Вайніловічы — шляхецкі род уласнага герба («Сыракомля» змененая) y Вялікім Княстве Літоўскім і Расійскай імперыі.
Мяркуецца, што заснавальнікам роду быў Вайніла (канец XIV ст.). Род меў зямельныя ўладанні ў Мазырскім, Слуцкім (лінія савіцка-пузаўская, XVII ст.), Пінскім (лінія макранская, XIX ст.), Наваградскім (лінія нянькаўская, XIX ст.) паветах.
Паходжанне прозвішча
Прозвішча Вайніловіч ад старалітоўскага (старабалцкага) аднаасноўнага імя Vainilà, у якім корань Vain- пашыраны балцкім антрапанімічным суфіксам -il- (гэты суфікс вядомы і ў германскай, і ў славянскай антрапаніміі і мае індаеўрапейскае паходжанне).
Корань Vain- таксама ў балцка-літоўскіх аднаасноўных імёнах тыпу Vainà, Vainidà. Ад іх тапонімы Вайнюны (каля Відзаў), Вайнідзеняты (каля Смаргоні) на тэрыторыі цяперашняй Беларусі. Ад імя Vainila таксама тапонімы Вайнілаўшчына, Вайнілаўцы. Усе гэтыя тапонімы туляцца ў паласе ўздоўж цяперашняй літоўскай мяжы.
Гэты корань звязаны са старалітоўскім vainoti «змагацца, біцца, ваяваць» (пазней — «лаяцца»), далей да індаеўрапейскага *ṷei- : ṷаi- : ṷī- «пераследаваць, гнаць; імкнуцца»[1][2]. Імёны з «ваярскім» коранем Vain- (аднаасноўныя і двухасноўныя) гучалі дарэчна ў раннелітоўскім ваярскім грамадстве.
Балцкі антрапанімічны суфікс -il- таксама ў аднаасноўных балцка-літоўскіх імёнах тыпу Jundilà, Nasilà, Randilà, ад якіх тапонімы Юндзілы, Насілава, Рандзілаўшчына.
Генеалогія
Паводле польскага гісторыка С. Аўгусевіча, роднасныя сувязі паміж Вайніловічамі ўжо ў XVII—XVIII стагоддзях былі вельмі далёкімі, калі існавалі ўвогуле[3].
Савіцкая лінія
Савіцкая лінія была прызнана ў дваранстве Расійскай імперыі ў 1798 годзе[4]. У вывадовых дакументах пачынальнікам лініі пазначаўся Сямён Стэцькавіч[5].
- Стэцька
- Сямён
- Барыс
- Мельхіёр
- Людвік Казімір (? — каля 1670), падчашы мсціслаўскі, стольнік мазырскі
- Крыштаф Пётр (1649 — пасля 1688), падчашы, стольнік мазырскі
- Францішак Казімір (?—1745), падчашы мазырскі
- Адам (1739—1803), падкаморы новагародскі, соймавы пасол
- Ян (1767—1844), падкаморы слуцкі
- Мікалай Феліцыян Юліян, доктар тэалогіі
- Люцыян (1817—1880)
- Антоні (1773—1855), слуцкі павятовы маршалак (1811—1818)
- Тадэвуш Ян (1804—1878), слуцкі павятовы маршалак (1845—1863)
- Адам Дамінік (1806—1874)
- Эдвард (1847—1928), старшыня (1907—1921) Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі, дэпутат (1906—1909) Дзяржаўнага Савета Расійскай імперыі (ад Мінскай губерні)
- Ядвіга (1864—1935) за Вацлавам Кастравіцкім
- Яўстахі Аляксандр
- Ян (1767—1844), падкаморы слуцкі
- Дамінік, манах
- Адам (1739—1803), падкаморы новагародскі, соймавы пасол
- Антоні, езуіт
- Францішак Казімір (?—1745), падчашы мазырскі
- Казімір
- Крыштаф Пётр (1649 — пасля 1688), падчашы, стольнік мазырскі
- Адам
- Людвік Казімір (? — каля 1670), падчашы мсціслаўскі, стольнік мазырскі
- Адам
- Ян
- Рыгор
- Габрыэль Вайніловіч, староста літынскі (1667), палкоўнік
- Мельхіёр
- Барыс
- Сямён
Барышынская лінія
Назва барышынскай лініі звязана з Траянам, сынам Стэфана, які набыў маёнтак Барышын у 1653 годзе ад Аляксандра Шэмета[6].
