Tataramon na Waray-Waray

An Waray-Waray sarong tataramon na Austronesyo na piggagamit sa mga probinsya nin Samar, Amihanan na Samar, Subangan na Samar, subangan kan Leyte asin Biliran sa Filipinas.

Waray
Waray-Waray, Samar-Leyte Visayan
Winaray, Samareño, Lineyte-Samarnon, Binisayâ nga Winaray, Binisayâ nga Samar-Leyte, "Binisayâ nga Waray"
Katutubo sa Filipinas
RehiyonSubangan na Visayas
KatutuboMga Waray
Katutubong mga parataram
[1]
Latin (Baryanteng Filipino);
Panhistorya na nakasurat sa Baybayin
Opisyal na kamugtakan
Opisyal na tataramon sa
Panrehiyon na tataramon sa Filipinas
Sa regulasyon kanKomisyon sa Wikang Filipino
(Komisyon sa Lengguwaheng Bikol)
Mga kodigo nin tataramon
ISO 639-2war
ISO 639-3war
Mga lugar kun sain pinagtataram an Waray-Waray

Miyembro ini kan grupong Warayano na apwera sa Waray-Waray mismo, komponido kan Waray Sorsogon asin Masbate Sorsogon. Ining duwang sinabing tataramon na pigaapod man na Bisakol nin huli ta sa tahaw sinda nin grupong Bisaya sagkod Bikol.

Palatanugan

Mga katanog

Igwa an Waray nin kabilugan na 16 na mga ponemang katanog: /p, t, k, b, d, ɡ, m, n, ŋ, s, h, w, l, ɾ, j, ʔ/.

Mga patanog

Igwa an Waray nin tolong katutubo na mga ponemang patanog: /a/ [a], /i/ [ɛ~i], asin /u/ [o~ʊ, u]. Pigagamit an duwa /e, o/ sa subli-taramon na Espanyol.

Dai man nagsasangli an paggamit kan /u/ imbes kan /o/ o /ɔ/ sa boot na sabihon kan sarong kataga. Nin huli ta nasa libreng pagkakaiba-iba, naiiba an paggamit kaini sa manlainlain na mga diyalekto o sosyolekto.

Bokabularyo

Mga numero

Piggagamit an mga katutubong numero para sa mga numero poon saro sagkod sampulo. Para sa kag-saro pataas, eksklusibong piggagamitan ini nin mga numerong Espanyol kan mga Waraynon sa ngunyan, dai na namamangnohan kan kadaklan kan mga katutubo na parataram an mga katutubong katapat kaini (apwera sa gatos para sa gatos asin yukot para sa ribo ). Ipinagtataram an pira, lalo na an mga bago sa kataid kan mga katapat na Espanyol.

Bikol Katahawan naKatutubong WarayGikan sa EspanyolEspanyol
sarôusáunoun / uno (m) una (f)
duwaduhádosdos
tólotulótrestres
apátupatkuwatrocuatro
limálimásingkocinco
anomunomsais/saysseis
pitópitósyetesiete
walówalóotsoocho
siyámsiyámnuebe/nuybenueve
sampúlonapúlôdies/dyisdiez
kagsarônapúlô kag-usáonseonce
kagduwanapúlô kagduhádosedoce
kagtólonapúlô kagtulótresetrece
kag-apatnapúlô kag-upatkatorsecatorce
kaglimánapúlô kaglimákinsequince
kag-anomnapúlô kag-unomdisisays/disisaisdieciséis
kagpitónapúlô kagpitódisisyetediecisiete
kagwalónapúlô kagwalódisiotsodieciocho
kagsiyámnapúlô kagsiyámdisinuybediecinueve
duwampulôkaruhaànbaynteveinte
duwampulô may sarôkaruhaàn kag-usàbaynte unoveintiuno
duwampulô may duwakaruhaàn kagduhàbaynte dosveintidós
tolumpulôkatluàntrayntatreinta
apát na pulôkap-atànkuwarentacuarenta
limampulôkalim-ànsingkwentacincuenta
anom na pulôkaunmànsaysenta/sisentasesenta
pitumpulôkapituànsitentasetenta
walumpulôkawaluànotsenta/ochientaochenta
siyam na pulôkasiyamànnobentanoventa
sarong gatòs/sanggatosusa ka gatòssyencien
sarong ribo/sangribousa ka yukòtmilmil
sarong milyonusa ka ribo[2]milyonun millón

