| Арахіс | |||||||||||||||||
 Лісце і плады арахісу культурнага | |||||||||||||||||
| Навуковая класіфікацыя | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
прамежныя рангі
| |||||||||||||||||
| Міжнародная навуковая назва | |||||||||||||||||
|
Arachis L., 1753 | |||||||||||||||||
| Секцыі | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Апісанне
Аднагадовая травяністая расліна вышынёй 25-75 см. Сцябло прамастойнае або распрасцёртае па зямлі. Лісце няпарнаперыстае. Кветкі жоўта-аранжавыя, верхнія бясплодныя, ніжнія пладаносныя, клейстагамныя. Пасля апладнення кветаножка з завяззю пачынае расці, апускаецца да зямлі і заглыбляецца ў глебу, дзе выспявае плод — цыліндрычны або коканападобны струк з сеткавай паверхняй і 1-7 зярнятамі, багатымі бялком (да 22 %), алеем (да 42 %), вугляводамі (да 13 %) і вітамінам B1; мае ў сябе алкалоід арахін.
Пашырэнне
Род налічвае каля 70 відаў. Усе яны — травяністыя расліны з парнаперыстаскладанымі лісцямі. Большасць відаў — дзікія. Распаўсюджаны ў асноўным у Бразіліі, і толькі Арахіс культурны, або земляны арэх (Arachis hypogaea L.) культывуецца ў розных трапічных краінах Амерыкі, Азіі і Афрыкі, а ў Еўропе — у Італіі, Іспаніі і на поўдні Францыі. Акрамя арахісу культурнага, толькі адзін від (Arachis pintoi) разводзяць за межамі Паўднёвай Амерыкі.
На Беларусі ёсць у калекцыі Цэнтральнага батанічнага сада АН, вырошчваецца аматарамі.
Выкарыстанне
Зярняты выкарыстоўваюцца на алей, кандытарскія вырабы, спажываюцца свежыя і падсмажаныя. З макухі робяць халву. Надземная маса — корм для жывёлы і сідэрат.
Віды
- Arachis appressipila
- Arachis archeri
- Arachis batizocoi
- Arachis benensis
- Arachis benthamii
- Arachis brevipetiolata
- Arachis burchellii
- Arachis burkartii
- Arachis cardenasii
- Arachis chiquitana
- Arachis correntina
- Arachis cruziana
- Arachis cryptopotamica
- Arachis dardani
- Arachis decora
- Arachis diogoi
- Arachis douradiana
- Arachis duranensis
- Arachis giacomettii
- Arachis glabrata
- Arachis glandulifera
- Arachis gracilis
- Arachis guaranitica
- Arachis hatschbachii
- Arachis helodes
- Arachis hermannii
- Arachis herzogii
- Arachis hoehnei
- Arachis hypogaea — Арахіс культурны
- Arachis ipaensis
- Arachis kempff-mercadoi
- Arachis kretschmeri
- Arachis kuhlmannii
- Arachis lignosa
- Arachis lutescens
- Arachis macedoi
- Arachis magna
- Arachis major
- Arachis marginata
- Arachis martii
- Arachis matiensis
- Arachis microsperma
- Arachis monticola
- Arachis oteroi
- Arachis palustris
- Arachis paraguariensis
- Arachis pietrarellii
- Arachis pintoi
- Arachis praecox
- Arachis prostrata
- Arachis pseudovillosa
- Arachis pusilla
- Arachis repens
- Arachis retusa
- Arachis rigonii
- Arachis setinervosa
- Arachis simpsonii
- Arachis stenophylla
- Arachis stenosperma
- Arachis subcoriacea
- Arachis sylvestris
- Arachis trinitensis
- Arachis triseminata
- Arachis tuberosa
- Arachis valida
- Arachis vallsii
- Arachis villosa
- Arachis villosulicarpa
- Arachis williamsii
Зноскі
- ↑ Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.
- ↑ Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».
Літаратура
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 1: А — Аршын / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 1. — 552 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0036-6 (т. 1).