Анатоль Сідарэвіч
Анатоль Міхайлавіч Сідарэвіч
Дата нараджэння 1 сакавіка 1948(1948-03-01) (76 гадоў)
Месца нараджэння
Грамадзянства
Род дзейнасці паэт
Навуковая сфера Гісторыя
Месца працы
Альма-матар
Партыя
Член у
Узнагароды
Медаль да стагоддзя БНР

Анатоль Міхайлавіч Сідарэвіч (нар. 1 сакавіка 1948, в. Задуб’е Ганцавіцкага раёна) — беларускі гісторык, публіцыст і палітычны дзеяч. Член Саюза беларускіх пісьменнікаў[1].

Біяграфія

Рос без бацькі, маці хварэла, таму выхоўвала спачатку баба, а з чатырох да дзевяці гадоў — цётка. Потым трапіў у дзіцячы дом. У школе быў вучнем Рыгора Родчанкі, вядомага ў 1950—1980 гадах беларускага краязнаўцы са Слуцку.

У 1964—1965 гадах рабочы Слуцкай макароннай фабрыкі. Са снежня 1966 года літаратурны супрацоўнік газеты «Савецкае Палессе» (Ганцавічы). У 1967 годзе ў працоўным стале Сідарэвіча быў знойдзены яго дзённік з крытыкай ленінізму і Леніна, за што яго звольнілі з работы.

Далей працаваў загадчыкам клуба ў вёсцы. У гэты час падтрымліваў сувязі са студэнтамі філалагічнага факультэта БДУ Алесем Разанавым, Віктарам Ярацам, Львом Барташам, якія ў 1968 годзе арганізавалі на філфаку збор подпісаў за выкладанне большай колькасці прадметаў на беларускай мове. Улетку 1968 годзе Сідарэвіча выгналі з работы ў клубе.

У жніўні 1968 годзе адкрыта выказваўся супраць акупацыі Чэхаславакіі войскамі СССР. Яго прывезлі ў Баранавіцкае аддзяленне КДБ для «прафілактычнай гутаркі». Калі ў верасні 1968 года захварэў на запаленне лёгкіх, яго падманным шляхам перавезлі з Ганцавіцкай раённай бальніцы ў псіхіятрычнае аддзяленне 2-й Мінскай клінічнай бальніцы. Там абвясцілі дыягназ «шызафрэнія» і праводзілі «лячэнне» аміназінам і інсулінам. Сідарэвіча выпусцілі з псіхіятрычнага аддзялення 13 студзеня 1969 года, але са статусам псіхічна хворага, што ўплывала на асабістае жыццё і работу[2].

Уладкоўваўся на работу пры дапамозе сяброў і добразычліўцаў, у тым ліку Янкі Брыля і Міхася Тычыны. У 1969—1970 гадах працаваў у капыльскай раёнцы «Слава працы», у 1970—1972 — у смалявіцкай раёнцы «Ленінскі заклік». У 1972—1977 працаваў у вясковых школах Маларыцкага і Капыльскага раёнаў. Адначасова вучыўся завочна на філасофскім аддзяленні гістарычнага факультэта БДУ, якое скончыў у 1977 годзе. Потым паступіў у завочную аспірантуру філасофскага аддзялення, разам з гэтым у 1977—1978 гадах працаваў асістэнтам на кафедры філасофіі Беларускай сельскагаспадарчай акадэміі (Горкі). Аспірантуры не скончыў, бо навязалі тэму пра «развіты сацыялізм». Зноў настаўнічаў.

З 1981 года працаваў у газеце «Літаратура і мастацтва», у 1987—1992 гадах у часопісе «Крыніца» («Родник»), у 1992—1998 гадах — у Беларускім гуманітарным ліцэі імя Якуба Коласа, у 1998—2002 — у часопісе «Крыніца», адначасова выкладаў у Беларускай акадэміі мастацтваў, Мінскім радыётэхнічным каледжы, Міжнародным дзяржаўным экалагічным універсітэце імя А. Дз. Сахарава.

