Старшына другой стацці ВМФ ВС СССР, які аднаўляе сувязь. Сталінградская бітва
Савецкія маракі, 1982 год

Назва «Ваенна-марскі флот СССР» канчаткова замацавалася ў афіцыйных дакументах з 1938 года, пасля падпісання Пастановы ЦВК і СНК СССР ад 30 снежня 1937 года «Аб утварэнні Народнага камісарыята Ваенна-Марскога Флоту СССР». Да гэтага моманту ВМФ СССР насіў назву «Марскія сілы Рабоча-Сялянскай Чырвонай Арміі Саюза ССР»[1] і «Ваенна-Марскія Сілы РСЧА СССР».

Ваенна-марскі флот СССР з моманту ўтварэння Саюза Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік у снежні 1922 года[2], і да моманту распаду СССР у снежні 1991 года[3] ахоўваў і абараняў марскія граніцы Савецкага Саюза.

Склад

ВМФ СССР арганізацыйна складаўся з наступных родаў сіл:

У яго склад уваходзілі таксама караблі і суда дапаможнага флоту, падраздзяленні і часткі спецыяльнага прызначэння (СпП) і розныя службы.

Галоўнымі родамі сіл з’яўляліся падводныя лодкі і марская авіяцыя. Акрамя таго, у складзе ВМФ СССР меліся часці і ўстановы тылу.

Галоўны штаб ВМФ СССР — горад Масква.

Аб’яднанні

Галоўнакамандуючыя ВМФ

Узначальваў ВМФ СССР Галоўнакамандуючы ВМФ (Камандуючы, Начальнік Марскіх сіл Рэспублікі, Народны камісар, Міністр), які з’яўляўся намеснікам Міністра абароны СССР. Яму падпарадкоўваліся Галоўны штаб і ўпраўленні ВМФ.

Сцяг

Ваенна-марскі сцяг СССР уяўляў сабой прамавугольнае палотнішча белага колеру з суадносінамі бакоў 2:3, з вузкай паласой сіняга колеру ўздоўж ніжняй абзы. Над сіняй паласой у левай частцы сцяга была намалёвана чырвоная зорка, а ў правай — чырвоныя серп і молат. Сцяг быў прыняты 27 мая 1935 года пастановай ЦВК і СНК СССР № 1982/341 «Аб ваенна-марскіх сцягах Саюза ССР».

ВМФ СССР падчас Вялікай Айчыннай вайны

Паштовая марка СССР, 1940 год: «Ваенна-марскому флоту СССР — слава!».

22 чэрвеня 1941 года, у тры гадзіны ночы, ваенна-паветраныя сілы нацысцкай Германіі здзейснілі авіяцыйныя налеты на галоўную базу Чарнаморскага флоту ВМФ СССР у Севастопалі і на горад Ізмаіл.

У 03:06 22 чэрвеня 1941 года начальнік штаба Чарнаморскага флоту контр-адмірал І. Д. Елісееў загадаў адкрыць агонь[4] па нямецкім самалетам, якія ўварваліся далека ў паветраную прастору СССР[5], чым і ўвайшоў у гісторыю: гэта быў самы першы баявы загад даць адпор напаўшым на Савецкі Саюз нацыстам у ходзе Вялікай Айчыннай вайны[6][7].

У Севастопалі, з мэтай заблакаваць Чарнаморскі флот, на ўваходны фарватэр базы і ў Паўночнай бухце былі скінутыя электрамагнітныя міны. Авіяцыю праціўніка сустрэў агонь зенітнай артылерыі і караблёў Дунайскай флатыліі. Паветраным нападам падвергнуліся таксама Ліепайская і Рыжская ваенна-марскія базы. Магнітныя міны былі скінутыя з самалетаў у раене Кронштадта. Бамбілі і галоўную базу Паўночнага флоту — Палярнае. 22 чэрвеня, праінфармаваўшы ў Крэмль аб налеце на Севастопаль, адмірал Кузняцоў, не чакаючы ўказанняў зверху, загадаў усім флатам: «неадкладна пачаць пастаноўку мінных загарод па плану прыкрыцця».

Галоўным праціўнікам флоту з пачаткам вайны сталі не марскія, а паветраныя і сухапутныя сілы праціўніка. Галоўным у баявой дзейнасці флоту стала садзейнічанне прыморскаму флангу сухапутных войскаў у абароне і наступленні (за гады вайны да 85 % боезапасу карабельнай артылерыі было выдаткавана па берагавых мэтах і да 40 % самалёта-вылетаў марской авіяцыі было ажыццяўлена для нанясення удараў па сухапутным войскам).