- Сямён
- Стэфан (? —да 1623), падстолі слонімскі, заснавальнік барышынскай лініі
- Іван, суддзя гродскі новагародскі
- Аляксандр
- Юрый
- Мікалай
- Тамаш Мікалай, падчашы пінскі, падстолі новагародскі
- Себасцян (? — пасля 1694), стольнік мазырскі
- Мікалай, падстолі мсціслаўскі (1683)
- Ян
- Станіслаў
- Леў Казімір, падчашы слонімскі (1648)
Макранскія лінія
Макранская лінія Вайніловічаў пачалася ў сярэдзіне XVIII стагоддзя ад Мікалая Вайніловіча, які набыў Макраны[7][8].
- Станіслаў, войскі новагародскі
- Рамуальд (1714—1763), езуіт[9]
- Ігнат, новагародскі земскі суддзя (1795)
- Францішак, інстыгатар літоўскі
- Мікалай (1751—?), новагародскі земскі суддзя (1790)
- Юзаф (1781—?), навагрудскі павятовы маршалак
- Міхал (1788—?), харунжы Слуцкага павета
- Ксаверый (1798—?), капітан польскіх войскаў
- Юзаф (1825—1882), слуцкі павятовы маршалак
- Ксаверый (1863—1923)
- Юзаф (1886 — 1940-я)
- Апалінарый (1865—?)
- Людвіг
- Ксаверый (1863—1923)
- Юзаф (1825—1882), слуцкі павятовы маршалак
Іншыя прадстаўнікі
- Станіслаў Вайніловіч, мечнік лідскі;
- Ксаверый Эдвард Вайніловіч, паэт (псеўданім Яцак Бурчымуха), перакладчык твораў А. С. Пушкіна на польскую мову;
- Антон Станіслававіч Вайніловіч;
- Восіп Мікалаевіч Вайніловіч (1860—1890)
Зноскі
- ↑ J. Pokorny. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern / München 1959 / 1969. C. 1123—1124.
- ↑ K. Karulis. Latviešu etimoloģijas vārdnīca. Rīga, 1992 / 2001. C. 1103, 1106.
- ↑ Рыбчонак 2011, с. 117.
- ↑ Рыбчонак 2011, с. 117—118.
- ↑ Рыбчонак 2014, с. 28.
- ↑ Рыбчонак 2011, с. 119.
- ↑ ЧЫРВОНАЯ ДУБРОВА (МАКРАНЫ) (Мінская вобласць)
- ↑ Мацвейчык 2014, с. 35.
- ↑ Вайніловіч Рамуальд // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Т. У. Бялова (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2010. — Т. 3: Дадатак. А — Я. — С. 98. — 696 с. — ISBN 978-985-11-0487-7 (т. 3), ISBN 985-11-0315-2.
Літаратура
- Баравы Р. В., Чарняўская Л. Л. Вайніловічы // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 3: Беларусы — Варанец / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 3. — С. 460. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0068-4 (т. 3).
- Баравы Р. В., Чарняўская Л. Л. Вайніловічы // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1994. — С. 202. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-142-0.
- Рыбчонак С. Радавод Вайніловічаў гербу «Сыракомля» змененая // Герольд Litherland. Горадня-Менск. 2011. — № 18. — С. 116—123
- Рыбчонак, С. Вайніловічы герба «Сыракомля» / С. Рыбчонак // Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 3. В. / Дз. Матвейчык [і інш.]; навук. рэд. А. Рахуба. — Мінск, 2014. — С. 28—30. — 663 с. — ISBN 978-985-01-1095-4.
- Мацвейчык, Дз. Вайніловічы герба «Сыракомля» / Дз. Мацвейчык // Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 3. В. / Дз. Матвейчык [і інш.]; навук. рэд. А. Рахуба. — Мінск, 2014. — С. 35—38. — 663 с. — ISBN 978-985-01-1095-4.