
• Мірон. «Худы, цыбаты дзяцюк, з блакітнымі вачыма, доўгім птушыным носам і доўгімі светлымі валасамі.» Спакойны і разважлівы. Не курыць.

Ва ўсім Віктар і Мірон выяўляюць вынаходлівасць, кемлівасць, яны застаюцца назіральнымі, не могyць не спыніцца перад хараством прыроды. Яны дапамагаюць адзін аднамy ў хвілінy небяспекі. Цікаўнасць і любоў да прыроды яднае іх.

Экранізацыі

У 1934 годзе паводле аповесці быў зняты нямы фільм «Палескія рабінзоны». Рэжысёры: Іосіф Бахар, Леанід Малчанаў. Фільм захаваўся не цалкам.