ХІХ стагоддзе

18 мая 1869 года на паўночнай пляцоўцы Эчміядзінскага манастыра быў закладзены краевугольны камень Геворгянскай семінарыі. Камень-падмурак быў усталяваны Каталікосам Геворгам IV. Падчас урачыстасці прысутнічаў пісьменнік Газарос Агаян. «25 мая мы сталі сведкамі шчаслівых падзей, адной з якіх стала другая гадавіна пасвячэння Каталікоса, а другой — заснаванне семінарыі» (Арарат, Вагаршапат, 1869). Семінарыя будавалася ў 1869—1874 гады. У гэты ж час Армянская царква вяла перамовы з царскім урадам адносна адкрыцця школы. 28 верасня 1874 года будынак семінарыі быў гатовы. Праз некалькі дзён, 5 кастрычніка 1874 года, афіцэр Каўказскай камісіі Гульковіч паведаміў архімандрыту Бастаняну, што цар зацвердзіў статут семінарыі і яму дазволена адкрыць яе. Сваю місію семінарыя пачала пасля пераадолення шматлікіх цяжкасцей.

Першыя выпуск семінарыі адбыўся ў 1885-86 навучальным годзе. Для ўдасканалення выкладання царкоўных прадметаў Каталікос Маркар I (1885—1891) запрасіў епіскапа Малахая Арманіяна выкладаць у семінарыі. Яго кіраўніцтва дапамагло ўзмацніць ролю царкоўных прадметаў; акрамя таго, на працягу аднаго года епіскап Армян набраў у семінарыю студэнтаў, якія былі гатовыя вывучаць старажытную Армянскую Царкву. Вядомымі тагачаснікамі таго пакалення былі Каталікос Геворг V (1911—1930), архімандрыт Комітас, Карэкін I з Вялікага дома Кілікіі і біскуп Карапет Мкртчан.

Агульны выгляд будынка семінарыі

Геворгянская семінарыя была адзінай акадэмічнай установай, дзе выкладалі навуку пра адукацыю, псіхалогію, логіку і філасофію, з мэтай падрыхтаваць асноўную групу кваліфікаваных і падрыхтаваных выкладчыкаў. Распрацоўка і ўкараненне адукацыйных навук у семінарыі былі заснаваны намаганнямі С. Мандзікяна, Н. Карамяна, А. Олтэцыяна, Г. Эдыліяна і А. Шаваршыяна. Вялікі акцэнт таксама быў нададзены гісторыі армянскага народа, літаратуры, бібліяграфіі, этнаграфіі, музыцы, архітэктуры, мастацтву і г.д.

На змену першаму пакаленню педагогаў прыйшлі новыя калегі. У семінарыю запрасілі выкладаць Манука Абегіяна, архіепіскапа Карэкіна Аўсепянца, біскупа Карапета Мкртчана, Камітаса і іншых^[5].

Таксама семінарыі была пастаўлена задача па падрыхтоўцы настаўнікаў да свецкіх школ. 16 верасня 1888 года Каталікос Макар I (1885—1891) дадаў да статута семінарыі дадатак, які пацвердзіў мэту навучальнай установы па падрыхтоўцы армянскага духавенства. За першыя 43 гады існавання семінарыя падрыхтавала 43 клірыка/выкладчыка, якія ў сваю чаргу забяспечвалі адукацыю для тысяч студэнтаў. У той час як семінарыя была заснавана як духоўная школа, сапраўдныя перавагі школы мелі больш свецкі характар, бо выпускнікі стварылі важную адукацыйную і культурную спадчыну ў 19-20 стагоддзях.

Пачатак XX стагоддзя

Заснаванне семінарыі супала з перыядам узнікнення армянскай культуры і павелічэннем інтэлектуалаў. Аднак у той час царскі ўрад праводзіў палітыку закрыцця мясцовых царкоўна-прыходскіх школ. Вытрымаўшы гэты няпросты перыяд, семінарыя змагла захаваць сваё існаванне да 1917 года і з’яўлялася сілай, якая аб’ядноўвала армянскія школы і культуру. Семінарыя сабрала армянскіх юнакоў з усяго свету; яна навучыла іх і адправіла назад дамоў, чакаючы, што яны адкрыюць школы ў Арменіі і перададуць тое, чаму навучыліся самі.

