Антрапагенез — частка біялагічнай эвалюцыі, якая прывяла да з'яўлення віду Homo sapiens, які аддзяліўся ад іншых гамінід, чалавекападобных малпаў і плацэнтарных млекакормячых, працэс гісторыка-эвалюцыйнага фарміравання фізічнага тыпу чалавека, першапачатковага развіцця яго працоўнай дзейнасці, гаворкі. Вывучэннем антрапагенезу займаецца мноства навук, у прыватнасці антрапалогія, палеаантрапалогія, генетыка, лінгвістыка.
У эвалюцыйным кантэксце тэрмін «чалавек» ставіцца не толькі да людзей, што жывуць зараз, але і да прадстаўнікам вымерлых відаў роду Homo. Акрамя таго, даследаванні антрапагенезу распаўсюджваюцца на іншых гамінін, напрыклад, аўстралапітэкаў. Род Homo аддзяліўся ад аўстралапітэка ці падобных ім гамінін каля 2 млн гадоў таму ў Афрыцы. Існавала некалькі відаў людзей, большасць з якіх вымерла[1]. Да іх, у прыватнасці, адносяцца эрэктусы і неандэртальцы.
Старажытныя прадстаўнікі віда Homo sapiens з'явіліся ў выніку эвалюцыі 400—250 тыс. гадоў таму. Пануючай у нашы дні гіпотэзай паходжання людзей з'яўляецца нская, згодна з якой наш від з'явіўся ў Афрыцы і адтуль распаўсюдзіўся па ўсім свеце, замяшчаючы існуючыя папуляцыі H. erectus і H. neanderthalensis. Альтэрнатыўная гіпотэза завецца мультырэгіянальнай. Згодна з апошняй, людзі, пачынаючы, відаць, ад H. erectus, эвалюцыянавалі як адзіны від, у якім генныя патокі маглі вольна цыркуляваць. Наяўныя ў цяперашні час даныя палеаантрапалогіі не дазваляюць зрабіць канчатковы выбар паміж гэтымі гіпотэзамі [2], хоць даныя генетыкі падтрымліваюць нскую тэорыю.
Пачынаючы з H. habilis, людзі выкарыстоўвалі каменныя прылады працы, усё больш па-майстэрску вырабленыя (гл. Палеаліт). У апошнія 50 тыс. гадоў тэхналогія і культура змяняюцца хутчэй, чым папярэднія эпохі.
Параўнальная табліца відаў роду Homo
Віды | Эпоха (млн гадоў таму) | Арэал пасялення | Сярэдні рост (m) | Маса цела (kg) | Аб'ём галаўнога мозга (cm³) | Выкапнёвыя рэшткі | Дата адкрыцця/першай публікацыі |
---|---|---|---|---|---|---|---|
H. habilis | 2,2 - 1,6 | Афрыка | 1,0 — 1,5 | 33 — 55 | 660 | мноства | 1960/1964 |
H. erectus | 2 - 0,03 | Афрыка, Еўразія (Ява, Кітай, Каўказ) | 1,8 | 60 | 850 (раннія падвіды) — 1100 (познія падвіды) | мноства | 1891/1892 |
H. rudolfensis | 1,9 | Кенія | 1 чэрап | 1972/1986 | |||
H. georgicus | 1,8 | Грузія | 600 | некалькі | 1999/2002 | ||
H. ergaster | 1,9 - 1,4 | Паўднёвая і Усходняя Афрыка | 1,9 | 700—850 | мноства | 1975 | |
H. antecessor | 1,2 - 0,8 | Іспанія | 1,75 | 90 | 1000 | 2 стаянкі | 1997 |
H. cepranensis | 0,9 - 0,8? | Італія | 1000 | 1 чэрапна крышка | 1994/2003 | ||
H. heidelbergensis | 0,6 - 0,25 | Еўропа, Афрыка, Кітай | 1,8 | 60 | 1100—1400 | мноства | 1908 |
H. neanderthalensis | 0,35 - 0,03 | Еўропа, Заходняя Азія | 1,6 | 55 — 70 (каранасты) | 1200—1700 | мноства | (1829)/1864 |
H. rhodesiensis | 0,3 - 0,12 | Замбія | 1300 | вельмі мала | 1921 | ||
H. sapiens sapiens | 0,2 - да цяп. часу | паўсюдна | 1,4 — 1,9 | 50 — 100 | 1000—1850 | жывуць цяпер | —/1758 |
H. sapiens idaltu | 0,16 - 0,15 | Эфіопія | 1450 | 3 чэрапа | 1997/2003 | ||
H. floresiensis | 0,10 - 0,012 | Інданезія | 1 | 25 | 400 | 7 асобін | 2003/2004 |
У фармаце JPG. BY Sentteriys & Scriny Архівавана 13 лістапада 2013.
Зноскі
- ↑ Mark Collard, Bernard Wood; How reliable are human phylogenetic hypotheses? quote: .. existing phylogenetic hypotheses about human evolution are unlikely to be reliable http://www.pnas.org/content/97/9/5003.abstract
- ↑ Leakey, Richard (1994). The Origin of Humankind. Science Masters Series. New York, NY: Basic Books. pp. 87–89. ISBN 0465053130.
Літаратура
Спасылкі
- Маркаў А. В. «Происхождение и эволюция человека. Обзор достижений палеоантропологии, сравнительной генетики и эволюционной психологии» Доклад, прочтенный в Институте Биологии Развития РАН 19 марта 2009 г. Архівавана 21 кастрычніка 2011.
- Бібліятэка партала Антропогенез.ру
- У Афрыцы знайшлі самую старую папуляцыю людзей Архівавана 4 сакавіка 2016.
- Знойдзены меркавана самы стары з продкаў чалавека («Известия науки»)
- А. В. Галанін Як ўзнік чалавек
- Артыкулы аб паходжанні чалавека ў часопісе «Знание-сила»