Аляксандр Аляксандравіч Байкоў
руск.: Александр Александрович Байков
Дата нараджэння	25 ліпеня (6 жніўня) 1870
Месца нараджэння	Фацеж, Фацежскі павет[d], Курская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	6 красавіка 1946(1946-04-06)[1] (75 гадоў)
Месца смерці	Масква, РСФСР, СССР[2]
Месца пахавання	Новадзявочыя могілкі
Грамадзянства	Расійская імперыя  СССР
Род дзейнасці	металург, палітык
Навуковая сфера	хімія і металазнаўства
Месца працы	Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны ўніверсітэт Імператарскі Санкт-Пецярбургскі ўніверсітэт Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны політэхнічны ўніверсітэт імя Пятра Вялікага Інстытут металургіі і матэрыялазнаўства імя А. А. Байкова РАН[d]
Навуковае званне	прафесар акадэмік АН СССР[d]
Альма-матар	фізіка-матэматычны факультэт Санкт-Пецярбургскага ўніверсітэта[d] Імператарскі Санкт-Пецярбургскі ўніверсітэт
Навуковы кіраўнік	Дзмітрый Пятровіч Канавалаў
Член у	Расійская акадэмія навук Акадэмія навук СССР
Прэміі
Узнагароды	Медаль «За абарону Ленінграда» Медаль «За доблесную працу ў Вялікай Айчыннай вайне 1941-1945 гг.» Ордэн Святога Уладзіміра IV ступені Ордэн Святой Ганны II ступені Ордэн Святой Ганны III ступені Заслужаны дзеяч навукі і тэхнікі РСФСР
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Аляксандр Аляксандравіч Байко́ў^[3] (руск.: Александр Александрович Байков; 25 ліпеня (6 жніўня) 1870 — 6 красавіка 1946) — вучоны ў галіне металургіі і хіміі, акадэмік Акадэміі навук СССР (1932), Герой Сацыялістычнай Працы (1945). Заслужаны дзеяч навукі і тэхнікі РСФСР (1934)^[4]. Вучоны сакратар Рускага металургічнага таварыства (1910)^[4].

Біяграфія

Нарадзіўся ў горадзе Фацеж Курскай губерні (сучасны раённы цэнтр у Курскай вобласці Расіі). У 1889 годзе скончыў класічную гімназію ў Курску і паступіў на фізіка-матэматычны факультэт Санкт-Пецярбургскага ўніверсітэта. Універсітэт скончыў датэрмінова ў 1893 годзе, атрымаўшы дыплом 1-й ступені. Быў пакінуты працаваць ва ўніверсітэце на кафедры фізічнай хіміі, у 1894 годзе прызначаны лабарантам па хіміі і асістэнтам прафесара Д. П. Канавалава. У 1895 годзе па яго прапанове перайшоў у Інстытут інжынераў шляхоў зносін на пасаду загадчыка хімічнай лабараторыяй. У 1899—1905 гг. з’яўляўся членам і сакратаром рэйкавай камісіі пры Інжынерным Савеце міністэрства шляхоў зносін. У 1899 годзе саветам Інстытута шляхоў зносін быў накіраваны ў камандзіроўку ў Францыю, дзе займаўся па фізічнай хіміі ў лабараторыі Анры Луі Ле Шатэлье і па крышталяграфіі і мінералогіі ў лабараторыі Р. М. Вырубава. З 1902 года ў Пецярбургскім політэхнічным інстытуце — выкладчык, ад’юнкт, экстраардынарны прафесар, ардынарны прафесар. У 1902 годзе быў зноў камандзіраваны ў Францыю. Пасля вяртання з Францыі ў канцы 1903 г. абараніў дысертацыю на тэму «Исследование сплавов меди и сурьмы и явлений закалки, в них наблюдаемых».

Адначасова з працай у Політэхнічным інстытуце А. А. Байкоў у 1906—1908 гг.на пасадзе прафесара ў Інстытуце інжынераў шляхоў зносін, у 1909—1917 гг. на Вышэйшых жаночых курсах. З 1909 г. кансультант Міністэрства шляхоў зносін па пытаннях якасці чыгуначных канструкцый, з 1910 г. на пасадзе вучонага сакратара створанага па яго ініцыятыве Рускага металургічнага таварыства.

У 1918 годзе А. А. Байкоў выехаў у лячэбны водпуск у Крым. Выкладаў у мясцовых навучальных установах, у 1919—1923 гг. прафесар Таўрычаскага (Крымскага) ўніверсітэта, у студзені — сакавіку 1921 г. — яго рэктар. З 1923 г. А. А. Байкоў у Петраградзе, на сваёй ранейшай пасадзе ў Політэхнічным інстытуце. З 25 лютага 1925 г. на пасадзе дэкана хімічнага факультэта, з 17 чэрвеня 1925 г. па 15 кастрычніка 1928 г. рэктар Ленінградскага політэхнічнага інстытута. У 1926—1930 гг. выкладаў у Ваенна-Тэхнічнай акадэміі, у 1930 годзе ў Артылерыйскай акадэміі, у 1932—1934 гг. у Электразварачным інстытуце. У 1934—1941 гг. — загадчык кафедрай неарганічнай хіміі і дэкан хімічнага факультэта Ленінградскага ўніверсітэта.

З мая 1942 па май 1945 г. А. А. Байкоў — віцэ-прэзідэнт Акадэміі навук СССР. У 1943—1946 гг. — старшыня навукова-тэхнічнай экспертызы Дзяржплана СССР.

Памёр А. А. Байкоў 6 красавіка 1946 г. Пахаваны ў Маскве на Новадзявочых могілках.

Навуковая дзейнасць

А. А. Байкову належаць навуковыя працы па тэорыі акіслення і аднаўлення металаў, дысацыяцыі хімічных злучэнняў пры высокіх тэмпературах, асновах чорнай і каляровай металургіі, прамым атрыманні жалеза з руды, па пытаннях комплекснага выкарыстання сыравіны. У час Вялікай Айчыннай вайны уваходзіў у склад Камісіі па кіраўніцтву будаўніцтвам абарончых збудаванняў, кіраваў работамі абарончага значэння.

Узнагароды і прэміі

Памяць

Імем вучонага названы вуліца ў Санкт-Пецярбургу, Інстытут металургіі і металазнаўства Расійскай Акадэміі навук. У Санкт-Пецярбургу ўстаноўлены мемарыяльныя дошкі на будынку Політэхнічнага ўніверсітэта і на доме, у якім жыў А. А. Байкоў.

Зноскі

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 2: Аршыца — Беларусцы / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 2. — 480 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0061-7 (т. 2). — С. 225.

Спасылкі

• Аляксандр Аляксандравіч Байкоў на сайце «Героі краіны» (руск.)
• Байков Александр Александрович // Сайт Расійскай Акадэміі навук (руск.)
• Байков Александр Александрович // Этот день в курской истории Архівавана 20 кастрычніка 2017. (руск.)
• Байков Александр Александрович // Архивы Российской академии наук (руск.)
• Александр Александрович Байков // Санкт-Петербургский политехнический университет Петра Великого (СПбПУ) (руск.)