На працягу першых 43 гадоў семінарыя выконвала сваю місію з высокім узроўнем адказнасці перад Армянскай Царквой, надзяляючы яе доблесным легіёнам духавенства, а таксама заслужанымі армянолагамі, філолагамі, гісторыкамі, музыкантамі, выкладчыкамі і патрыятычна настроенымі грамадскімі дзеячамі. Сярод вядомых выпускнікоў Каталікос Геворг Vl Харэкчыян, Каракін I Оўсепіянц (Каталікос Вялікага Дома Кілікія), біскуп Карапетаў Тэр-Мкртчан, Рубен Тэр-Мінасян, Камітас, Эрванд Тэр-Мінасян, аршака Тэр-Мікаэлян, Манука Абегян, Нікагахай Адонц, Сцяпан Малхасіянц, Аветык Ісаакян, Аксель Бакунца, Лявон Шанціла і шмат іншых годных настаўнікаў і святароў^[6][7].

У часы генацыду армян Эчміядзінскі манастыр быў запоўнены вялікай колькасцю бежанцаў. З-за трагічнай сітуацыі, з якой сутыкнулася армянская нацыя, Каталікос Геворг V і дырэктар біскуп Карэкін Аўсепянц вырашылі часова закрыць семінарыю ў снежні 1917 года з вялікай надзеяй, што яна зноў адкрыецца ў наступным годзе.

Толькі ў 1921 годзе пачаліся намаганні па адчыненні семінарыі. Каталікос Геворг V Сурэнянц (1911—1930), Каталікос Харэн l Мурадбекян (1932—1938) і архіепіскап Карэкін Аўсеп’янц зрабілі важныя крокі па аднаўленні школы. Гэтыя намаганні былі канчаткова рэалізаваны дзякуючы паслядоўнай дзейнасці Каталікоса Геворга VI Харэкяна (1941—1954)^[8].

У 1925 годзе тагачасны архіепіскап Харэн Мурадбекян (які быў прадстаўніком Каталікоса) атрымаў паведамленне, што Савет Народнага камісарыята вынес рэзалюцыю, якая дазваляе аднавіць працу семінарыі. Навіна дайшла да ўсіх армянскіх епархій, і віншаванні з фінансавай дапамогай былі накіраваны Каталікосу Геворгу V Аднак гэтая пастанова не была рэалізавана.

28 чэрвеня 1928 года Каталікос Геворг V звярнуўся да прэзідэнта Савета Народнага камісарыята Саака Тэр-Габрыеляна з просьбай аднавіць працу семінарыі. Быў выдзелены будынак, але ўрад канфіскаваў яго з указаннем часовай неабходнасці. Ён ніколі не быў вернуты царкве і на цяперашні час з’яўляецца Дзяржаўным цэнтральным архівам Рэспублікі Арменія.

Выгляд ззаду будынка

Калі быў пасвечаны Каталікос Харэн I, адной з яго надзённых задач стала пытанне аб аднаўленні семінарыі. У сваім першым дэкрэце ад 20 лютага 1933 года ён заявіў, што «… у гэтыя разважлівыя і асцярожныя часы неабходна палепшыць цяжкае фінансавае становішча, захаваць і ўзбагаціць аб’яднанае братэрства, служыць дзецям царквы і прапагандаваць праўду жыцця ў сярэдняй рэлігійнай школе, якая сёння закрыта з-за вайны і цяжкіх умоў».

