Аграгарадок
Гатава
Гатава, 2019 г.
Гатава, 2019 г.
Краіна
Вобласць
Раён
Сельсавет
Каардынаты
53°47′ пн. ш. 27°38′ у. д.
Першая згадка
1494
Вышыня цэнтра
193 м[1]
Насельніцтва
  • ▲14 557 чал. (2022)
Часавы пояс
Тэлефонны код
+375 17
Паштовы індэкс
223017
Аўтамабільны код
5
Гатава на карце Беларусі ±
Гатава (Беларусь)
Гатава
Гатава (Мінская вобласць)
Гатава

Га́тава[2] (трансліт.: Hatava, руск.: Гатово) — аграгарадок у Мінскім раёне Мінскай вобласці. Уваходзіць у склад Навадворскага сельсавета. Месціцца за 5 км на поўдзень ад Мінска, на шашы H9034.

Назва

Назва паходзіць ад слова «гаць» — насціл з бярвёнаў, дарога цераз забалочаную мясцовасць[3].

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

У 1567 годзе сяло ў Менскім павеце Менскага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага, шляхецкая ўласнасць М. Служкі. У 1582 годзе сяло, уласнасць Б. Ложчанкі — І. Служчынай; цэнтр маёнтка, уласнасць П. І. Крушынскага, І. Т. Корсака.

У 1590 годзе сяляне адбывалі паншчыну 3 дні ў тыдзень з валокі[4], у гэты час у сяле 14 гаспадарак, у маёнтку 3 дамы, агарод, уласнасць М. Служкі. У 1598 годзе вёска, уласнасць А. Крашынскага, у 1599 годзе сяло, уласнасць князя Д. Скуміна. У 1600 годзе сяло — цэнтр маёнтка, бабровыя гоны на рацэ Свіслач, уласнасць Служкаў; двор — уласнасць Корсакаў; потым асабістая ўласнасць Д. Скуміна, Тышкевіча. У 1652 годзе царкоўная ўласнасць ордэна бернардзінцаў, у 1667 годзе — францысканцаў. З 1742 года ўласнасць Менскага жаночага бернардзінскага кляштара.

Пад уладай Расійскай імперыі

Царква Святога Духа ў Гатаве, 1900 г.

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай 1793 года Гатава апынулася ў складзе Расійскай імперыі. У 1858 годзе дзяржаўная ўласнасць. У 1864 годзе адкрытае народнае вучылішча. У 1870 годзе — дзяржаўны маёнтак у Самахвалавіцкай воласці.

У 1887 годзе на месцы ранейшай пабудавана драўляная Свята-Духаўская царква. У 1897 годзе ў сяле былі народнае вучылішча, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, царква, карчма, кузня; каля лукавіны ручая Свіслач знаходзіўся фальварак Скула.

Вёска знаходзілася ўдалечыні ад вялікіх дарог на левым беразе ручая — прытоку Свіслачы і мела аднавулічную структуру. Уся забудова размяшчалася пераважна ўздоўж асноўнай вуліцы (сучасная вуліца Шчорса), якая затым пераходзіла на поўначы ў дарогу на Новы Двор, а на поўдні падыходзіла да чыгункі каля в. Асееўка.

Найноўшы час

З канца лютага 1918 года тэрыторыя акупаваная войскамі Германскай імперыі. 25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай абвешчана часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Жыхары Гатава атрымалі пасведчанні Народнага Сакратарыята Беларусі[5]. У снежні 1918 года занята Чырвонай Арміяй, з 1 студзеня 1919 года ў адпаведнасці з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад Савецкай Беларусі, з 27 лютага 1919 года — у ЛітБел ССР. У час польска-савецкай вайны ў ліпені 1919 — ліпені 1920 года і ў сярэдзіне кастрычніка 1920 года было пад акупацыяй Польшчы.

З 31 ліпеня 1920 года ў Беларускай ССР. У 1922 годзе створана сельскагаспадарчае таварыства «Выгада». У 1924—1927 і 1954—1959 гадах — цэнтр Гатаўскага сельсавета[6][7]. З 1927 года ў Дзяргайскім сельсавеце Менскай акругі. У 1924 годзе адкрыта 3-гадовая школа, 85 вучняў. З 26 траўня 1935 года ў Менскім раёне, з 20 лютага 1938 года ў Менскай вобласці.

У Другую сусветную вайну з канца чэрвеня 1941 года да пачатку ліпеня 1944 года вёска пад акупацыяй Германіі. На гэтай тэрыторыі дзейнічаў савецкі партызанскі атрад[8].

З 5 сакавіка 1959 года ў Навадворскім сельсавеце.

