| Елка | ||||||||||||||||
 Елка еўрапейская (Picea abies). Маладое дрэва. Поўдзень Германіі. | ||||||||||||||||
| Навуковая класіфікацыя | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Міжнародная навуковая назва | ||||||||||||||||
|
Picea A.Dietr. | ||||||||||||||||
| Тыпавы від | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
Елка[2] (Picea) — род вечназялёных аднадомных дрэў сямейства хваёвых. Каля 45 відаў.
Батанічнае апісанне
Вышыня дрэў 30-35 м, часам да 50 м дыяметр да 120 см. Крона густая, конусападобная. Ігліца цёмна-зялёная, чатырохгранная, радзей, пляскатая, завостраная. Жаночыя шышкі выцягнутыя, яйкападобныя, выспявабць у год цвіцення; мужчынскія шышкі дробныя.
Ценевынослівае дрэва. Жыве да 300—500 гадоў і больш.
Распаўсюджанне
У Паўночнай Амерыцы расце сем мясцовых відаў елак, у тым ліку два буйных віды ў Скалістых гарах: елка Энгельмана (Picea engelmannii), каштоўная лесагаспадарчая парода вышынёй да 46 м, і блізкая па габарытах, але значна менш багатая елка калючая (Picea pungens). Для апошняй характэрна блакітнавата-зялёная ігліца, і некаторыя разнавіднасці гэтага дрэва, напрыклад добра вядомыя «серабрыстыя» елкі, выкарыстоўваюцца як дэкаратыўныя. На ціхаакіянскім узбярэжжы Паўночнай Амерыкі — ад заліва Кука на Алясцы да поўначы Каліфорніі — расце елка сітхінская (Picea sitchensis); яна часта дасягае ў вышыню 60 м пры дыяметры ствала 2,4-3 м і з’яўляецца самым буйным прадстаўніком роду.
У Еўразіі шырока распаўсюджаныя елка еўрапейская або звычайная (Picea abies), арэал якой распасціраецца ад Волгі да Пірэнеяў, і елка сібірская (Picea obovata) — адна з найважных лесаўтваральных парод на паўночным усходзе Еўропы і ў Сібіры. Сярод іншых відаў Старога Свету заслугоўваюць згадвання елка прыгожая, або японская (Picea polita), елка Алькока, або двухкаляровая (Picea bicolor), таксама з Японіі, елка сербская (Picea omorika) і елка Сміта (Picea smithiana) з Гімалаяў.
На Беларусі 2 віды:[3] елка еўрапейская або звычайная (Picea abies), якая ўтварае яловыя лясы, і елка блакітная (Picea pungens). У садах, парках, лясгасах інтрадукавана больш за 10 відаў; найбольш пашыраныя: елка калючая (Picea pungens), канадская, або белая (Picea glauca), сербская (Picea omorika), сібірская (Picea obovata), аянская (Picea jezoensis), карэйская (Picea koraiensis).
Віды
Род Елка, паводле Каралеўскіх батанічных садоў К’ю, уключае 37 першасных відаў і 4 гібрыдагенных[4]:
- Picea abies (L.) H.Karst. typus — Елка еўрапейская, ці Елка звычайная, ці Ёлка, ці Елка, ці Ялуга
- Picea alcoquiana (H.J.Veitch ex Lindl.) Carrière — Елка Алькока, ці Елка двухколерная
- Picea asperata Mast.
- Picea aurantiaca Mast.
- Picea austropanlanica Silba
- Picea brachytyla (Franch.) E.Pritz.
- Picea breweriana S.Watson
- Picea chihuahuana Martínez
- Picea crassifolia Kom.
- Picea engelmannii Parry ex Engelm. — Елка Энгельмана
- Picea farreri C.N.Page & Rushforth
- Picea glauca (Moench) Voss — Елка канадская, ці Елка белая
- Picea glehnii (F.Schmidt) Mast.
- Picea jezoensis (Siebold & Zucc.) Carrière — Елка аянская
- Picea koraiensis Nakai — Елка карэйская
- Picea koyamae Shiras.
- Picea likiangensis (Franch.) E.Pritz.
- Picea mariana (Mill.) Britton, Sterns & Poggenb. — Елка чорная
- Picea martinezii T.F.Patt.
- Picea maximowiczii Regel ex Mast.
- Picea meyeri Rehder & E.H.Wilson
- Picea morrisonicola Hayata
- Picea neoveitchii Mast.
- Picea obovata Ledeb. — Елка сібірская
- Picea omorika (Pančić) Purk. — Елка сербская
- Picea orientalis (L.) Peterm. — Елка ўсходняя
- Picea polita (Siebold & Zucc.) Carrière — Елка прыгожая, ці Елка японская (або Picea torano (Siebold ex K. Koch) Koehne, пра легітымнасць першай назвы да гэтага часу вядзецца дыскусія[5])
- Picea pungens Engelm. — Елка блакітная, ці Елка калючая
- Picea purpurea Mast.
- Picea retroflexa Mast.
- Picea rubens Sarg. — Елка чырвоная
- Picea schrenkiana Fisch. & C.A.Mey.
- Picea schrenkiana subsp. tianschanica (Rupr.) Bykov
- Picea sitchensis (Bong.) Carrière — Елка сітхінская
- Picea smithiana (Wall.) Boiss. — Елка Сміта
- Picea spinulosa (Griff.) A.Henry
- Picea wilsonii Mast.
- Гібрыдагенныя віды
- Picea ×albertiana S.Br.
- Picea ×fennica (Regel) Kom. (Picea abies × Picea obovata)
- Picea ×lutzii Little
- Picea ×notha Rehder (Picea glehnii × Picea jezoensis)
Захворванні
Значэнне і выкарыстанне
Елка выкарыстоўваецца ў будаўніцтве, цэлюлознай прамысловасці, для вырабу некаторых музычных інструментаў. Большасць відаў выкарыстоўваюцца таксама як дэкаратыўныя дрэвы.
Зноскі
- ↑ Index Nominum Genericorum database
- ↑ Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 97. — 160 с. — 2 350 экз.
- ↑ База Растения Беларуси
- ↑ Спіс відаў роду Picea (англ.). World Checklist of Selected Plant Families (WCSP). Royal Botanic Gardens, Kew. Праверана 26 красавіка 2013.
- ↑ Gymnosperm Database — Picea torano (англ.)