Дзейнасць

19 кастрычніка 1988 года ўдзельнічаў ва ўстаноўчай канферэнцыі «Мартыралогу Беларусі», на якой быў створаны арганізацыйны камітэт Беларускага народнага фронту. У чэрвені 1989 года выступіў з рэфератам пра суверэнітэт на ўстаноўчым з’ездзе БНФ у Вільні.

Адзін з ініцыятараў адраджэння сацыял-дэмакратычнага руху на Беларусі, заснавальнікаў і аўтараў праграмных дакументаў Беларускай сацыял-дэмакратычнай грамады і Беларускай сацыял-дэмакратычнай партыі (Народнай грамады)[3]. У сакавіку 2018 быў пераабраны на пасаду старшыні цэнтральнай рэвізійнай камісіі партыі БСДП (Грамада)[4].

Творчасць

Выступае ў друку як публіцыст і літаратурны крытык.

Даследуе гісторыю беларускага руху ў 1900—1939 гады, гісторыю беларускай сацыял-дэмакратыі, жыццё і дзейнасць А. Луцкевіча. Падрыхтаваў да друку кнігі твораў А. Луцкевіча «Да гісторыі беларускага руху» (2003; 2-е папраўленае і дапоўненае выданне — 2010), «Выбраныя творы: праблемы культуры, літаратуры і мастацтва» (2006), «Барацьба за вызваленне» (2009). Таксама падрыхтаваў да друку зборнік «Пра Івана Луцкевіча: успаміны, сведчанні» (2007).

Аўтар навуковых прац і артыкулаў. Апублікаваў шэраг дакументаў беларускага руху, лісты і творы Аляксандра Бурбіса, Уладзіміра Жылкі і Наталлі Арсенневай, успаміны Ф. Стацкевіча. Уклаў і адрэдагаваў зборнік «Дэкларацыі Сацыялістычнага Інтэрнацыяналу» (2006), напісаў да яго прадмову.

Узнагароды

Узнагароджаны медалём 100 гадоў БНР Рады Беларускай Народнай Рэспублікі[5].

