Горад
| ||||||||||||||||||||||||||||||
Ліён (фр.: Lyon) — горад у Францыі, адміністрацыйны цэнтр рэгіёна Авернь — Рона — Альпы.
Ліён з’яўляецца цэнтрам «Вялікага Ліёна» (фр.: Grand Lyon), або Ліёнскай суполкі гарадоў (fr:Communauté urbaine de Lyon), якая складаецца з 57 адміністрацыйных адзінак і з’яўляецца самай вялікай па колькасці насельніцтва (больш за 1,2 млн жыхароў), з падобных утварэнняў ў Францыі. Ліён знаходзіцца за 470 км ад Парыжа, за 320 км ад Марселя, за 160 км ад Жэневы, за 280 км ад Турына, і 600 км ад Барселоны.
Гісторыя
Узнік на месцы паселішчаў галаў. 3 43 да н.э. рымская калонія Лугдунум, з 16 да н.э. адміністрацыйны цэнтр правінцыя Лугдунская Галія. 3 476 сталіца Бургундскага каралеўства. У 534 заваяваны франкамі. У ХІ—ХІІІ ст. у складзе «Свяшчэннай Рымскай імперыі», цэнтр графства Ліянэ, 3 1173 — архіепіскапства; у 1245 і 1274 тут праходзілі ўсяленскія саборы. У 1312 горад далучаны да дамена французскага караля. У XVI ст. буйны цэнтр еўрапейскага гандлю і крэдыту, шаўкаткацтва і кнігадрукавання. Штогадовыя еўрапейскія гандлёва-фінанасавыя кірмашы арганізоўваюцца з XV ст.
У ХІХ ст. цэнтр рабочага руху, у т.л. паўстанняў (1831, 1834). У ІІ сусветную вайну акупіраваны нямецкмі войскамі (1942—44), цэнтр Руху Супраціўлення на поўдні Францыі.
Прамысловасць
Важны прамысловы цэнтр. Старадаўні еўрапейскі цэнтр вытворчасці вырабаў з натуральнага шоўку (з XV ст.), тканін з штучнага шоўку і сінтэтычнага валакна, трыкатажу, фарбавальнікаў. У Ліёне і прыгарадах развіваецца машынабудаванне, хімічная прамысловасць і інш.
Транспарт
Вузел чыгунак і аўтадарог. Порт пры ўпадзенні р. Сона ў р. Рона. Міжнародны аэрапорт. Метрапалітэн.
Aдукацыя
Навука, адукацыя, культура
Дзейнічаюць Акадэмія навук, 4 ўніверсітэты. Музеі: тканін, дэкарацыйнага мастацтва, Ліянэ, выяўленчых мастацтваў, архітэктуры.
Славутасці
Архітэтурныя помнікі: 2 старажытнарымскія тэатры (у т.л. Амфітэатр трох Галій), раманска-гатычныя і гатычныя цэрквы.
Гарады-пабрацімы і партнёры
Спіс гарадоў-пабрацімаў (выдзелены тоўстым шрыфтам) і гарадоў-партнёраў Ліёна (паводле афіцыйнага сайта ліёнскай мэрыі[4]):
- Бірмінгем, Вялікабрытанія (1951)
- Франкфурт, Германія (1960)
- Мілан, Італія (1966)
- Лейпцыг, Германія (1981, пакт пра сяброўства)
- Мікалаеў, Украіна (2006)
- Жэнева, Швейцарыя (1989, прывілеяваныя адносіны)
- Барселона, Іспанія (1989, прывілеяваныя адносіны); 1998, альянс
- Турын, Італія (1998, альянс)
- Марсель, Францыя (1998, альянс)
- Генуя, Італія (1998, альянс)
- Мінск, Беларусь (1976, пакт пра сяброўства)
- Лодзь, Польшча (1991, пратакол пра абмен і супрацоўніцтва)
- Ерэван, Арменія (1992, пратакол пра згоду)
- Печ, Венгрыя (1998, пратакол пра супрацоўніцтва)
- Санкт-Пецярбург, Расія (1991, прывілеяваныя адносіны)
- Краёва, Румынія (1992, пратакол пра згоду)
- Беэр-Шэва, Ізраіль (1997)
- Ізмір, Турцыя
- Гуанчжоў, КНР (1988)
- Іакагама, Японія (1959, пакт пра сяброўства)
- Бейрут, Ліван (1998, партнёрства)
- Хо Шы Мін, В’етнам (1997, праект пратаколу пра абмен і супрацоўніцтва)
- Деір-эль-Камар, Ліван (1998, дагавор пра сяброўства)
- Сідон, Ліван (1999, дагавор пра сяброўства)
- Халеб, Сірыя (2000, партнёрства)
- Сент-Луіс, ЗША (1975)
- Манрэаль, Канада (1979, пратакол пра абмен і супрацоўніцтва)
- Сант’яга, Чылі (1992, пратакол пра намеры)
- Агадзір, Марока (1998, пратакол пра супрацоўніцтва)
- Уагадугу, Буркіна-Фасо (1998, пратакол пра супрацоўніцтва)
- Ламэ, Тога (1999, пратакол пра супрацоўніцтва)
- Порта-Нова, Бенін (1999, пратакол пра супрацоўніцтва)
- Бамако, Малі (1999, пратакол пра супрацоўніцтва)
Вядомыя асобы
- Жан-Жак Ампер
- Філібер Дэлорм
- Жазеф Мары Жакар, французскі вынаходнік праграмаванага ткацкага станка
- Эктор Гімар, французскі архітэктар і дызайнер
- Марк Блок
- Антуан дэ Сент-Экзюперы
- Жан-Клод Трышэ
Зноскі
Літаратура
- Ліён // БЭ ў 18 т. Т. 9. Мн., 1999.
Спасылкі
- На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Ліён
- Сайт горада
- Афіцыйны сайт Камунальных службаў Ліёна і найбліжэйшых прыгарадаў
- directory Web of Lyon
- Lyon Архівавана 29 лістапада 2012. City Guide
- Грамадскі транспарт Ліёна, сайт кампаніі TCL Архівавана 25 лютага 2011.
- Ліёнскі аэрапорт Архівавана 3 студзеня 2019.