Яшчэ да пасвячэння ў 1941 годзе Каталікосам Геворг VI падкрэсліў неабходнасць аднаўлення семінарыі, прадставіўшы адпаведныя праекты ў Нацыянальную царкоўную асамблею. Вярхоўны архімандрыт (Джайракойн Вардабед) Срапіён паспрыяў гэтаму аднаўленню. Ён падрыхтаваў дакумент, які складаўся з 10 пунктаў, які ўяўляў статут. Статут уключаў інфармацыю пра шасцігадовы курс навучання студэнтаў. Згодна са статутам, семінарыя павінна мець тры двухгадовыя тэрміны і ўключаць 36 мілагучных і здаровых вучняў, якія пасля заканчэння вучобы павінны служыць Армянскай Апостальскай Царкве. У выпадках, калі выпускнік не змог стаць клірыкам, студэнт, у адпаведнасці з пісьмовым пагадненнем, аплочвае выдаткі, панесеныя падчас яго навучання.

Армянская дыяспара паспрыяла паспяховаму адкрыццю семінарыі. Прадстаяцель Армянскай Царквы ў Амерыцы, архіепіскап Тырэйр Тэр-Аўханесян, пачуўшы пра семінарыю, перадаў Каталікосу Харэну I сваё жаданне аплаціць выдаткі на трох студэнтаў. Пасля асвячэння ў 1941 годзе Каталікосам усіх армян Геворгам VI неадкладна выдаў свой першы ўказ, адзначыўшы важнасць аднаўлення працы семінарыі.

1945 аднаўленне працы

Парадная прастора семінарыі

1 лістапада 1945 года, пасля закрыцця на 38 гадоў, дзверы Геворгянскай духоўнай семінарыі былі зноў адчынены для маладых армян, каб стаць святарамі ў Армянскай Апостальскай Царкве. Аднак часы былі цяжкія. Камуністычны ўрад зачыніў больш за 300 цэркваў. 1 лістапада 1945 года адбылося адкрыццё Духоўнай семінарыі. На ўрачыстай цырымоніі прысутнічалі вядомыя навукоўцы і былыя выпускнікі, сярод якіх Св. Ісаакян і шмат іншых. Па словах відавочцаў, вочы Каталікоса Геворга VI цяклі са слязамі шчасця падчас прамовы. Заняткі пачаліся 2 лістапада 1945 года.^[9][10]

6 верасня 1945 года згодна з указам і ратыфікацыяй Вышэйшага духоўнага савета пасаду дырэктара семінарыі атрымаў вопытны педагог і спецыяліст па англійскай мове Мінас Мінасян.

Семінарыя выйшла на новы этап сваёй гісторыі з новымі вучнямі і новымі выкладчыкамі. Адкрыццё было адзначана з вялікай урачыстасцю і хараством. Нядаўна адкрытая Геворгянская духоўная семінарыя складалася з кваліфікаваных выкладчыцкіх кадраў і студэнтаў, якія былі руплівымі і прыстойнымі. Сам Католікос Геворг VI сачыў за поспехамі навучэнцаў у навучанні, якасцю ежы і адзення, а таксама за іншымі паўсядзённымі абставінамі студэнтаў. У 1951 годзе здзейснілася мара Каталікоса Геворга VI пажынаць плён семінарскай дзейнасці, калі семінарыя мела першых выпускнікоў. Дзевяць студэнтаў прайшлі шэсць курсаў семінарыі, большасць з якіх атрымалі выдатныя і добрыя адзнакі.

Структура

Навуковая рада з’яўляецца кіруючым органам семінарыі. Савет узначальвае Каталікос усіх армян.^[11] Камітэт па выхаваўчых метадах семінарыі выконвае кансультацыйную ролю. Члены камітэта выбіраюцца шляхам ініцыявання навуковай рады, зацверджанай Каталікосам.^[12] У лістападзе 2015 года быў створаны камітэт па культуры семінарыі.

У цяперашні час семінарыя мае наступныя кафедры:^[13]

• Кафедра біблейскіх даследаванняў;
• Кафедра гістарычнай тэалогіі;
• Кафедра хрысціянскай дактрыны;
• Кафедра практычнай тэалогіі;
• Кафедра філалогіі;
• Кафедра гуманітарных навук.

Семінарыя прапануе прграмы бакалаўрыяту, магістратуры і аспірантуры ў вышэйзгаданых галінах.