Гной | |
---|---|
Матэрыял | excrement[d] |
Метад вырабу | закісанне |
By-product of | жывёлагадоўля |
Медыяфайлы на Вікісховішчы |
Гной — арганічнае ўгнаенне на аснове экстрыментаў свойскай жывёлы. Выходзіць ў працэсе ферментацыі і мікраарганічнай апрацоўкі. Утрымоўвае ўсе неабходныя раслінам элементы сілкавання, валодае значным запасам арганічных рэчываў для стварэння гумусу ў глебе.
Гной таксама выкарыстоўваецца як субстрат, паліва, сыравіна ў прамысловасці, звязальны раствор у традыцыйным будаўніцтве.
Класіфікацыя
Класіфікацыя гною залежыць ад паходжання і мэты яго выкарыстання. У сельскай гаспадарцы прынята адрозніваць:
- Подсцілкавы гной
- Бясподсцілкавы гной
- Птушыны памёт і гуана
- Фекаліі
Подсцілкавы гной утвараецца ў выніку выкарыстання подсцілкі (торф, салома, драўнянае пілавінне і г. д.) для стойлавай жывёлы. Подсцілкавы гной уяўляе сабою сумясь подсцілкі з цвёрдымі і вадкімі экстрыментамі. У сваю чаргу, подсцілкавы гной падзяляецца на:
- Свежы і слаба згнілы, калі подсцілка і рэшткі кармоў нязначна змяняюць колер і трываласць
- Напалову перапрэлы (подсцілка і рэшткі кармоў набываюць цёмна-карычневы колер, губляюць трываласць і лёгка раздзіраюцца)
- Перапрэлы, што выглядае як аднастайная цёмная маса, з цяжкаадрознымі складовымі часткамі
- Перагной — чорная аднастайная сыпкая маса
Падчас захавання хімічны склад подсцілкавага гною змяняецца. Не рэкамендуецца даводзіць яго да стадыі перапрэлага, бо гэта прыводзіць да памяншэння арганічных рэчываў у 2 — 3 разы[1]. Пры захаванні гною ўтвараецца гнойная жыжка — каштоўнае вадкае ўгнаенне.
На буйных жывёлагадоўчых комплексах подсцілка амаль не выкарыстоўваецца. Напрыклад, у сельскай гаспадарцы Беларусі 60 % свойскай жывёлы трымаюцца без подсцілкі[2]. Бясподсцілкавы гной уяўляе сабою сумесь вадкіх і цвёрдых экстрыментаў з прымешкамі вады і кармоў. У залежнасці ад суадносін цвёрдай і вадкай фракцый вылучаюць:
- Напалову вадкі (болей за 8 % сухіх рэчываў)
- Вадкі (3 % — 8 % сухіх рэчываў)
- Гнойныя сцёкі (меней за 3 % сухіх рэчываў)
Птушыны памёт таксама прынята падзяляць на подсцілкавы і бясподсцілкавы[3]. Гуана — сухое ўгнаенне. У залежнасці ад умоў захавання яно мае адрозны хімічны скдад і падзяляецца на вышчалачанае і нявышчалачанае[4].
Фекаліі — сумясь калу і мачы чалавека. У залежнасці ад умоў захавання і абеззаражання фекальныя масы адрозніваюцца па ўтрыманню карысных рэчываў[5].
Вытворчасць і захаванне
Колькасць і якасць гною ў вялікай ступені залежыць ад скормленых кармоў, відаў і ўзросту жывёл, тыпу кармлення, працягласці стойлавага перыяда, спосабаў утрымання і тэхналогіі назапашвання. Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь вызначае аб’ём вытворчасці гною ад адной галавы згодна наступнай норме[6]:
Жывёла | Выхад гною, тон у год |
---|---|
Буйная рагатая жывёла | 8 |
Конь свойскі | 7 |
Свойская свіння | 1,5 |
Авечка свойская | 0,4 |
Птушка свойская | 0,025 |
Выхад подсцілкавага гною ў сельскай гаспадарцы разлічваецца згодна формулам[7]:
- Г = 4(К/2+П)
- Г = 2(К+П),
дзе Г — выхад гною, К — сухое рэчыва корму, П — вага подсцілкі.
Склад подсцілкавага гною залежыць ад спосабу захоўвання: гарачы, халодны, гарачы прасаваны. Пры гарачым спосабе гной укладваецца ў вузкія (не шырэй за 3 м) штабелі. Пры халодным гной складуецца ў штабель шырынёй 5 м і вышынёй 1,5 — 2 м, адразу ж уплатняецца. Пры гарачым прасаваным гной спачатку ўкладваецца друзла пластамі 80 — 100 см, пасля падвышэння тэмпературы да 55 °C — 60 °C уплатняецца. Халодны спосаб з’яўляецца найбольш эфектыўным, паколькі пры гэтым менш губляецца азота і арганічных рэчываў, болей назапашваецца і захоўваецца аманійнага азота[8].
Гной захоўваецца ў сховішчах катлаваннага і наземнага тыпаў. Звычайна яны абсталяваны жыжказборнікамі. Паколькі гной мае спецыфічны пах і ўтрымоўвае небяспечныя для навакольнай экалогіі рэчывы[9], дзейнічаюць санітарныя нормы, якія прадугледжваюць будаўніцтва гнойных сховішчаў на пэўнай адлегласці ад чалавечага жытла і ферм, прыродных аб’ектаў, ізаляцыю гноя ад паверхневых і падземных вод[10].
