Манастыр
Манастыр базыльян
54°30′43″ пн. ш. 30°25′07″ у. д.
Краіна  Беларусь
Горад Орша
Канфесія Уніяцтва (першапачаткова)
Руская Праваслаўная Царква
Епархія Віцебская і Аршанская
Ордэнская прыналежнасць базыльяне
Архітэктурны стыль позняе барока
Дата пабудовы 1758 год
Статус Ахоўная шыльда гісторыка-культурнай каштоўнасці Рэспублікі Беларусь. Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 212Г000118
Map
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Манастыр базыльян — помнік архітэктуры позняга барока ў Оршы. Размешчаны па адрасе Музейны завулак, 12, на правым беразе р. Аршыца. Ансамбль складаўся з царквы Апекі Маці Божай (1758—1774; не захавалася) і прыбудаванага да яе жылога корпуса.

Гісторыя

Базыльянскі манастыр у пачатку XX ст.
Манастыр у 1943 годзе

Быў заснаваны ў 1642 г. уніяцкім мітрапалітам Антоніем Сялявам. Першапачаткова будынкі былі драўляныя[1]. У 1758—1774 гг. на сродкі старосты пеліканскага Іосіфа Ляпкоўскага[2] і са згоды яго брата ротмістра Міхаіла[3] на іх месцы змураваны двухпавярховы жылы корпус і ўніяцкая царква ў імя Пакрова Божай Маці[1]. Пасля заснавальнік уступіў у базыльянскі ордэн, прыняў імя Іосіф (Юзаф), у 1771 годзе стаў архіепіскапам смаленскім і пасля смерці быў пахаваны ў манастыры ў 1778 годзе[2].

У вопісе 1798 г. паведамляецца аб мураваным манастыры з царквой Пакрова Прасвятой Божай Маці. Жылы корпус двухпавярховы, мае два крылы, прычым адна частка не завершана. Тэрыторыя манастыра была абгароджана мураванай сцяной[1].

У 1832 годзе базыльянскі комплекс перададзены праваслаўным[1] — мужчынскаму Пакроўскаму манастыру. У жылых карпусах размясцілася духоўнае вучылішча. Царква была перабудавана і набыла рысы класіцызму[1]. У 1850-я гг. над сяродкрыжжам пабудаваны высокі драўляны барабан з купалам[1][2]. Зроблены новы іканастас[1].

19 кастрычніка 1904 года на зямлі, якая належала манастыру, пры здабычы вапняковага каменю на глыбіні не больш за аршын знойдзены парэшткі костак маманта — нага з чашкаю і галёнкай, велічынёй у рост чалавека, дзве часткі сківіцаў з зубамі, рабро і некалькі дробных разламаных костак[4].

8 чэрвеня 1905 года ўраган знёс драўляны купал над сяродкрыжжам. У 1930-я гг. комплекс перададзены краязнаўчаму музею[1].

У 1967[1] годзе царква была ўзарвана. Жылы корпус выкарыстоўваўся пад жыллё.

Архітэктура

Алтарная частка царквы

Складаўся з аб’яднаных у адзіны асіметрычны архітэктурны комплекс царквы Пакрова Божай Маці і жылога корпуса. Тэрыторыя манастыра была абгароджана мураванай сцяной.

Царква ўяўляла сабой трохнефавую крыжова-купальная двухвежавую базіліку. Над сяродкрыжжам быў узведзены высокі драўляны барабан з купалам. Мела мураваныя алтары ў імя Пакрова Багародзіцы, Распяцця Гасподняга і велікамучаніка Васіля[2].

Манастырскі копус вырашаны Г-падобным у плане 2-павярховым на высокім паўпадвальным паверсе будынкам пад вальмавым дахам. Сцены метровай таўшчыні крапаваны слаістымі пілястрамі і руставанымі лапаткамі, расчлянёны пазбаўленымі ліштваў прамавугольнымі аконнымі праёмамі і нішамі-блендамі паміж імі. Абодва паверхі маюць галерэйную планіроўку. У паўднёва-ўсходняй частцы размешчана лесвічная клетка і зала-трапезная. Астатнія памяшканні плошчай да 36 м² адводзіліся для жылля і працы. Моцныя сцены таўшчынёй 1 м аблегчаны нішамі. Перакрыцце 1-га паверха — крыжовыя скляпенні, 2-га — плоская бэлечная столь, паўпадвальнага паверха — цыліндрычныя скляпенні з распалубкамі.

Зноскі

  1. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь: [Даведнік] / склад. В. Я. Абламскі, І. М. Чарняўскі, Ю. А. Барысюк. — Мн.: БЕЛТА, 2009. — 684 с. — 1 000 экз. — ISBN 978-985-6828-35-8.
  2. 1 2 3 4 Манастыр базыльян (Орша) на сайце Электронная энцыклапедыя «Вялікае Княства Літоўскае»
  3. ↑ Праваслаўныя храмы на Беларусі 2001.
  4. ↑ Памятная книжка Могилевской губернии на 1905 год (руск.)

Літаратура

Спасылкі

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.