Вёска
Паланечка
± | ||||||||||||||||||||||||||||
Палане́чка[1] (трансліт.: Palaniečka, руск.: Полонечка) — вёска ў Баранавіцкім раёне Брэсцкай вобласці. Уваходзіць у склад Вольнаўскага сельсавета. Размешчана за 35 км на паўночны ўсход ад Баранавічаў, за 21 км ад чыгуначнай станцыі Пагарэльцы на лініі Баранавічы — Мінск, на рацэ Змейцы (прыток Ушы), з Баранавічамі злучана аўтадарогай. Насельніцтва 612 жыхароў, 264 гаспадаркі (2005).
Гісторыя
Вялікае Княства Літоўскае
Упершыню Паланечка згадваецца ў XVI стагоддзі як мястэчка ў Новагародскім павеце, уладанне Рудамінаў-Дусяцкіх. Пазней мясцовасць перайшла да Радзівілаў, за якімі ў канцы XVIII — пачатку XIX стагоддзяў тут збудавалі цагляны палац, у якім размяшчаліся вялікія бібліятэка, архіў, творы мастацтва і калекцыя манет. Першым яго гаспадаром быў князь Мацей Радзівіл, павенчаны з Альжбетай Хадкевіч.
У 1751 годзе ў мястэчку ўзведзены драўляны касцёл Святога Юрыя. У 1777 годзе мястэчка наведаў рускі пісьменнік Дзяніс Фанвізін на шляху з Масквы ў Францыю. Ён пакінуў запісы аб мястэчку і яго ваколіцах.
Пад уладай Расійскай імперыі
У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Паланечка апынулася ў складзе Расійскай імперыі, у складзе Навагрудскага павета. У 1819 годзе тут пабудаваны вадзяны млын.
Паводле інвентару 1844 года ў мястэчку было 58 двароў з поўнымі надзеламі і 32 двары з прысядзібнымі дзялянкамі. У местачкоўцаў было каля 50 кароў, 26 коней. Гаспадар Паланечкі князь Канстанцін Радзівіл вызначаўся прагрэсіўнымі поглядамі, падтрымліваў сувязі і сустракаўся з патрыятычнымі дзеячамі Расіі, Польшчы і Беларусі. У 1845 пад яго апякунствам тут знаходзілася рэдакцыя часопісу «Народ і час», які выдаваў Я. Філіповіч (выйшаў толькі 1 нумар). К. Радзівіла ў Паланечцы наведаў паэт Уладзіслаў Сыракомля. У часы нацыянальна-вызваленчага паўстання (1863—1864) у ваколіцах мястэчка дзейнічалі паўстанцкія аддзелы.
У сярэдзіне 1880-х гадоў пад назвай Паланечка існавалі 3 населеныя пункты: мястэчка — 62 двары, касцёл, капліца, земскае народнае вучылішча, вадзяны млын, крама; вёска (9 двароў) і маёнтак.
Найноўшы час
У 1909 годзе сяло ў Жухавіцкай воласці Навагрудскага павета.
Згодна з Рыжскім мірным дагаворам (1921) Паланечка апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе стала цэнтрам гміны Баранавіцкага павета Навагрудскага ваяводства. У гэты час існавалі мястэчка (99 двароў) і фальварак.
У 1939 годзе Паланечка ўвайшла ў склад БССР. З 15 студзеня 1940 года ў Гарадзішчанскім раёне Баранавіцкай вобласці. 12 кастрычніка 1940 года стала цэнтрам сельсавета. Статус паселішча панізілі да вёскі.
У Вялікую Айчынную вайну з канца чэрвеня 1941 года да 7 ліпеня 1944 года акупіравана нямецка-фашысцкімі захопнікамі. На франтах вайны загінуў 71 аднасяльчанін.
З 25 снежня 1962 года ў Баранавіцкім раёне.
- Касцёл
- Палац Радзівілаў
- Палац, сходы
- Аранжарэя
У 1940—1960 гадах цэнтр Паланечкаўскага сельсавета[2]. Да 1962 года вёска ўваходзіла ў склад Вольнаўскага сельсавета[3], да 21 ліпеня 1986 года — у склад Савіцкага сельсавета[4].
Да 26 чэрвеня 2013 года вёска ўваходзіла ў склад Паланечкаўскага сельсавета[5].
Інфраструктура
Працуюць выканкам сельсавета, калгасная сядзіба, рамонтныя сельскагаспадарчыя майстэрні, ветэрынарны ўчастак, сярэдняя школа, клуб, бальніца, аптэка, аддзяленне сувязі, бібліятэка, магазін.
Насельніцтва
- XIX стагоддзе:
- 1886 — 62 двары, 454 жыхары, у маёнтку і вёсцы — 9 двароў.
- XX стагоддзе:
- 1901 — 459 жыхароў, у маёнтку — 29 жыхароў.
- 1909 — 90 двароў, 488 жыхароў, у маёнтку — 29 жыхароў.
- 1921 — 99 дамоў, 523 жыхары, у фальварку — 9 дамоў, 77 жыхароў.
