| Дрывяты | |
|---|---|
 | |
| Морфаметрыя | |
| Вышыня над узроўнем мора | 129 м |
| Даўжыня | 9,86 км |
| Шырыня | 4,50 км |
| Плошча | 36,14 км² |
| Аб’ём | 0,22352 км³ |
| Даўжыня берагавой лініі | 37,6 км |
| Найбольшая глыбіня | 12,0 м |
| Гідралогія | |
| Салёнасць | 0,2—0,24 ‰ |
| Празрыстасць | 2,4 м |
| Басейн | |
| Плошча вадазбору | 459 км² |
| Выцякаюць | Рака Друйка |
| Размяшчэнне | |
| Краіна |
 Беларусь |
| Рэгіён | Віцебская вобласць |
  Дрывяты |
|
|
|
|
 Дрывяты |
|
 |
|
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Дрывя́ты — возера ў Браслаўскім раёне Віцебскай вобласці. Знаходзіцца ў басейне Друйкі (выцякае з возера), каля паўднёвай ускраіны Браслава. Найбуйнейшае ў Браслаўскай групе азёр і пятае па велічыні на тэрыторыі Беларусі[1]. Належыць да групы Браслаўскіх азёр і знаходзіцца на тэрыторыі нацыянальнага парка «Браслаўскія азёры».
Назва
Назва Дрывяты старабалцкага паходжання. У аўтахтонным літоўскім ужыванні засведчаная форма Druvetas. Яшчэ даўнейшая балцкая форма аднаўляецца як *Druvintas[2].
Аснова гэтай назвы звязаная з індаеўрапейскім коранем *dreu- / *dru- «бегчы, імкнуцца; цячы», ад якога вытворнае і *droṷus «плынь»[3][4]. З балцкай лексікі корань з цягам часу знік, выціснуты іншымі каранямі, і застаўся толькі ў гідраніміі.
Корань Druv- у латышскай рачной назве Druve. Роднасныя таксама балцкія гідронімы Dreverna, Drawanta, Drawing, Адроў, Друць. З Дрывяцкага возера ў Дзвіну цячэ рака Друя, у якой гэты ж корань Dru-, пашыраны пашыральнікам -j-[3].
У назве *Druvintas (> Дрывяты) корань Druv- пашыраны пашыральнікам -nt-, як і ў назве возера Вісяты (ад формы тыпу літоўскай азёрнай назвы Viešintas)[5]. Ён таксама ў балцкіх гідронімах тыпу Gamanta, Laukantė, Ušantė[6].
Назва возера Дрысвяты, што на захадзе ад Дрывятаў, нягледзячы на падобнае фанетычнае афармленне (-вяты) найімаверней іншага паходжання, ад асновы Dris- (яна ж у назвах тыпу Дрыса). Так жа сама розныя асновы Ус- і Уд- і ў назвах азёраў Усвят і Удвят (побач адзін аднаго на Верхнім Падзвінні), што аформленыя так жа, як Дрывяты і Дрысвяты.
Апісанне
Плошча паверхні складае 36,1 км². Найбольшая глыбіня — 12 м. Даўжыня — 9,86 км. Найбольшая шырыня — 4,5 км. Даўжыня берагавой лініі — 37,6 км. Аб’ём вады — 223,5 млн м³. Плошча вадазбору — 459 км². Схілы катлавіны пераважна пад лесам, асіметрычныя: на поўначы вышынёй 30—37 м, месцамі разараныя, на поўдні да 5 м, забалочаныя. На поўдні і паўднёвым-усходзе 3 вялікія залівы. Мелкаводная зона шырокая (150—300 м) і спадзістая, глыбакаводная ўзгорыстая: упадзіны глыбінёй 10—12 м чаргуюцца з падняццямі. 6 астравоў агульнай плошчай 0,92 км². Дно да глыбіні 3,5—5 м выслана пяскамі, ніжэй — іламі і сапрапелямі (агульная магутнасць адкладаў да 11 м). Сярэднемесячная тэмпература вады да глыбіні 7 м у чэрвені 17,2 °C, ліпені — 18,8 °C, жніўні — 17,8 °C. У зімовы перыяд паверхневыя тэмпературы складаюць 0,1—0,2 °C, прыдонныя — 3—3,8 °C. Возера замярзае ў канцы лістапада — пачатку снежня, лёд трымаецца да канца сакавіка, часам да сярэдзіны красавіка — пачатку мая.
Шырыня паласы расліннасці ўздоўж берагоў ад 35 да 200 м. Растуць рэдкія для флоры Беларусі віды: наяда гнуткая, наяда малая, гідрыла кальчаковая.
У возеры водзяцца каля 20 відаў рыб: лешч, судак, акунь, плотка, лінь, рапушка, мянтуз, верхаводка, карась, язь, шчупак і інш.; ёсць вугор. Адзначана гнездаванне ахоўнай птушкі — лебедзя-шыпуна. У возера ўпадаюць рэкі Усвіца (злучае з воз. Іказнь), Золвіца, Акунёўка, Дружнянка, Рака (злучае з возерам Рака), 6 ручаёў.
Уваходзіць у зону адпачынку Браслаў, на паўночным беразе турбаза «Браслаўскія азёры».
Уплыў меліярацыі
На ўзровень возера значны ўплыў аказалі меліярацыйныя работы (паглыбленне рэчышча і будаўніцтва плаціны на Друйцы): у 1926 годзе пры ўзроўні 132 м плошча возера складала 38,2 км², было 3 астравы. Уздоўж берагоў утварылася шырокая пойменная паласа. У 1958 годзе пры ўзроўні 129 метраў плошча возера 32,6 км² — 11 астравоў.
Зноскі
- ↑ Шидловский 1989.
- ↑ H. Krahe. Unsere ältesten Flussnamen. Wiesbaden, 1964. C. 55.
- 1 2 A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1980. — С. 92.
- ↑ J. Pokorny. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern / München 1959 / 1969. C. 204—205.
- ↑ K. Būga. Rinktiniai raštai. T. 3. Vilnius, 1961. С. 546.
- ↑ P. Skardžius. Rinktiniai raštai. T. 4. Vilnius, 1998. C. 879—944.
Літаратура
- Блакітная кніга Беларусі : Энцыклапедыя / рэдкал.: Н. А. Дзісько і інш. — Мн.: БелЭн, 1994. — 415 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85700-133-1.
- Природа Белоруссии: Попул. энцикл. / БелСЭ; Редкол.: И. П. Шамякин (гл. ред.) и др. — Мн.: БелСЭ, 1986. — 599 с., 40 л. ил. (руск.)
- Государственный водный кадастр: Водные ресурсы, их использование и качество вод (за 2004 год). — Мн.: Министерство природных ресурсов и охраны окружающей среды, 2005. — 135 с.
- Ресурсы поверхностных вод СССР. Описание рек и озёр и расчёты основных характеристик их режима. Т. Ч.
- Дрывяты // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 2. Гатня — Катынь / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1983. — 522 с. — 10 000 экз.
- Дрывя́ты // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 287. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.
- Шидловский К. С. Браславские озёра: Путеводитель по зоне отдыха Браслав. — Мн.: Полымя, 1989. — С. 12—15. — 63 с. — 20 000 экз. — ISBN 5-345-00063-8. (руск.)