Ганак у вёсцы Трывежа на Падляшшы

Га́нак (польск.: ganek, ад с.-в.-ням.: ganc[1], уваход) — лёгкая прыбудова перад уваходам y будынак, звычайна слупавой канструкцыі.

Здаўна пашыраны ў многіх народаў Еўропы ў жыллёвых, культавых, сядзібна-палацавых пабудовах. На Беларусі найбольш характэрны для сядзібна-палацавых пабудоў, а таксама для корчмаў, аўстэрый, ратушаў і інш. Пад уплывам стылю класіцызму ў 2-й палове XVIII—XIX ст. ганкі афармлялі порцікамі, трохвугольнымі або ступеньчатымі франтонамі. У гандлёвых радах, гасціных дварах, лямусах, некаторых храмах яны ператвараліся ў працяглыя па ўсім фасадзе ці навокал храма аркадныя галерэі. У вясковым будаўніцтве набылі пашырэнне ў 2-й палове XIX ст.[2]

Традыцыйны ганак — адкрыты: памост з 1- ці 2-схільнай стрэшкай на 2—4 слупах. Як дамінанту, што акцэнтуе ўваход у жыллё, ганак аздабляюць разьбянымі закрылінамі па краях стрэшкі, ажурным карнізам, вільчыкам. У XX ст. адкрытыя ганкі саступілі месца паўзакрытым, ва ўнутранай прасторы да сценак ставяць 2 лаўкі. Традыцыйны разьбяны дэкор часам дапаўняецца паліхромнай расфарбоўкай. Такія ганкі больш пашыраны ва ўсходніх раёнах, на Гомельшчыне іх заглыбляюць у вуглы хаты (упоравень са сценамі). На астатняй тэрыторыі Беларусі пераважаюць закрытыя ганкі — веранды або веранды ў спалучэнні з адкрытым ці паўзакрытым ганкам.

Цяпер у мураваным індывідуальным і тыпавым будаўніцтве сценкі ганка ўтвораны нярэдка з фігурна выгнутых металічных элементаў. У шматпавярховых, секцыйных, блакіраваных дамах, дамах вежавага тыпу і інш. ганкі — уваходы ў пад’езды — афармляюць казыркамі, дэкаратыўнымі кратамі, мазаічнымі пано і інш.

Зноскі

  1. Ганак // Этымалагічны слоўнік беларускай мовы / Нацыянальная акадэмія навук Беларусі, Інстытут мовазнаўства імя Я. Коласа. Т. 3. С. 46
  2. БелЭн 1997, с. 20.

Літаратура

Спасылкі

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.