Бона Сфорца
італ.: Bona Sforza
Гравюра з выявай Боны, 1521
Гравюра з выявай Боны, 1521
Сцяг Вялікая княгіня літоўская
1518 — 1548
Папярэднік Барбара Запальяі
Пераемнік Елізавета Аўстрыйская
Сцяг Каралева польская
1518 — 1548
Папярэднік Барбара Запальяі
Пераемнік Елізавета Аўстрыйская
Нараджэнне 2 лютага 1494[1]
Смерць 19 лістапада 1557[2] (63 гады)
Месца пахавання
Род Сфорца
Бацька Джан Галеаца Сфорца
Маці Ізабела Арагонская
Муж Жыгімонт I Стары[4]
Дзеці Ізабела Ягелонка[5], Жыгімонт II Аўгуст, Кацярына Ягелонка, Ганна Ягелонка[5], Сафія Ягелонка[d] і Альбрыхт Ягелончык[d]
Дзейнасць арыстакратка, калекцыянер мастацтва
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Бона Сфорца д’Арагона (італ.: Bona Sforza d’Aragona; 2 лютага 1494 — 19 лістапада 1557) — каралева польская і вялікая княгіня літоўская, другая жонка Жыгімонта I Старога, маці Жыгімонта II Аўгуста.

Біяграфія

Дачка міланскага герцага Джана Галеаца Сфорца. Імкнулася ўзмацніць палітычную ўладу і эканамічную моц манархіі, абараняла дзяржаўныя землі ад незаконнага прысваення феадаламі. Закладзеныя ў яе шматлікіх маёнтках прынцыпы інтэнсіўнага, у інтарэсах феадалаў, вядзення гаспадаркі (меліярацыя, палепшаны севазварот), узмоцненага, але ўнармаванага падаткаабкладання, пазней былі распаўсюджаны на ўсе дзяржаўныя маёнткі Вялікага Княства Літоўскага, г.зв. Валочная памера (1557) і да канца XVI стагоддзя прынятыя большасцю землеўладальнікаў.

Ад самага прыезду ў Польшчу ў 1518 годзе, Бона мела шматлікае атачэнне з італьянцаў, адмыслоўцаў розных галін, у тым ліку кухараў, якія аказалі значны ўплыў на пашырэнне найноўшых заходнееўрапейскіх культурных і тэхнічных дасягненняў, спажывецкіх прыхільнасцяў эпохі Рэнесансу, у тым ліку на ўдасканаленне меню, спачатку толькі найвышэйшых арыстакратычных колаў Польшчы і Вялікага Княства Літоўскага. З дзейнасцю Боны Сфорца звязваюць з’яўленне або пашырэнне ў меню арыстакратыі экзатычнай усходняй садавіны — апельсінаў, лімонаў, гранатаў, фігаў, прыпраў — шафрану, фенхелю, імбіру, цынамону, цукру, а таксама аліўкаў, каштанаў, разынак, мігдалаў, марцыпанаў, рысу і г.д. Найбольш яскравым новаўвядзеннем эпохі Боны лічыцца салата і іншая агародніна, а таксама ўвядзенне ў карыстанне відэльцу і г.д. Боне Сфорца таксама прыпісваецца дасканалае валоданне атрутамі, яе падазраюць у арганізацыі атручвання апошніх з незалежных мазавецкіх княжатаў у 1522 годзе і непажаданай нявесткі Барбары Радзівіл у 1551 годзе[6].

Галерэя

Ушанаванне памяці

Імем Боны Сфорцы была названа цэнтральная плошча мястэчка Моталь (зараз — Плошча Леніна).

У літаратуры

  • Галіна Аўдзерская. «Каралева Бона. Цмок у гербе» (гістарычны раман-хроніка).
  • Януш Маеўскі. «Каралева Бона» (тэлесеряал).
  • Уладзімір Караткевіч. «Ладдзя Роспачы» — аповесць.
  • Аляксей Дудараў. «Чорная панна Нясвіжа» (п’еса).
  • Валянцін Пікуль. «Апошнія з Ягелонаў». Мініяцюры.

Заўвагі

  1. ↑ RKDartists Праверана 23 жніўня 2017.
  2. ↑ Deutsche Nationalbibliothek Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 14 кастрычніка 2015.
  3. ↑ Deutsche Nationalbibliothek Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 31 снежня 2014.
  4. ↑ (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.
  5. 1 2 Lundy D. R. The Peerage
  6. ↑ Вобраз Боны Сфорца ў польскіх і беларускіх літаратурных творах XIX―XX стагоддзяў, прысвечаных Барбары Радзівіл // Супольнасць традыцыі ― садружнасць у будучыні. — Мн.: Кнігазбор, 2012. — С. 83―89.

Літаратура

Спасылкі

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.