Ужыванне ў земляробстве
Гной — арганічнае ўгнаенне, якое выкарыстоўваецца ў земляробстве са старажытных часоў[11]. Ён мае працяглы тэрмін уздзеяння на расліны. Прыбаўка да ўраджаю пры яго ўнясенні на лёгкіх глебах адзначаецца на працягу 3 — 4 гадоў, а на цяжкіх — 5 — 6 гадоў[12]. У залежнасці ад ступені ферментацыі і вырошчваемай культуры гной уносяць у глебу ўвосень або ўвесну. Пад раннюю бульбу і капусту лепш уносіць пры асенняй апрацоўцы глебы, пад познія — можна і пры веснавым ўзворванні. Гарбузовыя патрабуюць добра ферментаваны гной, што ўносіцца ўвесну. Моркву, цыбулю і зеляніну лепей сеяць на другі год пасля ўнясення гною.
Для набліжэння паспявання культур выкарыстоўваюць гноевую жыжу. Яна адрозніваецца хуткасцю ўздзеяння. Мінеральныя элементы ў ёй знаходзяцца ў легкадаступнай для раслін форме. Для падкормкі раслін у вегетацыйны перыяд яе патрэбна разбаўляць вадой у суадносінах 1:5 ці 1:10. Гноевую жыжу таксама выкарыстоўваюць для прыгатавання тарфяна-жыжавых кампостаў, куды для павышэння якасці дабаўляюць мінеральныя ўгнаенні (на 10 л. — 30 — 50 г. суперфасфату або 20 — 30 г. бясхлорных калійных угнаенняў). Калі расліны бледныя або патрабуецца хутка нарасціць зялёную масу, да вадкіх арганічных угнаенняў дадаюць аміячную салетру: 10 — 20 г. на 10 л. раствора[13].
Зноскі
- ↑ Вильдфлуш И. Р., Агрохимия: учеб. для студ. с.х. вузов. С. 224
- ↑ Вильдфлуш И. Р., Агрохимия: учеб. для студ. с.х. вузов. С. 229
- ↑ Вильдфлуш И. Р., Агрохимия: учеб. для студ. с.х. вузов. С. 234
- ↑ Guano Industry — Dictionary definition of Guano Industry
- ↑ Кидин В. В., Органические удобрения: Учебное пособие. — М.: Издательство РГАУ-МСХА, 2012. — С. 96 — 98
- ↑ Методика по расчету объема и индекса производства продукции сельского хозяйства (с изменениями и дополнениями, внесенными постановлениями Белстата от 16.03.2017 № 12, от 15.03.2019 № 6)
- ↑ Вильдфлуш И. Р., Агрохимия: учеб. для студ. с.х. вузов. С. 225
- ↑ Вильдфлуш И. Р., Агрохимия: учеб. для студ. с.х. вузов. С. 225—226
- ↑ Охрана земель с основами ландшафтоведения. Агроэкологическое зонирование территории : методические указания по выполнению лабораторной работы / О. А. Поддубный [и др.]. — Горки: БГСХА, 2016. — С. 8
- ↑ Санитарные правила для животноводческих предприятий
- ↑ Необычный навоз Архівавана 25 снежня 2019.
- ↑ Апанасенка І. П. Ваш прысядзібны ўчастак — С. 25
- ↑ Апанасенка І. П. Ваш прысядзібны ўчастак — С. 26
Літаратура
- Апанасенка І. П. Ваш прысядзібны ўчастак — Мн.: Полымя, 1993. — 432 с.. ISBN 5-345-00651-2
- Вильдфлуш И. Р., Агрохимия: учеб. для студ. с.х. вузов / И. Р. Вильдфлуш, С. П. Кукреш, В. А. Ионас. — Минск: Ураджай, 1995. — 480 с. — ISBN 985-04-0057-9
- Драздоў, М. Я. Працы аддзелу паляводства за 1928 i 1929 год / М. Я. Драздоў, В. С. Рубанаў. — Рагачэў: Выд. Турскай с.-г. даследчай станцыi , 1930. — 115 c.
- Назаров, С. И. Механизация обработки и внесение органических удобрений: учебное пособие для студентов сельскохозяйственных вузов по специальности «Механизация животноводства» / С. И. Назаров, В. А. Шаршунов. — Минск: Ураджай, 1993. — 296 с. — ISBN 5-339-00682-4
- Cramer, A., Manure Compost Marketing Guide / A. W. Cramer. Editors: Craig MaConnell, WSU Cooperative Extension; Wayne Chaudiere, Whatcom Conservation District. — Whatcom Conservation District, Washington State University Cooperative Extension, Washington State Department of Ecology Centennial Clean Water Fund, n.d. — 40 p. Архівавана 11 снежня 2015.
Спасылкі
- На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Гной (угнаенне)
- Як і калі ўносіць гной?
- Меню для агуркоў
- Паліўныя пэрспэктывы Беларусі — птушыны памёт і рапсавая салярка Архівавана 22 кастрычніка 2020.
- БИОГАЗОВАЯ УСТАНОВКА СВОИМИ РУКАМИ Архівавана 24 сакавіка 2016.