У 1991 годзе ў саўгасе «Рассвет» (цэнтр — Новы Двор).

Насельніцтва

  • XVII стагоддзе:
    • 1642 год — 28 двароў, 69 жыхароў мужчынскага полу
  • XIX стагоддзе:
    • 1858 год — 130 душ мужчынскага полу
    • 1861 год — 50 двароў, 315 жыхароў
    • 1880 год — 37 двароў, 400 жыхароў
    • 1897 год — сяло, 77 двароў, 450 жыхароў; двор, 9 жыхароў
  • XX стагоддзе:
    • 1917 год — сяло, 122 двары, 757 жыхароў; фальварак, 1 двор, 12 жыхароў
    • 1997 год — 2.530 гаспадарак, 7.791 жыхар
    • 1999 год — 7.028 жыхароў
  • XXI стагоддзе:
    • 2010 год — 7.308 жыхароў
    • 2022  год — 14.557 жыхароў

Фізіка-геаграфічная характарыстыка

Геаграфічнае становішча

Гатава месціцца на невялікім узвышшы з перападамі вышыняў. Дакладна вылучаны прыватны сектар, шматпавярховая забудова і прамысловая зона. З захаду і поўначы аграгарадок абмежаваны ворыўнымі землямі, з астатніх бакоў — лесапаласой і чыгункай.

Жывёльны свет

У Гатаве знаходзіцца адна з найбуйнейшых немарскіх гнездавых калоній чаек у Еўропе[9], якая з’явілася тут у пачатку 2000-х гадоў. Калонія ўяўляе сабой змяшаную калонію вялікіх белагаловых чаек, дзе сярод гняздуючых відаў пераважае чайка-рагатуха. Калонія размешчана на даху Мінскага вытворчага гарбарнага аб’яднання і займае некалькі дахаў вытворчых цэхаў прадпрыемства, аб’яднаных у адзін маналіт агульнай плошчай 11,5 га. Па стане на 2018 год не менш за палову птушак, якія гняздуюцца, складалі чайкі-рагатухі, не менш за 10 % — серабрыстыя чайкі, сустракаліся адзінкавыя гнёзды клуш і змяшаных пар[10]. Птушкі адносяцца да чырванакніжных відаў, таму перашкаджаць іх жыццю на заводзе забаронена[11].

Эканоміка

Эканамічную базу Гатава фармуюць прадпрыемствы, размешчаныя ў прамысловым вузле ў паўднёва-ўсходняй частцы населенага пункта. Сярод іх — прадпрыемствы металургічнай прамысловасці, машынабудавання і металаапрацоўкі, будаўнічых матэрыялаў, харчовай прамысловасці, будаўнічыя, транспартныя арганізацыі, аб’екты аптовага гандлю. Непасрэдна на тэрыторыі, прылеглай да жылой забудовы, размешчаны прадпрыемствы па вытворчасці кандытарскіх і хлебабулачных вырабаў (СТАА «Алвеста-М», ТАА «Бісквітная фабрыка», ТАА «Рашан»).

Найбуйнейшыя прадпрыемствы: РУП «Другчармет», Мінскае вытворчае гарбарнае аб’яднанне, КУП «ЖКГ Мінскага раёна».

Транспарт

На ўсходняй ускраіне населенага пункта на лініі Шабаны — Асееўка паміж станцыяй Шабаны і пуцявым пастом Асееўка размешчана чыгуначная станцыя Гатава, якая абслугоўвае прамысловы вузел.

Побач з Гатавам праходзіць чыгунка ў Асіповіцкім напрамку (Асіповічы, Бабруйск, Гомель). Найбліжэйшыя да Гатава пасажырскія прыпыначныя пункты Мачулішчы і Асееўка размешчаны па-за пешай даступнасці жыхароў аграгарадка.

Забудова

Царква Святога Духа ў Гатаве

Забудова цэнтральнай часткі Гатава сфармавана пераважна капітальнай шматпавярховай жылой і грамадскай забудовай другой паловы ХХ стагоддзя (жылыя дамы, школа, Дом побыту, аб’екты гандлю). Пасля адкрыцця ў 1968 годзе побач з населеным пунктам завода «Другчармет» былі пабудаваны першыя шматпавярховыя дамы для засялення працоўных завода[12]. Другая хваля будаўніцтва звязаная са скураным заводам, які пачаў працаваць побач з паселішчам у 1988 годзе.

У паўночна-заходняй частцы Гатава размешчаны кварталы катэджнай забудовы.