Творы

  • Антон Луцкевич: Главы из книги // Нёман. 1990. № 7.
  • З жыцьця Антона Луцкевіча // Літаратура і мастацтва. 1991. 18, 25 студзеня, 1 лютага.
  • Старонкі з гісторыі БНР // Адраджэньне: Гіст. альманах. Вып. 1 / Склад. і навук. рэд. А. П. Грыцкевіч. — Мн.: Універсітэцкае, 1995. — 259 с.: іл. С. 223—229.
  • Самавызначэнне беларускай сацыял-дэмакратыі; Антон Луцкевіч / Анатоль Сідарэвіч; Фонд сац. ініцыятыў і даслед. імя братоў Луцкевічаў. — Мн., 1999. — 30, [1] с., уключ. вокладку — (Серыя «Гісторыя і тэорыя сацыяльнай дэмакратыі»).
  • «Культурнікі» ды «палітыкі» ў сучаснай гісторыі Беларусі // Шуфляда. 1999. № 1. С. 65—70.
  • Нашаніўцы ў 1920 годзе // Наша Ніва. 2002. 8 лютага.
  • Тры выдавецкія праекты Антона Луцкевіча // Наша Ніва. 2002. 8 лютага.
  • Вучаніца і настаўнікі // Наша Ніва. 2002. 12 крас.
  • Паэт і дыктатура: Да 120-годдзя з дня народзінаў Янкі Купалы // Дзеяслоў. 2002. № 1. С. 174—177.
  • Народзіны Беларусі // Народная Воля. 2003. 9, 10 студзеня, 29, 30 ліпеня.
  • Антон Луцкевіч і Максім Гарэцкі: Даклад на ХІ Гарэцкіх чытаньнях 18 лютага 2003 г. — Мн.: Грамадскае аб’яднаньне «Фонд імя братоў Луцкевічаў», 2003.
  • Правобраз Акту 25 Сакавіка // Arche. 2003. № 2.
  • Антон Луцкевіч і Янка Купала // Тэрмапілы. 2003. № 7.
  • Луцкевічы і Луцэвіч. — Мн.: Грамадскае аб’яднаньне «Фонд імя братоў Луцкевічаў», 2003.
  • Стагодзьдзе паэзіі // Краса і сіла: Анталёгія бел. паэзіі ХХ ст. / Склад. М. Скобла; навук. рэд. А. Пашкевіч. — Мн.: Лімарыюс, 2003. — 880 с [32] с.: іл. С. 5-28.
  • Абраньнік сонечнага Феба. У кнігу ўспамінаў «Асноўны тэкст і зноскі» // Дзеяслоў. 2003. № 4. С. 174—197.
  • Вучаніца і настаўнік: супраца // Дзеяслоў. 2003. № 7.
  • Хроніка пераломнага часу: Антон Луцкевіч як ідэолаг і правадыр нацыянал-фашызму і нацыянал-дэмакратыі // Дзеяслоў. 2004. № 8(1). С. 167—193.
  • Зьбіральнік і публікатар: да 120-х угодкаў Антона Луцкевіча // Куфэрак Віленшчыны. 2004. № 1(9).
  • Трыюмвіры, або Помнік камісарам // Наша Ніва. 2005. 1, 8 красавіка.
  • Маленькая містыфікацыя // Наша Ніва. 2006. 3 лют.
  • Антон Луцкевіч: ад краёўства да незалежніцтва (1916—1918) // Arche. 2006. № 1-2.
  • Да гісторыі Беларускай Сацыялістычнай Грамады: агляд крыніцаў // Arche. 2006. № 4, 5, 9.
  • Апошнія дні Антона Луцкевіча // Arche. 2006. № 10.
  • «З імкненьнем, з мэтаю адзінай…» // Крушына Р. Кантата самотных: вершы і паэмы / Рыгор Крушына. — Мн.: Кнігазбор, 2007. — 308 с. С. 3—8.
  • Унія, браты Луцкевічы і мітрапаліт Шаптыцкі: Рэфэрат, прачытаны на пасяджэньні клюбу каталіцкае інтэлігенцыі імя сь. Кірылы Тураўскага 16 лютага 2006 году // Царква. 2007. № 1, 2.
  • Антон Луцкевіч і Беларуская Сялянска-Работніцкая Грамада // Arche. 2007. № 9.
  • Яны любілі Беларусь // Расстраляная літаратура: творы беларускіх пісьменьнікаў, загубленых карнымі органамі бальшавіцкай улады / уклад. Л. Савік [і інш.] — Мн.: Кнігазбор, 2008. — 696 [8] с.: іл. С. 5—16.
  • Урады БНР і кабінэт Рамана Скірмунта // Arche. 2008. № 4.
  • Да гісторыі Беларускай Сацыялістычнай Грамады: «новыя» дакумэнты // Arche. 2009. № 1.
  • Прадказаньні Антона Луцкевіча // Arche. 2009. № 3.
  • Арыштаваная праца Антона Луцкевіча // Дзеяслоў. 2009. № 4(41). С. 233—236.
  • Хто аўтар артыкулу пра Якуба Коласа? Замест рэцэнзіі // Дзеяслоў. 2009. № 5(42). С. 308—312.
  • «Быў я сціплым паэтам…» // Лагвіновіч І. Элегія палескага матыля: вершы / Іван Лагвіновіч. — Мн.: Кнігазбор, 2011. — 88 с. С. 3—6.
  • Генерал Лукаш Калядка і яго час // Асоба і час. ― 2011. ― Вып. 4. ― С. 179―186.
  • Да палітычных біяграфій Аляксандра Чарвякова і Мікалая Галадзеда / Анатоль Сідарэвіч // Асоба і час. ― 2015. ― Вып. 6. ― С. 166―182.
  • Зорны час і галгофа Аркадзя Смоліча // Наша ніва. 2016. 7 верасня.
  • Адналюб // Народны ізраільска-беларускі сайт Belisrael.info. 2017. 21 сакавіка. http://belisrael.info/?p=10071.
  • «Уводзіны з філасофію». Укладанне (З П. Баркоўскім, Л. Баршчэўскім), 2019.