- 1959 — 404 жыхароў.
- 1970 — 1071 жыхар.
- 1998 — 291 двор, 662 жыхары.
- XXI стагоддзе:
- 2005 — 612 жыхароў, 264 гаспадаркі.
Славутасці
- Палац Радзівілаў (першая палова XIX стагоддзя) — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 113Г000061
- Юр’еўскі касцёл са званіцай (1751, 1827, 1897) — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Г000062
- Капліца каля касцёла (пачатак XX стагоддзя)
- Плябанія (пачатак XX стагоддзя)
- Вадзяны млын (1819)
- Праваслаўная капліца на могілках (пачатак XX стагоддзя)
- Брацкая магіла савецкіх воінаў
- Помнік землякам.
Страчаныя
- Адзіны ў раёне турбінны млын (1819). У 1970-я гады па загадзе старшыні калгаса з яго знялі ацынкаваную бляху, пасля чаго помнік прамысловай архітэктуры раскалоўся на дзве паловы і абрынуўся ў раку[6].
- Юр'еўскі касцёл
- Званіца і капліца каля касцёла
- Касцёл і плябанія
- Праваслаўная капліца на могілках
- Вадзяны млын
Вядомыя асобы
- Веслаў Дымны (1936—1978) — польскі акцёр, сцэнарыст, мастак-пастаноўшчык і пісьменнік.
- Мікалай Мікалаевіч Папок (нар. 1953) — беларускі спецыяліст у галіне тэхналогіі машынабудавання.
- Канстанцін Радзівіл (1793—1869) — навагрудскі павятовы маршалак (1832—1834).
- Мікалай Людвігавіч Светлік (1904—1972) — Герой Сацыялістычнай Працы.
- Іван Віктаравіч Шут (нар. 1932) — вучоны ў галіне прыладабудавання.
Цікавыя факты
- У мясцовым касцёле Св. Георгія хрысцілі Ігнацыя Дамейку.
Зноскі
- ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Брэсцкая вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2010.— 318 с. ISBN 978-985-458-198-9. (DJVU)
- ↑ Рашэнне выканкома Брэсцкага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 14 красавіка 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 10.
- ↑ Рашэнні выканкома Брэсцкага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 15 студзеня і 22 сакавіка 1962 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1962, № 19 (978).
- ↑ Рашэнне выканкома Брэсцкага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 21 ліпеня 1986 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1986, № 30 (1872).
- ↑ Решение Брестский облсовет 286 26.06.2013 Об изменениях в административно-территориальном устройстве Барановичского района Брестской области (руск.). Архівавана з першакрыніцы 2 жніўня 2015. Праверана 2 жніўня 2015.
- ↑ Старыя вёскі і мястэчкі Баранавіцкага края
Літаратура
- Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 3, кн. 1. Брэсцкая вобласць / рэдкал.: Г. П. Пашкоў (дырэктар) і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2006. — 528 с.: іл. — 4 000 экз. — ISBN 985-11-0373-X.
- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 5: М — Пуд / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1999. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0141-9.
- Połoneczka // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom VIII: Perepiatycha — Pożajście (польск.). — Warszawa, 1887. — S. 725.
- Нацыянальны архіў РБ, ф.4, воп. 5, спр. 21204 ф. 30, воп. 5, спр.28, 6753, 67604 воп. 9, спр. 2378, 6753.
- Расійскі дзяржаўны гісторычны архіў, ф.1290, воп.11, спр. 1320—1322.
- Волости и важнейшее селения Европейской России. Вып. 5 СПб., 1886.
- Указатель населенным местностям Гродненской губернии… Гродно, 1905.
- Список населенных мест Минской губернии. Мн., 1909.
- Белоруссия в эпоху феодализма. Т.1-4. Мн., 1959-79.
- Преступления немецко-фашистских оккупантов в Белоруссии: 1941—1944. Мн., 1965.
- Навечно в сердце народном. 3 изд. Мн. 1984.
- Административно-территориальное устройство БССР. Т. 1-2. -- Мн., 1985-87.
- Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі: Брэсцкая вобл. Мн., 1990.
- Памяць: Гіст.-дакум. хроніка горада Баранавічы і Баранавіцкага раёна // Г. К. Кісялёў (галоўны рэдактар), Р. Б. Венцэль, М. К. Дзёмін і інш. (рэдкал.), М. І. Бернат (укладальнік). — Мн.: БЕЛТА, 2000. — 736 с.: іл. — ISBN 985-6302-28-5.
- Рэспубліка Беларусь: Вобласці і раёны: Энцыкл.дав. Мн., 2004.
- Roman Aftanazy. Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej (польск.). — drugie przejrzane i uzupełnione. — Wrocław: Ossolineum, 1993. — T. 2. Województwa Brzesko-Litewskie, Nowogródzkie. — 474 s. — ISBN 83-04-03784-X (т. 2), ISBN 83-04-03701-7.
Спасылкі
- Паланечка на сайце Radzima.org
- Паланечка на сайце Глобус Беларусі (руск.)
- гісторыя Архівавана 4 снежня 2007.