Волма
Волма ў сакавіку (заказнік Валмянскі)
Волма ў сакавіку (заказнік Валмянскі)
Характарыстыка
Даўжыня 103 км
Басейн 1 150 км²
Расход вады 6,7 м³/с (у вусці)
Вадацёк
Выток  
  Месцазнаходжанне в. Юхнаўка
  Каардынаты 53°58′31″ пн. ш. 27°51′40″ у. д.
Вусце Свіслач
  Месцазнаходжанне 1 км на ўсход ад в. Светлы Бор
  Вышыня 155 м
  Каардынаты 53°34′44″ пн. ш. 28°18′49″ у. д.
Ухіл ракі 0,5 м/км
Размяшчэнне
Водная сістэма Свіслач  Бярэзіна  Дняпро  Чорнае мора

Краіна
Рэгіён Мінская вобласць
Раёны Мінскі раён, Смалявіцкі раён, Чэрвеньскі раён, Пухавіцкі раён
physical
Волма (прыток Свіслачы)
Волма (прыток Свіслачы)
physical
выток
выток
вусце
вусце
— выток, — вусце
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Волма — рака ў Мінскай вобласці Беларусі, левы прыток Свіслачы (басейн Дняпра).

Назва

Назва Волма балцкага паходжання.

Па іншы бок нёманска-дняпроўскага водападзелу другая Волма, прыток нёманскай Іслачы. Па розныя бакі гэтага водападзелу таксама разнесеныя рэкі з назвамі Уса, Уша, Свіслач.

Калі не ў сувязі з прускім тапонімам Wolmen[1] (< *Valm-), дык устаўное В- як у назвах дняпроўскай ракі Вопь (< *Ap- / *Up-), дзесенскай ракі Ворміна[2] (< *Arm-).

Аснова *Alm- ад літоўскага almėti, elmėti «сачыцца, струменіць; памалу цячы», далей да карацейшага alėti «памалу цячы, сачыцца». Ад індаеўрапейскага *el- / ol- «забалочвацца, зарастаць»[3].

Гідранімічныя аналагі — літоўскія водныя назвы тыпу Almajas, Almenas, Elmė, Ilmas, прускія Elme, Elmone, Ylme, Ilmena[4], стараеўрапейскія гідронімы тыпу Almo, Ilm[5].

Яшчэ адна Волма — на паўночнай перыферыі старабалцкай прасторы, на ўсходзе ад буйнога возера Ільмень[6]. Гэтыя два суседнія гідронімы найверагодней аднаго паходжання, з шэрагу асноў Alm- : Elm- : Ilm-.

З вялікай вадой такія гідронімы суадносяцца і на сумежжы Літвы і цяперашняй Беларусі (Аўкштойцкае Паазер’е — Браслаўскія азёры): недалёка адно ад аднаго возера Ільмёнак (каля Браслава) і літоўскія азёры Almajas, Almenas.

У азёрных назвах аснова Alm- : Elm- : Ilm- перадае значэнне павольнай запаўняльнасці возера вадой. У рачных назвах — значэнне нешматводнасці і няхуткаплыннасці.

Значэнне назвы Волма можна перадаць як «Струмяністая (рака)» (нешматводная бы струмень).

Гідраграфія

Даўжыня ракі 103 км. Вадазбор 1150 км². Сярэднегадавы расход вады ў вусці 6,7 м³/с. Сярэдні нахіл воднай паверхні 0,5 %.

Пачынаецца меліярацыйным каналам каля паўночна-ўсходняй ускраіны вёскі Каралёў Стан Мінскага раёна, цячэ па Мінскім узвышшы і Цэнтральнабярэзінскай раўніне праз Смалявіцкі, Чэрвеньскі і Пухавіцкі раёны. Вусце за 1 км на ўсход ад вёскі Стары Двор Пухавіцкага раёна. Даліна трапецападобная, шырынёй 0,4—0,6 км, месцамі больш за 3 км. Схілы спадзістыя і ўмерана стромкія. Пойма на вялікім працягу асушаная і разараная. У верхнім цячэнні зарэгулявана 4 плацінамі.

Шлюз на рацэ ў Смалявіцкім раёне

Асноўныя прытокі: Слоўст (справа), Вожа, Гаць, Ігуменка (злева).

Заўвагі

  1. G. Gerullis. Die altpreußischen Ortsnamen. Berlin / Leipzig, 1922. C. 207.
  2. П. Л. Маштаков. Список рек днепровского бассейне. С.-Петербург, 1913. С. 133.
  3. J. Pokorny. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern / München 1959 / 1969. C. 305.
  4. A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1981. — С. 39—40.
  5. H. Krahe. Unsere ältesten Flussnamen. Wiesbaden, 1964. C. 36.
  6. Топоров В. Н. О северо-западнорусском локусе балтийской гидронимии. (из цикла «По окраинам Древней Балтии») // Res Balticae. 1995. С. 21.

Літаратура

  • Ресурсы поверхностных вод СССР. Описание рек и озёр и расчёты основных характеристик их режима. Т. 5. Белоруссия и Верхнее Поднепровье. Ч. 1–2. – Л., 1971.
  • Природа Белоруссии: Попул. энцикл. / БелСЭ; Редкол.: И. П. Шамякин (гл. ред.) и др. — Мн.: БелСЭ, 1986. — 599 с., 40 л. ил. (руск.)
  • Блакітная кніга Беларусі : Энцыклапедыя / рэдкал.: Н. А. Дзісько і інш. Мн.: БелЭн, 1994. — 415 с. 10 000 экз. — ISBN 5-85700-133-1.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.