Помнікі
Барысавы камяні
Барысаў камень у Полацку.
Барысаў камень у Полацку.
55°29′08″ пн. ш. 28°45′29″ у. д.
Краіна  Беларусь
Месцазнаходжанне Сцяг Полацка Полацк,
Сцяг Друі Друя,
Сцяг Масквы Масква
Канфесія праваслаўе
Заснавальнік Барыс Усяславіч
Першае згадванне XVI ст.
Дата заснавання XII ст.
Асноўныя даты

1888 — адзін камень
вывезены ў Маскву
1981 — камень з-пад
в. Падкасцельцы
усталяваны ў Полацку

2001 — камень у Друі
ўсталяваны на плошчы
Статус ахоўваюцца дзяржавай
Стан 1 камень расколаты на 2 часткі, 2 — поўная захаванасць
Map
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Барысавы камяні — манументальныя помнікі эпіграфікі XII ст. ў Беларусі — 7 вялікіх валуноў з высечанымі на іх 6-канцовымі крыжамі і надпісамі «Господи помози…». Назву атрымалі ад імя полацкага князя Барыса Усяславіча (кан. 1040-х — 1128).

Выяўленне

Першым згадаў адзін з Барысавых камянёў польскі гісторык Мацей Стрыйкоўскі, які служыў у віцебскім гарнізоне ў другой палове XVI ст., у сваёй «Хроніцы літоўскай і жамойцкай» ён піша:

Кожны знойдзе і сёння яўнае сведчанне, камень які выступае з Дзвіны, ад Дзісны, сённешняга закладзенага на нашай памяці места, у адной мілі, а ад Полацка сем, паміж Дрысаю і Дзісной, калі плыць уніз у Рыгу, на якім камяні ёсць крыж выразаны на рускі ўзор, такі, а таго князя Барыса ёсць надпіс пад ім…"

Асноўныя звесткі

Вядомы:

(Усе — Віцебская вобласць.)

Захаваліся тры з іх:

  • у г. Полацку каля Сафійскага сабора (раней знаходзіўся каля в. Падкасцельцы, перавезены ў 1981 г.);
  • у в. Друя на цэнтральнай плошчы (раней знаходзіўся на беразе Заходняй Дзвіны, перавезены ў 2001 г.[1], расколаты на 2 часткі ў савецкі час);
  • у г. Маскве ў музеі-запаведніку «Каломенскае» (адзін з дзісенскіх з-пад в. Балоткі, з надпісам «Сулиборъ хръст», у 1887 — 1888 падняты з дна ракі і вывезены).

Астатнія не захаваліся. Гэтыя камяні знішчалі ў савецкі час у перыяд барацьбы з рэлігіяй. Рагвалодаў камень узарвалі ў 1930-х гг., камень ля в. Высокі Гарадзец у 1936 г. (нібыта для будаўніцтва шашы Мінск — Масква). Два камяні каля Дзісны (ля вёсак Балоткі і Накоўнікі) ўзарваны ў 1939 г. савецкімі войскамі, якія наступалі на Польшчу (паход Чырвонай Арміі ў Заходнюю Беларусь і Украіну, 1939).

Рагвалод (Барыс) Усяславіч едзе на княжанне ў Полацк. Мініяцюра Радзівілаўскага летапісу, XV ст.

Магчыма, да прыняцця хрысціянства (Х ст.) Барысавы камяні былі паганскімі фетышамі. Крыжы на валунах высечаны паводле загаду Рагвалода Усяславіча (у хрышчэнні Барыса) у першай трэці XII ст. з мэтай увекавечыць імя князя і, магчыма, для супрацьдзеяння узнаўленню паганскіх вераванняў.

У народзе камяні вядомы пад назвамі Барыс, Барыс-Хлебнік, Барыс-Глеб, Барысаглебскі, Пісар, Пісанік і інш. Існуе шмат паданняў пра камяні[2].

Існуе таксама падобны камень пад назвай Варацішын крыж — у в. Камена Вілейскага р-на Мінскай вобл..

Галерэя

Зноскі

  1. ↑ Бегунова, Е. С днем рождения, Друя! // Рэспубліка. 2011. № 229. Архівавана 31 снежня 2013.
  2. ↑ Дучыц, Л. Барысавы камяні // Памяць: Полацк: гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / рэдкал: Г. П. Пашкоў [і інш.]; склад. С. С. Чарняўская; навук. рэд.: Г. В. Штыхаў, С. В. Тарасаў; мастак Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 2002. С. 88

Літаратура

Спасылкі

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.