Людовік I Вялікі
венг.: I. (Nagy) Lajos,
польск.: Ludwik Węgierski
Сцяг кароль Венгрыі
1342 1382
Каранацыя 21 ліпеня 1342
Папярэднік Карл Роберт
Пераемнік Марыя
Сцяг кароль Польшчы
1370 1382
Каранацыя 17 лістапада 1370
Папярэднік Казімір III Вялікі
Пераемнік Ядвіга Анжуйская

Нараджэнне 5 сакавіка 1326
Смерць 10 верасня 1382 (56 гадоў)
Месца пахавання
Род Анжу-Сіцылійскі дом[d]
Бацька Карл Роберт
Маці Лізавета Польская[d]
Жонка Маргарыта Багемская[d][1] і Лізавета Баснійская[1]
Дзеці Кацярына Венгерская[d], Марыя, каралева Венгрыі і Ядвіга Анжуйская[2]
Веравызнанне каталіцтва
Дзейнасць манарх
Узнагароды
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Людовік Венгерскі, Лю́двік I Вялі́кі (Loys, Lajos, Ludwik Węgierski; 5 сакавіка 1326 — 11 верасня 1382), кароль венгерскі (Лаяш, з 1342 г.), кароль польскі (Людвік, з 17 лістапада 1370 г.).

Біяграфія

З французскай Анжуйскай дынастыі. Сын караля Карла Роберта і Эльжбеты, сястры польскага караля Казіміра III, з 1335 г. — палітычны саюзнік апошняга, спадкаемца польскага стальца. З 1340 г. дапамагаў Казіміру ў барацьбе за Галіцка-Валынскае княства, праследуючы пры гэтым венгерскія інтарэсы, што выклікала яго сутыкненне з валынскім князем Любартам. У лютым 1345 г. удзельнічаў ў беспаспяховым паходзе крыжакоў у бок Трокаў. Прымаў актыўны ўдзел у паходах Казіміра на Валынь, Падляшша і Берасцейшчыну (13491351), у ходзе якіх венгерскія войскі часова авалодвалі паўднёва-заходнімі землямі ВКЛ. Асабліва няўдалай для ВКЛ была вайна ў ліпені-жніўні 1351 года, калі Людвік захапіў у палон Любарта і Кейстута. 15 жніўня 1351 г. прымусіў іх падпісаць дагавор, паводле якога ВКЛ мусіла заплаціць вялікі выкуп, адмаўлялася ад прэтэнзій на Галічыну. Дагавор вядомы з хронікі ананімнага венгерскага манаха-францысканца, удзельніка выправы Людвіка (магчыма, Янаша Кецьі). Кейстут разам з Людвікам адправіўся ў Венгрыю як гарант дагавора і для хрышчэння, але здолеў уцячы. У 1354 г. Людвік быў паранены пры асадзе літоўскай крэпасці Бэлз на захадзе Валыні. Пасля заняцця польскага стальца ўзнавіў войны з ВКЛ (1372-1377), у выніку якіх Бэлз і Холм далучаныя да Галічыны (якая пры Людвіку часова ўвайшла ў склад Венгрыі, што выклікала незадавальненне польскіх феадалаў), а Любарт, як і падольскія князі Аляксандр і Барыс Карыятавічы і ратненскі князь Фёдар Альгердавіч (якому належаў і Кобрын з акругай) былі вымушаны прызнаць сюзэрэнітэт Венгрыі. Некалькі разоў высоўваў праекты хрысціянізацыі Літвы. Ініцыяваў стварэнне Луцкай каталіцкай епархіі (1375), юрысдыкцыя якой ахоплівала і паўднёва-заходнія землі сучаснай Беларусі, на якія пазней, у XIV — XVIII ст., пашыраліся венгерскія экспансіянісцкія планы (глядзіце Радноцкі дагавор (1656))

Праўленне Людвіка супала з «залатым векам» еўрапейскага рыцарства, да пашырэння ідэялогіі і эстэтыкі якога ў Цэнтральнай і Усходняй Еўропе ён істотна прычыніўся. Празваны венгерскімі гісторыкамі Вялікім за значнае пашырэнне межаў каралеўства, якое пры ім зазнала росквіт эканомікі і культуры: адкрыты першы універсітэт у горадзе Печ, пачаў чаканіцца залаты дукат, які ў XIV — XVI ст. адыгрываў ролю рэгіянальнай залатой валюты Цэнтральнай і Усходняй Еўропы, у тым ліку ВКЛ («золотой вгорский»). У 1374 г. выдаў першы агульнапольскі (Кошыцкі) прывілей, паводле якога шляхце гарантаваўся ўзровень імунітэту, якім дагэтуль карысталіся толькі вышэйшыя феадалы (асабістая недатыкальнасць, сімвалічныя падаткі на карысць дзяржаўнага скарбу і інш.), што паклала пачатак стварэнню асаблівага дзяржаўнага лада Польшчы, а ў будучым і ВКЛ. Пасля смерці Людвіка польскай каралевай была абрана яго дачка Ядвіга.

Зноскі

  1. 1 2 (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.
  2. В. Новодворский Ядвига // Энциклопедический словарьСПб.: Брокгауз — Ефрон, 1904. — Т. XLI. — С. 490–491.

Літаратура

  • Historiae Hungaricae Fontes Domestici. V. III, Lipsiae, 1884.
  • Dabrowski J. Ostatnie lata Ludwika Wielkiego. Krakow, 1918.
  • Halecki O. O genezie i znaczeniu rzadow andegawenskich w Polsce // Kwartalnik historyczny. R. 35. Lwow, 1921.
  • Sacerdoteanu A. Lupta moldovenilor cu litvanii in 1377. Bucuresti, 1936.
  • Шабульдо Ф. М. Земли Юго-Западной Руси в составе Великого княжества Литовского. К., 1987.
  • Белы А. ЭГБ ???
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.