Маятнік Фуко — адмыслова сканструяваны маятнік, ваганні якога пацвярджаюць сутачнае вярчэнне Зямлі. Уяўяле сабой масіўны груз, падвешаны на доўгім (да некалькіх дзясяткаў метраў) падвесе (дрот, моцная нітка), верхні канец якога так замацаваны (напрыклад, пры дапамозе карданнага падвеса), што дазваляе маятніку вагацца ў любой вертыкальнай плоскасці.
Сіла цяжару маятніка і сіла нацяжэння падвеса ляжаць у адной плоскасці і не могуць змяніць плоскасць ваганняў маятніка. Таму адносна інерцыяльнай сістэмы адліку, звязанай, напрыклад, з «нерухомымі зоркамі», плоскаць маятніка Фуко захоўваецца. У неінерцыяльнай сістэме адліку, звязанай з Зямлёй, праяўляюцца сілы інерцыі, дзеянне адной з якіх (гл.сіла Карыёліса) і вядзе да павольнага павароту плоскасці ваганняў маятніка Фуко, адносна паверхні Зямлі ў напрамку, процілеглым яе вярчэнню. На Паўночным і Паўднёвым полюсах плоскасць ваганняў маятніка паварочваецца дакладна на 15° кожную гадзіну і робіць поўны абарот на 360° за зорныя суткі. У пункце зямной паверхні, геаграфічная шырата якога φ, адпаведну вугал павароту будзе α = 2 π sinφ. Для Мінска φ=54°, α=290°. Сканструяваны Ж. Б. Л. Фуко ў парыжскім Пантэоне ў 1851 годзе, даўжынёй 67 метраў. Вядома каля 20 дзеючых маятнікаў Фуко розных канструкцый: у будынку ААН (Нью-Ёрк), Нацыянальным музеі амерыканскай гісторыі (Вашынгтон), Сіднейскім універсітэце.
На Беларусі маятнікі Фуко ўстаноўлены ў мемарыяльнай капліцы на Буйніцкім полі ў 1995 годзе і ў выглядзе зашклёнай піраміды ў фае галоўнага корпуса Беларускага дзяржаўнага педагагічнага ўніверсітэта імя Максіма Танка ў 2002 годзе.
Літаратура
- Фуко маятнік // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 16: Трыпалі — Хвіліна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2003. — Т. 16. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0263-6 (т. 16).
Спасылкі
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Маятнік Фуко