Пераклады

  • Анталогія грузінскай паэзіі: У 2 т.: пер. з груз. Т. І. / Рэд. А. Разанаў; Прадм. С. Ціашлвілі. — Мн.: Маст. літ., 1989. — 286 с, [3] л. іл. С. 35—39, 43, 44, 53—55, 58—63.

Зноскі

  1. ↑ https://lit-bel.org/friends/s/Sdarevch-Anatoly-Mhaylavch-612/?sphrase_id=452 Архівавана 14 жніўня 2020.
  2. ↑ А потым быў жнівень 1968 года… Анатоль Сідарэвіч — пра карную псыхіятрыю ў БССР: [Інтэрв’ю]. Публікацыю падрыхтавалі Ларыса Андросік і Алег Дзярновіч // Наша ніва. 1997. 27 студзеня. С. 6-7.
  3. ↑ Памяць. Мінск 2001, с. 558.
  4. ↑ https://www.nv-online.info/2018/03/12/abrana-novae-kiraunitstva-partyi-bsdp-gramada.html Архівавана 22 верасня 2020.
  5. ↑ Алексіевіч, Пазьняк, Вольскі, Эрыксан, Белавус. Хто яшчэ ўзнагароджаны мэдалём у гонар БНР-100

Літаратура

  • Анатоль Сідарэвіч. Ідэі сацыяльнай дзяржавы, сацыяльнай справядлівасці — адвечныя: [Інтэрв’ю] // Уліцёнак А. Іншадумцы = Мыслящие иначе / Аляксандр Уліцёнак. Прадм. В. У. Быкава. — Мн.: Беларусь. 1991. — 211 с.: іл. С. 31—54.
  • Дзярновіч, Алег. Сідарэвіч Анатоль // Дэмакратычная апазыцыя Беларусі: 1956—1991. Даведнік. — Мн.: Архіў Найноўшае Гісторыі, 1999. С. 79—81.
  • Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінска. У 4 кн. Кн. 1-я. — Мн.: БЕЛТА, 2001. — 576 с.: іл. ISBN 985-6302-33-1.
  • Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: У 6 т. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая. / Беларус. Энцыкл. Рэдкал.: Г. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2001. — __ с. С. 297.
  • Дзярновіч, Алег. Сідарэвіч Анатоль Міхайлавіч // Нонканфармізм у Беларусі: 1953—1985. Даведнік. Том 1. Мінск, 2004. С. 168—171.
  • Хто ёсьць хто ў Беларусі / Уклад. Л. А. Андросік [і інш.] — Вільня, 2007. — 256 с. С. 187.
  • Бібліяграфічны паказальнік археаграфічных публікацый у Рэспубліцы Беларусь (1991—2006 гг.) / складальнік В. С. Пазднякоў. — Мн.: БелНДІДАС, 2010. — 367 с. Імянны паказальнік.
  • На шляху станаўлення беларускай нацыі: гістарыяграфічныя здабыткі і праблемы / В. В. Яноўская [і інш.]; навук. рэдактар В. В. Яноўская; Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т гісторыі. — Мн.: Бел. навука, 2011. — 311 с. Паказальнік імён.
  • Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінска. У 4 кн. Кн. 1-я. — Мн.: БЕЛТА, 2001. — 576 с.: іл. — ISBN 985-6302-33-1.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.