6 красавіка 2003 года калона аўтамабіляў з супрацоўнікамі пасольства Расіі ў Іраку, уключаючы пасла і групы журналістаў, пры выездзе з Багдаду, ахопленага баявымі дзеяннямі, выехала ў бок мяжы з Сірыяй, але па шляху падвергнулася ўзброенаму нападу. У выніку інцыдэнту было паранена пяць чалавек.
Нягледзячы на матэрыяльныя доказы ў выглядзе куль ад вінтовак M16 і сведчанні атакаваных, ЗША адмаўляюць сваю віну ў здарэнні, сцвярджаючы аб датычнасці «іракскіх ірэгулярных падраздзяленняў». Тым не менш ніякага расследавання інцыдэнту не праведзена, а сама падзея не паўплывала на амерыкана-расійскія адносіны.
Атака
У расійскім пасольстве ў іракскай сталіцы была сфарміравана калона. У ёй ехалі 25 чалавек: дыпламаты, члены іх сем’яў і журналісты[1], у тым ліку пасол Уладзімір Яфімавіч Цітарэнка. Яшчэ адзінаццаць чалавек заставаліся ў прадстаўніцтве, працягваючы сваю работу. У 11:30, прымацаваўшы расійскія сцягі, калона, узгадніўшы і абгаварыўшы свае маршрут з сіламі міжнароднай кааліцыі[2], выехала з горада ў бок сірыйскага Дамаска[3][4].
На выездзе з сталіцы на блокпасту дарожнай паліцыі калона спынілася, бо наперадзе дарогу перарэзала калона амерыканскай бранятэхнікі, якая расстрэльвала ўсе аўтамабілі, што выязджалі з Багдаду. Было прынята рашэнне аб’ехаць небяспечную зону па паралельнай дарозе ў 5 км ад галоўнай трасы, аднак у 8 км ад Багдаду аўтакалона падвергнулася прыцэльнаму абстрэлу той самай амерыканскай бронекалоны, якая да гэтага расстрэльвала аўтамабілі на трасе Багдад—Аман, падчас чаго паранена пяць чалавек. Агонь вёўся з аўтаматычнай зброі на працягу каля 45 хвілін. Таксама былі цалкам выведзены з ладу і кінуты 2 пасольскія машыны. Параненыя былі перавязаны на месцы, і, па сведчанні карэспандэнта РТР Аляксандра Мінакова, прыкладна праз гадзіну калона змагла аднавіць рух[2].
У Фалуджы іракскія лекары правялі хірургічную аперацыю цяжка параненага ў жывот кіроўцу пасла Уладзіміра Архіпава. Былі выняты дзве кулі ад амерыканскай вінтоўкі М16[1][2]. Уладзімір Цітарэнка прыняў рашэнне застацца на ноч у Фалуджы, а журналісты самастойна рушылі да мяжы з Іарданіяй[2]. На наступны дзень картэж з дыпламатамі рушыў у Дамаск. У фалуджскім шпіталі застаўся толькі Архіпаў, за якім пазней вярнуўся Цітарэнка[1]. Па шляху руху ў Дамаск на адзнацы 256 км амерыкана-аўстралійскі атрад спыніў калону і спрабаваў выцягнуць параненых з машын. Толькі званок пасла па спадарожнікавым тэлефоне міністру замежных спраў Іванову і камандуючаму амерыканскімі войскамі ў Катары дазволілі спыніць грубыя паводзіны аўстралійскіх салдат у дачыненні да супрацоўнікаў пасольства, з якімі звярталіся «як з палоннымі». З Сірыі дыпламаты былі эвакуяваны спецыяльным бортам МНС[5].
Версіі
Члены картэжа
Як заявіў сам пасол Расіі ў Іраку Уладзімір Цітарэнка, амерыканцы ажыцявілі наўмысную атаку. Аднак прычын магчымай агрэсіі ён не назваў[6][7].
Паводле сведчання Аляксандра Мінакова, на момант выезду з Багдаду ўжо вёўся абстрэл бліжэйшых пазіцый іракскіх войск. У момант інцыдэнту расійскі картэж як раз знаходзіўся побач з размяшчэннем іракцаў, якія абаранялі сталіцу, і ўслед за артылерыйскай атакай з боку сіл кааліцыі рушыў услед шквальны агонь з аўтаматычнай зброі, на які абаронцы горада далі агонь у адказ[2]. Аднак у інтэрв’ю, дадзеным па прыбыцці ў Маскву, ён сцвярджаў, што амерыканскія войскі вялі менавіта прыцэльны агонь па ўсіх васьмі аўтамабілях канвою[8]. Па словах аднаго з кіроўцаў, іарданца Мухамеда аз-Зубейдзі, салдаты, не спрабуючы разабрацца, хто едзе ў калоне, наўмысна спынілі яе, прымусілі ўсіх легчы на зямлю і адкрывалі агонь па кожным, хто спрабаваў устаць[9].
