Далганы
(долган)
Далганская пісьменніца Агдо Аксёнава
Агульная колькасць 7885 (2010 г.)
Рэгіёны пражывання Расія
Мова далганская
Рэлігія Праваслаўе, анімістычныя культы, шаманізм
Блізкія этнічныя групы якуты

Далга́ны (саманазва долган, таксама тыакіхі, саха) — народ, карэнныя насельнікі Паўночнай Сібіры.

Колькасць і рассяленне

Жывуць пераважна ў Краснаярскім краі і Рэспубліцы Саха (Расія). Агульная колькасць у Расіі (2010 г.) — 7 885 чал.[1] У 2009 г. у Беларусі жыў 1 чал., які вызначаў сваю этнічную тоеснасць як далган[2].

Паходжанне

Далганы — адна з найбольш маладых этнічных супольнасцяў Сібіры. Лічыцца, што склаліся на працягу XVIII — XIX стст. з прадстаўнікоў якутаў, эвенкаў, рускіх затундраных сялян. Размаўляюць на цюркскай мове, блізкай да якуцкай, аднак назва народа паходзіць ад назвы эвенкскага рода далган, дангот[3]. Нягледзячы на тое, што праблема паходжання далганаў лічыцца дэталёва распрацаванай[4], існуюць дыскусіі аб важнасці ўплыва той ці іншай групы стваральнікаў далганскага этнаса. Так, частка даследчыкаў прызнае вядучую ролю эвенкаў[5], што, аднак, супярэчыць дадзеным антраполагаў. Генетыкі таксама адзначаюць блізкасць далганаў да суседзяў-самадыйцаў[6].

Культура

Далганскі аленявод

У мінулым для далганаў быў характэрны качавы лад жыцця, які асобныя групы часткова захоўваюць і ў нашы дні. Асноўныя заняткі — аленегадоўля, паляванне на дзікіх аленяў і футравых звяроў, рыбалоўства. Вызначальна, што роля аленегадоўлі ў нашы дні неістотная, статкі свойскага аленя скарацілася ў дзясяткі разоў.

На поўдні тэрыторый свайго рассялення далганы здаўна будавалі хаты па рускім узоры. Качэўнікі ўзводзілі чумы па эвенкскім і якуцкім узорам. Вельмі распаўсюджаная форма жытла — бало́к, чум, усталяваны на нарты.

Народная вопратка ўключае сакуі, глухую футравую адзежу з каптуром, тканныя спадніцы, кашулі, капялюшы бэрсегэ, скураныя боты, якія па-мастацку ўпрыгожваюцца бісерам і аплікацыямі. У нашы дні народную вопратку на святы часцей апранаюць жанчыны, чым мужчыны.

Асноўная сацыяльная адзінка — малая нуклеарная сям'я. Падзел на роды прынцыпіяльнага значэння не мае.

Далганскі фальклор прадстаўлены казкамі, легендамі, эпічнымі казаннямі, песнямі. Распаўсюджаны танец карагоднага тыпу хейро. Папулярныя святы — вясновы хейро, дні аленявода і рыбака.

Мова

Далганская мова блізкая да якуцкай. Вылучаюць 3 асноўныя дыялекты. Пісьмовасць на аснове кірыліцы. Далганская мастацкая літаратура прадстаўлена пераважна паэзіяй і прозай. Пачынальніцай прафесійнай далганскай літаратуры лічыцца пісьменніца Агдо Аксёнава (1936—1995).

Рэлігія

Большасць вернікаў — праваслаўныя. Захаваліся некаторыя анімістычныя звычаі, у тым ліку шанаванне духаў прыродных аб’ектаў сайтан. У мінулым далганскія шаманы лічыліся даволі аўтарытэтнымі ў справах барацьбы з хваробамі і злымі духамі сярод суседзяў.

Зноскі

  1. ↑ Национальный состав населения Российской Федерации согласно переписи населения 2010 года Архівавана 23 снежня 2021.
  2. ↑ belstat.gov.by
  3. ↑ Народы и народности, населяющие Красноярский край Архівавана 5 чэрвеня 2013.
  4. ↑ Золотарева И. М. Антропологическое исследование долган // Советская этнография. — 1965. — № 3. — С. 27
  5. ↑ Васильев В. И. Долганы // Народы России:Энциклопедия. — М.: Научное издательство Большая Российская Энциклопедия, 1994. С. 149
  6. ↑ The Western and Eastern Roots of the Saami—the Story of Genetic «Outliers» Told by Mitochondrial DNA and Y Chromosomes Архівавана 20 ліпеня 2011.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.