Другая па значнасці група задач — парушэнне марскіх камунікацый праціўніка, абарона сваіх камунікацый, знішчэнне сіл праціўніка ў моры, нанясенне ўдараў па аб’ектах на яго ўзбярэжжы і тэрыторыі. Вырашаючы гэтыя задачы, РСЧФ правёў 88 ваенных аперацый, з іх 23 разы прыцягваўся да ўдзелу ў армейскіх і франтавых аперацыях.

Лёс Другой сусветнай і Вялікай Айчыннай войнаў вырашаўся на сухапутным фронце, таму планы флоту і яго дзеянні падпарадкоўваліся часцяком інтарэсам груповак сухапутных войскаў на прыморскіх напрамках. У гады вайны Ваенна-марскі флот СССР накіраваў на сухапутныя франты звыш 400 тысяч чалавек[8].

Многія транспартныя і дапаможныя суда, пераабсталяваныя ў баявыя караблі, увайшлі ў склад РСЧФ.

Стан ВМФ СССР на канец 1980-х гадоў

У склад сіл флоту (стратэгічных і агульнага прызначэння) ўваходзіла больш за 100 эскадраў і дывізій, а агульная колькасць асабовага складу ВМФ СССР складала каля 450 000[9] (у тым ліку 12,6 тыс. у марской пяхоце)[10]. Выдаткі на ВМФ СССР у 1989 годзе склалі 12,08 млрд рублёў (пры агульным ваенным бюджэце ў 77,294 млрд рублёў), з іх 2993 млн рублёў на закупку караблёў і катэраў і 6531 млн на тэхнічнае абсталяванне)[10]. У баявым страі флоту знаходзілася 160 надводных караблёў акіянскай і далекай марской зоны, 83 стратэгічных атамных падводных ракетаносцаў другога пакалення, 113 шматмэтавых атамных падводных лодак і 254 дызель-электрычных[9].

Пункты базавання ВМФ СССР, 1984 год

А. С. Паўлаў прыводзіць наступныя дадзеныя па складу ВМФ СССР на канец 1980-х гадоў: 64 атамныя і 15 дызельных падводных лодак з балістычнымі ракетамі[11], 79 падводных лодак з крылатымі ракетамі (у тым ліку 63 атамныя)[12], 80 шматмэтавых тарпедных атамных падводных лодак[13] (усе дадзеныя па ПЛ на 1 студзеня 1989 года), чатыры авіянясучых карабля, 96 крэйсераў, эсмінцаў і ракетных фрэгатаў, 174 вартавых і малых супрацьлодкавых карабля, 623 катэры і тральшчыка, 107 дэсантных караблёў і катэраў. Усяго 1380 баявых караблёў (не лічачы дапаможных судоў), 1142 баявых самалета (усе дадзеныя па надводным караблям на 1 ліпеня 1988 г.)[10].

На 1991 год на суднабудаўнічых прадпрыемствах СССР будавалася: два авіяносца (у тым ліку адзін атамны), 11 атамных падводных лодак з балістычнымі ракетамі, 18 шматмэтавых атамных падводных лодак, сем дызельных падводных лодак, два ракетныя крэйсеры (у тым ліку адзін атамны), 10 эскадраных мінаносцаў і вялікіх супрацьлодкавых караблёў і інш[14].

У 1985 годзе савецкі флот дасягнуў піка сваёй магутнасці, меў у сваім складзе 1561 карабель у суме і па колькасці караблёў і баявым патэнцыяле займаў другое месца ў свеце пасля ВМФ ЗША[15].