Амерыканскае камандаванне
Амерыканскі бок першапачаткова адмаўляў нават саму магчымасць знаходжання ў раёне інцыдэнту кааліцыйных войск. Генерал Вінцэнт Брукс заявіў таксама, што маршрут руху дыпламатычнай калоны быў загадзя ўзгоднены з амерыканскім камандаваннем, і кааліцыйныя сілы былі гатовы забяспечыць бяспеку яе праходжання, аднак абстрэл адбыўся ў зоне, кантраляванай іракцамі[2]. Пазней амерыканскае камандаванне заявіла, што да моманту нападу расійская калона ўжо абмінула пазіцыі кааліцыйных войск. Ваенная крыніца тэлеканала CNN усклала адказнасць за інцыдэнт на «іракскія ірэгулярные падраздзялення», што абстрэльвалі дарогу[9], аднак іншымі крыніцамі гэтая версія не пацвярджаецца.
Іншыя
Газета.ру вылучыла версію аб тым, што такім чынам амерыканцы, якія не мелі права даглядаць машыны дыпламатаў, хацелі праверыць, хто ў рэчаіснасці едзе ў калоне: супрацоўнікаў пасольства маглі падазраваць у спробе прыкрыцця эвакуацыі каго-небудзь з іракскіх лідараў або членаў іх сем’яў[7]. Таксама была агучана магчымасць вывазу архіваў Садама Хусейна ці нават самога прэзідэнта[1], якую аднак Уладзімір Цітарэнка абверг, паказаўшы толькі, што на амерыканскіх блокпастах сапраўды неаднаразова прадпрымаліся спробы надгляду[7]. Старшыня камітэта Дзярждумы па міжнародных справах Дзмітрый Рагозін у сваёй заяве радыёстанцыі «Эхо Москвы» таксама не выключыў магчымасць правакацыі з мэтай уцягвання Расіі ва ўзброены канфлікт[2]. Палітык Уладзімір Жырыноўскі казаў, што калона адхілілася ад першапачаткова абранага шляху і магла апынуцца ў той зоне, дзе ні кааліцыйныя сілы, ні іракскія войскі ўжо не маглі гарантаваць яе бяспеку. Ён прама абвінаваціў супрацоўнікаў дыпмісіі ў безадказнасці[2].
Наступствы і рэакцыя
У дзве гадзіны таго ж дня шэраг расійскіх навінавых выданняў ужо паведамілі пра інцыдэнт. Прэзідэнт краіны Уладзімір Пуцін быў неадкладна праінфармаваны аб абстрэле калоны. Расійскі лідар даў указанні МЗС РФ распачаць усе неабходныя меры для аказання дапамогі пацярпелым і эвакуацыі дыпламатычнай калоны за межы Ірака. У МЗС тэрмінова выклікалі паслоў ЗША і Ірака. Ад іх, як пісала «РИА Новости», у жорсткай форме запатрабавалі «прыняць меры для забеспячэння бяспекі расійскіх грамадзян, а таксама для расследавання інцыдэнту і пакарання вінаватых»[4].
.svg.png.webp){kind=small}
Багдад адмовіўся даваць якія-небудзь тлумачэнні з нагоды інцыдэнту, спаслаўшыся на заяву Уладзіміра Цітарэнкі, які абвінаваціў амерыканскія войскі ў наўмысным нападзе на картэж. Менавіта гэта заяву, зробленае на іракска-сірыйскай мяжы, пасол Іраку ў Расіі Абас Халаф назваў «афіцыйнай рэакцыяй Ірака» на тое, што адбылося[6].
Амерыканскі бок адразу ж зняў з сябе адказнасць за інцыдэнт. З гэтай нагоды ў Катары на спецыяльна скліканым брыфінгу зрабіў заяву генерал Вінцэнт Брукс.
Дзяржсакратар ЗША Колін Паўэл выказаў сваё шкадаванне аб здарэнні ў тэлефоннай размове з міністрам замежных спраў Расіі Ігарам Івановым[2].
Нягледзячы на тое, што амерыканскі бок абавязаўся правесці расследаванне інцыдэнту, ніякіх праверак па факце нападу на канвой праведзена не было.
Зноскі
- 1 2 3 4 Путин наградил обстрелянных в Ираке дипломатов орденами и медалями
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Колонну с дипломатами обстреляли американцы, утверждает российский журналист
- ↑ Под Багдадом обстреляна колонна с российскими дипломатами. Есть раненые // News.ru, 6 апреля 2003
- 1 2 Сотрудники посольства РФ в Ираке подверглись нападению // РИА Новости, 6 апреля 2003
- ↑ Новости NEWSru.com :: Самолет с российскими дипломатами и журналистами приземлился на аэродроме в Раменском
- 1 2 Посол Ирака заверил, что на месте обстрела российских дипломатов иракских солдат не было
- 1 2 3 Газета. Ру: Американцы прицельно стреляли по россиянам Архівавана 10 мая 2013.
- ↑ Газета.ру: «Посол был весь в крови»
- 1 2 Очевидец обстрела российской колонны сказал, что американцы даже не пытались разобраться, по кому они стреляют
