Вёска
Грэбень
Краіна
Вобласць
Раён
Сельсавет
Каардынаты
53°36′20″ пн. ш. 27°39′04″ у. д.
Насельніцтва
  • 45 чал. (2019)
Часавы пояс
Тэлефонны код
+375 1713
Паштовы індэкс
222851
Аўтамабільны код
5
СААТА
6244840021
Грэбень на карце Беларусі ±
Грэбень (Пухавіцкі раён) (Беларусь)
Грэбень (Пухавіцкі раён)
Грэбень (Пухавіцкі раён) (Мінская вобласць)
Грэбень (Пухавіцкі раён)

Грэ́бень[1] (трансліт.: Hrebień, руск.: Гребень) — вёска ў Пухавіцкім раёне Мінскай вобласці. Уваходзіць у склад Навапольскага сельсавета. Месціцца за 38 км на паўночны захад ад Мар’інай Горкі, 30 км ад Мінска, 15 км ад чыгуначнай станцыі Рудзенск на лініі МінскАсіповічы, на рацэ Пціч (прыток Прыпяці).

Назва

Паводле Вадзіма Жучкевіча, назва Грэбень можа паходзіць ад тэрміна грэбень — пералом схілу грады, пагорка, таксама ўзвышаная паласа сярод забалочанай мясцовасці. Таксама назва магла ўтварыцца ад пераасэнсавання асновы грэбля — дарога цераз балота, з канавамі, часам пасыпаная хворастам.

На думку краязнаўцы Аляксандра Ельскага, назва магла пайсці ад слова грэбці, бо тут у старажытнасці павінен быў быць рачны паром, які дзейнічаў з дапамогай вёсел[2].

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Крыштаф Валадковіч, першы вядомы ўладальнік Грэбеня

На старых картах і дакументах Грэбень называўся Грэбня. У старажытнасці тут быў тракт, які злучаў поўдзень і поўнач Русі Літоўскай. На думку Аляксандра Ельскага, ля Грэбеня мусіў быць рачны перавоз. Пазней тут з’явіўся ўмацаваны мост[2].

У пісьмовых крыніцах вядомае з XVI ст. У 1567 годзе сяло ў Менскім павеце Менскага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага, шляхецкая ўласнасць. У 1633 годзе вялікі князь Уладзіслаў Ваза выдаў дакумент, які дазваляў уладальніку Грэбеня Крыштафу Валадковічу, пісару менскага ваяводства, браць мыта за праезд па мосце[3].

У XVI стагоддзі Грэбень належаў Адахоўскім, і гэта быў іх фундум (галоўны фальварак, які належаў толькі гаспадару). У 1621 годзе Рафал Адахоўскі прадаў Грэбень Янушу Быхаўцу (?—1653) шляхецкага роду Быхаўцаў герба «Магіла», які паходзіў са Смаленскай зямлі, і яго жонцы Ганне з Горскіх. Праз дзесяць гадоў Грэбень быў у валоданні Валадковічаў. Ад пачатку XVIII ст. Грэбенем валодалі Радзівілы, фундум каторых быў у недалёкім Анопалі. У 1743 годзе была пабудаваная царква. У канцы XVIII ст. Грэбень з суседнімі Берчукамі, Яськевічамі і Слабадой набыў Станіслаў Ельскі, палкоўнік пяцігорскі і скарбовы камісар у Вялікім Княстве Літоўскім[3].

Пад уладай Расійскай імперыі

Пасля Другога падзелу Рэчы Паспалітай 1793 года ў складзе Расійскай імперыі.

У 1800 годзе ў вёсцы царква Раства Багародзіцы, карчма, вадзяны млын, сукнавальня. У першай чвэрці XIX ст. праз эксдывізарскі суд Грэбень стаў уласнасцю Кабылінскіх, а праз вена Ганны Кабылінскай перайшоў да Лыкаў[3].

У 1839 годзе на сродкі памешчыцы А. Лыкавай пабудаваная драўляная царква. У 1858 годзе сяло і маёнтак у Дудзіцкай воласці Ігуменскага павета Мінскай губерні, прыватная ўласнасць. У 1861 годзе адкрытае народнае вучылішча. У канцы XIX ст. ёсць хлебазапасны магазін, млын, піцейны дом, царква.

Найноўшы час

Капліца ў Грэбені, 1909 г.

У Першую сусветную вайну ў лютым — снежні 1918 года была пад акупацыяй войскаў Германскай імперыі.

25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай вёска абвешчана часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. З 1 студзеня 1919 года ў адпаведнасці з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі ўвайшла ў склад Беларускай ССР. У жніўні 1919 — ліпені 1920 года вёска была пад акупацыяй Польшчы.

Да пачатку 1920 года створаная школа 1-й ступені. У 1930 годзе створаны калгас «Світанне», была кузня, стальмашня, рымарня. З 1938 года вёска.

У Другую сусветную вайну з канца чэрвеня 1941 года да 4 ліпеня 1944 года акупаваная нацысцкай Германіяй.

У 2002 годзе вёска ў Навапольскім сельсавеце.

Насельніцтва

  • 1800 — 30 двароў, 209 жыхароў
  • 1858 — 153 жыхары
  • 1897 — 60 двароў, 375 жыхароў; маёнтак — 2 двары, 43 жыхары
  • пач. XX ст. — 54 двары, 349 жыхароў; маёнтак — 104 жыхары
  • 1917 — сяло — 202 жыхары; вёска — 77 жыхароў; маёнтак — 104 жыхары
  • 1960 — 296 жыхароў
  • 1999 — 109 жыхароў
  • 2002 — 41 двор, 74 жыхары
  • 2010 — 33 двары, 62 жыхароў
  • 2012 — 24 гаспадаркі, 43 жыхары

Інфраструктура

Эканоміка

  • Цэнтр калгаса «Навапольскі»
  • Майстэрні па рамонце сельскагаспадарчай тэхнікі
  • Аддзяленне сувязі

Адукацыя

  • Сярэдняя школа

Медыцына

  • Фельчарска-акушэрскі пункт
  • Ветэрынарны ўчастак

Культура

  • Дом культуры
  • Бібліятэка

Славутасці

Славутасці

  • Курганны могільнік. На паўночна-ўсходняй ускраіне вёскі, ва ўрочышчы Курганы, побач з балотам месціцца археалагічны помнік — курганны могільнік.

Страчаная спадчына

  • Капліца
  • Царква Святога Міхаіла Архангела (?—1922)
  • Сядзіба (XVIII/XIX — 1917)

Спіс вуліц

  • Цэнтральная вуліца[4]

Вядомыя асобы

Зноскі

  1. Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (DJVU). Сустракаецца таксама варыянт Грабе́ня, ж. (за Грабе́няю)
  2. 1 2 Jelski A. 1882, с. 174.
  3. 1 2 3 Jelski A. 1882, с. 175.
  4. Спіс вуліц і іншых элементаў ўнутранага адраса. Нацыянальнае кадастравае агенцтва Рэспублікі Беларусь.(недаступная спасылка)

Літаратура

Спасылкі

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.