Беа́рн (фр.: Béarn, аксіт.: Bearn/Biarn, баскск.: Biarno) — паўднёвая памежная гістарычная вобласць Францыі, якая займае плошчу каля 4500 км². У наш час яе тэрыторыя вуваходзіць галоўным чынам у склад цяперашняга дэпартамента Атлантычныя Пірэнеі, тады як меншая частка адносіцца да дэпартамента Ланды. Галоўны горад вобласці — По.
Геаграфія
Пірэнеі, пакрытыя густымі ляснымі прасторамі, а месцамі вечным снегам, паступова спускаюцца тут да нізкіх перадгор'яў, якія шмат дзе збаразнёныя рэчкамі і маленькімі горнымі ручаямі. Клімат здаровы, і багатыя горныя пашы падтрымліваюць цудоўную жывёлагадоўлю, асабліва конегадоўлю. Горныя цясніны і ўзгоркі ўсеяныя вінаграднікамі; у нізінных месцах расце кукуруза, а на плоскіх узвышшах вырошчваецца лён.
Гісторыя
У часы Каралінгаў Беарн з'яўлязся асобным віконцтвам, першым кіраўніком якога быў Санцюль I. Сярод яго пераемнікаў асабліва праславіўся Гастон IV, які кіраваў у 1090—1130 гадах, адзін з герояў Першага крыжовага паходу, які атрымаў потым за свае вайсковыя подзвігі на службе караля Альфонса I Арагонскага ў леннае валоданне Сарагосу.
У 1134 годзе згасла па мужчынскай лініі дынастыя віконтаў Беарна, і краіне пагражала небяспека пазбавіцца сваёй самастойнасці і быць далучанай да Арагонскага каралеўства. Беарнцы ўзяліся за зброю, прагналі ад сябе Марыю, дачку апошняга віконта Санцюля VI, якая прызнала над сабой вярхоўную ўладу Альфонса II Арагонскага, і абвясцілі сваім кіраўніком аднаго двараніна з Бігора, які, аднак, быў забіты імі на другі год свайго кіравання. Тая ж доля спасцігла і яго пераемніка, нейкага рыцара з Аверна. Тады беарнцы выбралі сына прынцэсы Марыі, Гастона VI, пры нашчадках якога Беарн у выніку шлюбных саюзаў перайшоў спачатку да графаў Фуа, а потым разам з Фуа да Навары.
Пры Генрыху IV, выхадцы з Беарна, краіна ўвайшла ў склад Французскага каралеўства і канчаткова была далучана да яго Людовікам XIII ў 1620 годзе. Разам з тым у Беарне пачалося гвалтоўнае выкараненне пратэстанцтва, якое пусціла там глыбокія карані з 1560. Насельніцтва Беарна карысталася вялікімі палёгкамі аж да Рэвалюцыі 1789 і мела свой Cour major, аб'яднаны потым Людовікам XIII з наварскім парламентам.
Літаратура
- Беарн // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
- Pierre de Marco, «Historie de Béarn» (Пар., 1640);
- Bordenove, «Histoire de Béarn et Navarre» (Пар., 1873);
- Bourdeau, «Ancienne Gascogne et Béarn» (1861—1862);
- Kivarez, «Chansons et airs populaires de Béarn» (1844);
- L. Cadier, «Les États de Béarn Depuis Leurs Origines Jusqu’au Commencement Du XVIe Siècle. Étude Sur L’Histoire Et L’Administration D’Un Pays D'États.» (1888).