Славутасці

  • Касцёл Святога Міхаіла Арханёла
  • Свята-Духаўская царква
  • брацкая магіла (1944 год) каля могілак (аб’ект уключаны ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцяў Рэспублікі Беларусь — катэгорыя 3, шыфр 613Д000323)

Вуліцы

Галоўнай магістраллю Гатава з’яўляецца вуліца Металургічная, яна ж з’яўляецца асноўным уездам у населены пункт. Уздоўж яе сфармаваўся своеасаблівы лінейны грамадскі цэнтр, дзе знаходзіцца большасць аб’ектаў грамадска-бытавога абслугоўвання.

Генеральны план развіцця Гатава прадугледжвае пракладку новых вуліц: ад вуліцы Металургічная да вуліцы Бабушкіна ў Мінску, уздоўж паўднёвай мяжы аграгарадка да чыгуначнага прыпыначнага пункта «Мачулішчы»[13]. Гэта будзе садзейнічаць значнаму паляпшэнню транспартных зносін з Мінскам.

Спіс вуліц
  • Вішнёвая вуліца
  • Вясенняя вуліца
  • Дачная вуліца
  • Жамчужная вуліца
  • Загарадная вуліца
  • Ізумрудная вуліца
  • Кляновая вуліца
  • Кляновы завулак
  • Маладзёжная вуліца
  • Металургічная вуліца
  • Мінская вуліца
  • Міру вуліца
  • Палявая вуліца
  • Садовая вуліца
  • Сонечная вуліца
  • Фрунзэ вуліца
  • Цэнтральная вуліца
  • Чыгуначная вуліца
  • Шчорса вуліца
  • Шырокая вуліца
  • Юбілейная вуліца[14]

Зноскі

  1. ↑ GeoNames — 2005. Праверана 9 ліпеня 2017.
  2. ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (DJVU)
  3. ↑ Жучкевич В. А. Краткий топонимический словарь Белоруссии. — Мн.: Изд-во БГУ, 1974. С. 68
  4. ↑ Лойка, П. А. Прыватнаўласніцкія сяляне Беларусі: Эвалюцыя феадальнай рэнты ў другой палове ХVІ—ХVIII ст. / П. А. Лойка; АН БССР, Інстытут гісторыі; Пад рэд. В. І. Мялешкі. — Мн.: Навука і тэхніка, 1991. — 111 с. — С. 24. — ISBN 5-343-00563-2. Са спасылкай на: ЦГДА БССР. — Ф. КМФ-5. — Воп. 1. — Спр. 733. — Арк. 17.
  5. ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі : у 4 т. / Дзяржаўны камітэт па маёмасці Рэспублікі Беларусь, Рэспубліканскае унітарнае прадпрыемства «Белкартаграфія»; рэдкалегія: В. Л. Насевіч (галоўны рэдактар) [і інш.]. — Т. 4 / [рэд. В.Л. Насевіч]. — Мінск: Белкартаграфія, 2018. — 270 с., іл. — ISBN 978-985-508-476-2. С. 19.
  6. ↑ Указ Президиума Верховного Совета БССР от 16 июля 1954 г. Об объединении сельских советов Минской области // Сборник законов Белорусской ССР и указов Президиума Верховного Совета Белорусской ССР: 1938—1955 гг. — Мн.: Изд. Президиума Верхов. Совета БССР, 1956. — 347 с.
  7. ↑ Рашэнне выканкома Мінскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 5 сакавіка 1959 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1959, № 4.
  8. ↑ Сага пра салаўя
  9. ↑ Коско, Дарья. Каменная Горка вместо моря. Узнали, почему в районе нашествие чаек - Недвижимость Onlíner (руск.). Onlíner (4 кастрычніка 2023). Праверана 17 лістапада 2023.
  10. ↑ КРУПНЕЙШАЯ В БЕЛОРУССИИ КОЛОНИЯ БОЛЬШИХ БЕЛОГОЛОВЫХ ЧАЕК НА КРЫШЕ: ОСНОВНЫЕ РЕЗУЛЬТАТЫ ОБСЛЕДОВАНИЯ 2018 ГОДА. cyberleninka.ru. Праверана 17 лістапада 2023.
  11. ↑ МАТЮШ, Алексей. Фотофакт. Колония чаек облюбовала Гатово (руск.). www.sb.by (30 чэрвеня 2023). Праверана 17 лістапада 2023.
  12. ↑ Інавацыйныя тэхналогіі РУП «ДРУГЧАРМЕТ»
  13. ↑ Генеральный план аг. Гатово Минского района(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 27 верасня 2020. Праверана 25 жніўня 2023.
  14. ↑ Спіс вуліц і іншых элементаў ўнутранага адраса. Нацыянальнае кадастравае агенцтва Рэспублікі Беларусь.(недаступная спасылка)

Літаратура

Спасылкі

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.