Гл. таксама

Зноскі

  1. Напрыклад, так ён называецца ў Пастанове ЦВК і Савета Народных Камісараў СССР.
  2. Дэкларацыя і Дагавор аб утварэнні Саюза Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік ад 30 снежня 1922 года.
  3. У снежні 1991 года «Дагавор аб утварэнні Саюза Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік ад 30 снежня 1922 года» быў дэнансаваны рашэннем Вярхоўнага Савета РСФСР.
  4. …. У ноч на 22 чэрвеня, у крытычныя хвіліны, калі было яму (заўв. Ф. С. Акцябрскаму) даложана аб з’яўленні перад Галоўнай базай невядомых самалётаў і апэратыўны дзяжурны прасіў дазволу «адкрыць агонь», Ф. З. Акцябрскі адказаў: "Прашу дзейнічаць па інструкцыі "- і яшчэ дадаў, што ў выпадку памылкі ён (заўв. дакладваючы падначалены) будзе расстраляны. Рашэнне прыйшлося прыняць начальніку штаба І. Д. Елісееву, пра што я (заўв. Кузняцоў М. Г.) пісаў у кнізе «Напярэдадні» …
  5. Зводка Галоўнага камандавання Чырвонай арміі за 22.VI. — 1941 года. На світанні 22 чэрвеня 1941 года рэгулярныя войскі германскай арміі атакавалі нашы пагранічныя часткі на фронце ад Балтыйскага да Чорнага мораў і на працягу першай паловы дня стрымліваліся імі …. Авіяцыя суперніка атакавала шэраг нашых аэрадромаў і населеных пунктаў, але ўсюды сустрэла рашучы адпор нашых знішчальнікаў і зенітнай артылерыі, якія наносілі вялікія страты праціўніку. Намі збіта 65 самалётаў праціўніка.
  6. 18 сакавіка 1966 года Віцэ-адмірал у адстаўцы І. Д. Елісееў паслаў у Гістарычны аддзел ВМФ СССР напісаныя ў сакавіку 1966 г. у адказ на ліст капітана 1-га рангу ў адстаўцы М. Т. Рыбалка «Нататкі аб становішчы ў штабе ЧФ у перыяд нападзення авіяцыі нацыстаў на Севастопаль у ноч на 22 чэрвеня 1941 г.». Копію «Нататак» накіраваў М.Г Кузняцову як жадаючаму «… дакументальна ўсталяваць, што фактычна адбывалася …» у 03:06 22 чэрвеня 1941 года.
  7. … Загад адкрыць агонь па невядомых самалётах аддаў начальнік штаба флота контр-адмірал І. Д. Елісееў пры звароце да яго аператыўнага дзяжурнага капітана 2-га рангу М. Т. Рыбалка. (З успамінаў Віцэ-адмірала ў адстаўцы І. І. Азарава)
  8. ВМФ СССР у Вялікай Айчыннай вайне. Архівавана 3 мая 2013. // otvoyna.ru
  9. 1 2 Монаков М. С. 2008, с. 639.
  10. 1 2 3 Павлов А. С. 1991, с. 47.
  11. Павлов А. С. 1991, с. 4.
  12. Павлов А. С. 1991, с. 15.
  13. Павлов А. С. 1991, с. 22.
  14. Кузин В. П., Никольский В. И. 1996, с. 462.
  15. к.1 р. в отст. В.В.Заборс. Куда плывет ВМФ России? Проблемы состояния и развития ВМФ необходимо решать сегодня, иначе будет поздно. ВВМУРЭ им. А.С.Попова. Санкт-Петербург. 1-й факультет. Сайт выпускников 1987 года. (31 кастрычніка 2007).

Літаратура

  • Горшков С. Г. Морская мощь государства. — М.: Военное издательство МО СССР, 1976.
  • Грибовский В. Ю. На пути к «большому морскому и океанскому» флоту (Кораблестроительные программы Военно-Морского Флота СССР в предвоенные годы). // Гангут. — СПб.: Издательство «Гангут», 1995. — № 9. — С. 2—20. — ISBN 5-85875-031-1.
  • Капитанец, И. М. Битва за мировой океан в «холодной» и будущих войнах. — М.: Вече, 2002. — 544 с. — (Военные тайны XX века). — 7000 экз. — ISBN 5-94538-064-4.
  • Краснов В. Н. Военное судостроение накануне Великой Отечественной войны. — М.: Наука, 2005. — 215 с. — ISBN 5-02-033780-3.
  • * Кузин В. П., Никольский В. И. Военно-Морской флот СССР 1945—1991. — СПб.: Историческое Морское Общество, 1996. — 653 с.
  • Монаков М. С. Главком (Жизнь и деятельность Адмирала флота Советского Союза С. Г. Горшкова). — М.: Кучково поле, 2008. — 704 с. — (Библиотека клуба адмиралов). — 3500 экз. — ISBN 978-5-9950-0008-2.
  • Павлов А. С. Советский ВМФ. 1990—1991 г. Справочник. — Якутск, 1991. — 252 с. — 3000 экз.
  • МО РФ, Институт военной истории МО РФ Реформа в Красной Армии Документы и материалы 1923—1928 гг.. — Москва: Летний сад, 2006.
  • Самойлов К. И. Морской словарь. — Москва: НКВМФ Союза ССР, 1941.
  • Бежецких В. П., Внуков В. Д., Иванов В. Н. и др. Тактическое маневрирование ВВМУРЭ 1992 г.

Спасылкі

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.