Цыганка з дзіцём у Рыме.

Качэ́ўнікі — этнасы, народы і плямёны, якія гістарычна склаліся з качавых-намадычных, пры гэтым неабходна падкрэсліваць тэрмін качавых этна-культурных умоваў. У сучасны час гэта людзі, якія пастаянна або часова знаходзяцца ў адпаведных культурах і вядуць качавы лад гаспадаркі, або культурна-этнічна належаць да традыцыйнай качавой культуры і тыпу гаспадаркі, звязанымі з цюркскім словам і вызначэннем Қоч, Қош (Qoch, Qosh).

Падобнае, але не тоеснае значэнне мае слова намады, намадзізм, і менавіта ў сілу гэтага падабенства значэнняў, у рускамоўным і, магчыма, іншых лінгва-культурна непадобных аседлых грамадствах (персідскім, сіна-кітайскім, і многіх іншых, якія гістарычна пакутавалі ад ваенных экспансій качавых народаў) існуе седзентарысцкі фенамен падспуднай гістарычнай непрыязнасці, які прывёў да відавочна наўмыснай тэрміналагічнай блытаніны «качэўнік-жывёлавод», «намад-падарожнік», «валацуга-трэвелер» і інш.

Качавы лад жыцця гістарычна вядуць цюркскія і мангольскія этнасы, і іншыя народы урала-алтайскай моўнай сям’і, якія знаходзіліся ў арэале качавога свету. На падставе моўнай блізкасці да урала-алтайскай сям’і і расавай прыналежнасці, некаторыя гісторыкі лічаць продкаў сучасных японцаў старажытных конных воінаў-лучнікаў, якія заваявалі астравы, выхадцамі з урала-алтайскага качавога асяроддзя. Таксама і з карэйцамі, якіх некаторыя гісторыкі лічаць аддзяліўшыміся ад протаалтайскіх народаў.

Многія старажытныя і сярэдневечныя дынастыі Кітая, імператарскія дынастыі, напрыклад, старажытныя Хань названая ў гонар качавога хана. Ці адна са знакавых імператарскіх дынастый Тан, па назве народа Табгач, і іншыя самыя знакавыя ў гісторыі краіны Чын дынастыі ідуць ад качэўнікаў. Уклад, і старажытны, і сярэдневечны, і адносна нядаўні, качэўнікаў у агульны (і паўночны, і паўднёвы) сіна-кітайскі этнагенэз, верагодна, немалы. Апошняя дынастыя Цын была качавога, манчжурскага паходжання. Нацыянальная валюта Кітая юань названая ў гонар качавой дынастыі Чынгізідаў.^[1]

Сродкі да існавання качэўнікі маглі атрымліваць з самых розных крыніц — качавая жывёлагадоўля, гандаль, розныя рамёствы, рыбалоўства, паляванне, розныя віды мастацтва (цыганы), наёмная праца ці нават ваеннае рабаванне, альбо «ваенныя заваёвы». Звычайны крадзеж быў няварты воіна-качэўніка, у тым ліку дзіцяці або жанчыны, бо ўсе члены качавога грамадства былі ваярамі свайго роду або элю, і тым больш качавога арыстакрата. Як і іншыя, якія лічыліся нявартымі падобна крадзяжу асаблівасці аседлай цывілізацыі, былі неймаверныя для любога качэўніка. Да прыкладу, у асяроддзі качэўнікаў, прастытуцыя была б абсурдная, гэта значыць абсалютна непрымальная. Гэта следства родаплемянной вайсковай сістэмы грамадства і дзяржавы.

Калі прытрымлівацца аселага погляду, то «кожная сям’я і народ так ці інакш пераязджае з месца на месца», вядуць «качавы» лад жыцця, гэта значыць могуць класіфікавацца ў сучасным рускамоўным сэнсе як качэўнікі (у парадку традыцыйнай тэрміналагічнай блытаніны), або намадаў, калі гэтай блытаніны пазбягаць.

У сучасным свеце, у сувязі з істотнымі зменамі ў гаспадарцы і жыцці грамадства з’явілася і досыць часта ўжываецца паняцце неакачэўнікі, то бок сучасныя, магчыма, вельмі (ці не вельмі) паспяховыя людзі, якія вядуць качавы або паўкачавы лад жыцця ў сучасных умовах. Па родзе заняткаў многія з іх з’яўляюцца артыстамі, навукоўцамі, палітыкамі, спартсменамі, шоўменамі, каміваяжорамі, мэнэджарамі, выкладчыкамі, сезоннымі работнікамі, праграмістамі, гастарбайтэрамі, экспатамі, падарожнікамі і гэтак далей (фрылансеры).

Гл. таксама

• Сусветны качэўнік

Зноскі

Літаратура

• Андрианов Б. В. Неоседлое население мира. М.: «Наука», 1985.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Качэўнікі