Astronomiya

An astronomiya (Ingles: astronomy, gikan sa Griego: ἀστρονομία, na literal na nangangahulogan na siyensang nag-aadal sa mga ley kan mga bitoon) iyo an natural na siyensya na minaadal sa mga selestyal na bagay asin pangyayari. Ginagamit kaini an matematika, pisika, asin kimika tanganing ipaliwanag an ginikanan asin ebolusyon ninda. Kaiba sa mga bagay na pinagkakainteresan an mga planeta, bulan, bitoon, nebulae, galaksiya, asin kometa. Kabale sa mahalagang mga pangyayari an supernova radisyon, gamma ray burst, quasar, blazar, pulsar, asin cosmic microwave background radiation. Sa pankagabsan, pinag-aadalan kan astronomiya an gabos na hale sa luwas kan atmospera kan Kinaban. An kosmolohiya iyo sarong sanga kan astronomiya na minaadal kan uniberso sa kabilogan.[1]

Higanteng mosaiko kan Hubble sa Crab Nebula, na iyo sarong tada na supernova

Hitsura kan Milky Way hale sa La Silla Observatory

An astronomiya iyo saro sa pinakagurang na natural na siyensya. An suanoy na mga sibilisasyon na nakasurat sa uusipon iyo naggibo nin metodong mga komento sa langit kun banggi. Kaiba digdi an mga Babilonyo, Griyego, Indyano, Ehipto, Tsino, Maya, asin nagkapirang mga katutubong Amerikano. Kan nakaagi, kaiba sa astronomiya an mga disiplina na arog kan astrometriya, pagbiyaheng selestyal, naoobserbahang astronomiya, asin paggibo nin mga kalendaryo. Sa ngunyan, an propesyonal na astronomiya harus sinasabi na kaparehas kan astropisika.[2]

An propesyonal na astronomiya nababanga sa obserbasyonal asin teoretikong mga sanga. An astronomiya kan obserbasyon nakasentro sa pagkaigwa nin impormasyon hale sa mga komento nin astronomikong mga bagay. Dangan inaanalisar an impormasyon na ini na ginagamit an pundamental na mga prinsipyo nin pisika. An astronomiya sa teoretikong mga bagay nakadirekta sa pag-uswag nin kompyuter o analitikal na mga modelo tanganing iladawan an astronomikong mga bagay asin pangyayari. An duwang lantad na ini minakomplemento sa kada saro. An teoretikong astronomiya naghihingoang ipaliwanag an obserbasyonal na mga resulta, sagkod an mga komentong ini iyo ginagamit tanganing patunayan an teoretikong mga resulta.

An astronomiya iyo saro sa pipira sanang mga siyensya na aktibo para sa mga baguhan. Ini urog na totoo para sa pagkadiskobre asin pag-obserbar sa temporaryong mga pangyayari. Nakatabang an mga baguhang astronomo sa dakol na mahalagang pagkadiskobre, arog kan paghanap nin bagong mga kometa.