Pirang mga parating kataga asin mga parirala

Nasa ibaba an mga halimbawa kan ipinagtataram na Waray sa Metropolitan Tacloban asin sa hararaning lugar:

  • Nakakaintindi/Nakakasabot ka nin Waray?: Nakakaintindi / Nasabut ka hin Winaray? (hin o hiton)
  • Dios marhay na aga (udto / hapon / banggi): Maupay nga aga (udto / kulop / gab-i)
  • Mabalos / Dios mabalos (igwang galang): Salamat
  • Namomotan ta ka: Hinihigugma ko ikaw o Ginhihigugma ko ikaw o Pina-ura ta ikaw
  • Taga-sain ka? : Taga-diin ka? o Taga-nga-in ka?
  • Ano an pangaran mo / Ano an saimong ngaran? : Ano it imo ngaran?
  • Siisay ka?: Hin-o ka?
  • Kumusta ka na? : Kumusta ka na?
  • Ayos man / Nasa kamawutan kan Diyos: Kalu-oy sa Diyos
  • Apira[hon] ini? : Tagpira ini?
  • Sunô / Gusto ko ini / iyan: Karuyag ko ini / iton.
  • Daí ako nakakaintindi/nakakasabot: Diri ako nakakaintindi o Diri ako nakakasabut
  • Dai ko aram: Diri ako maaram or Ambot
  • Ano: Ano
  • Siisay: Hin-o
  • Sain: Hain o Di-in o "Ngain"
  • Nuarin: San-o
  • Kansuarin: Kakan-o
  • Táno: Kay ano
  • Páno: Gin-aano?/Patiunan-o?
  • Iyo: Oo
  • Dai/Dae: Dire o Diri
  • Duman: Adto o Didto o Ngadto
  • Digdi/Igdi: Didi o Nganhi o Dinhi
  • Taas: Igbaw
  • Baba: Ubos
  • Ibabaw: Bawbaw
  • Irarom: Ilarom or Sirong
  • Tuo: Tu-o
  • Wala: Wala
  • Harayo: Harayo
  • Harani: Hirani
  • Atubang/Atubangan: Atubang o Atubangan
  • Banggi: Gab-i
  • Aldaw: Adlaw
  • Mayò: Waray
  • Marháy/Maray: Maupay
  • Magayon: Mahusay
  • Gwapo/pogi: Gwapo
  • Lalaki: Lalaki
  • Babae: Babayi
  • Bading/Bakla: Bayot
  • Tomboy: Tomboy/Lesbyana
  • Barkada/Amigo ako ni...: Sangkay ako ni...
  • Nawawara ako digdi/igdi: Nawawara ak didi.
  • Tibaad: Bangin
  • Mawot ko na...: Kunta
  • Maati: Malamiri

Mga terminong teknikal

  • Bulawan - bulawan
  • Bakal/asero - puthaw
  • Awto/Kotse/Lunadan - awto / sarakyan/ kotse" / "sasakyan
  • Eroplano - edro / eroplano
  • Aeropuerto/Palayogan/Landingan - lupadan or landingan

Mga terminong Astronomikal

  • Kinàban - kalibutan
  • Bulan - bulan; Indones - bulan
  • Saldang - adlaw
  • Bitoon - bituon Indones - bintang

Mga kapalibutan na termino

  • Duros/Paros - hangin; Indones - angin
  • Kalayo - kalayo
  • Dagâ - tuna; Indones - tanah
  • Tubig - lawod/tubig
  • Kapalibutan - libong
  • Bukid - bukid; Indones - bukit
  • Dagat - dagat
  • Kadagatan - kalawdan Indones = laut i.e. ka-laut-an
  • Isla/puro - puro/isla Indones - pulau
  • Arkipelago/Kapuruan/Kaiislahan - kapuruan; Indones - kepulauan
  • Salog - salog
  • Danaw - danaw; Indones - danau

Toltolan

  1. Waray at Ethnologue (19th ed., 2016)
  2. Makabenta, Eduardo (2004). Pagpurulungan nga Binisaya (Waray) ha Leyte ug Samar (Binisaya-English English-Binisaya Dictionary) (2nd edition). Quezon City: Adbox Book Distributors and Eduardo A. Makabenta Sr. Foundation. p. 121.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.