3-сө Украин фронты

1943 йылдың 20 октябрендә Көньяҡ-көнбайыш фронтын Юғары Баш Командование Ставкаһының 1943 йылдың 16 октябре бойороғо нигеҙендә үҙгәртеү юлы менән көньяҡ-көнбайыш йүнәлештә барлыҡҡа килгән. Үҙ составына идаралыҡты (штаб), 1-се һәм 8-се гвардия армияларын, 6-сы, 12-се, 46-сы армияларҙы һәм 17-се һауа армияһын ала.

Артабан уға 5-се удар, 4-се һәм 9-сы гвардия армияларын, 26-сы, 27-се, 28-се, 37-се, 57-се армияларҙы, 6-сы гвардия танк армияһы, 1-се, 2-се һәм 4-се болғар армияһы ингән. Оператив буйһонған. 3-сө Ук. Ф оператив буйһоноуында СССР Ҡораллы Көстәре Хәрби-Диңгеҙ Флотының Дунай флотилияһы ингән.

1943 йылдың октябрь — ноябрендә 3-сө Украина фронты ғәскәрҙәре Днепр өсөн һуғыш барышында Днепропетровск һәм Днепродзержинск ҡалаларын азат иткән, Днепрҙан 50 — 60 километрға көнбайышҡа хәрәкәт иткән. Артабан кривой рог йүнәлешендә хәрәкәт иткәндә, 6 армияһы көстәре Запорожьенан көньяҡҡараҡ плацдармды баҫып алған, ә менән бергә декабрь аҙағына 2-се Украина фронты менән Днепрҙағы ҙур стратегик плацдармды тотоп ҡалыу булған.

Украинаның уң ярын азат иткәндә 3-сө Украина фронты ғәскәрҙәре 4-се Украина фронты менән бәйләнештә, 1944 йылда Никополь-Кривой Рог һөжүм итеү операцияһын тормошҡа ашырып, Ингулец, йылғаһына сыға, һәм шунан март — апрелдә николаев-одесса йүнәлешендә һөжүм йәйелдерә. Ҡара диңгеҙ флоты ярҙамы менән Березнеговато-Снигирев һәм Одесса операцияларын эҙмә-эҙлекле үткәреп көньяҡ Украинаны азат итеүҙе тамамлаған, Молдавия ССР-ының байтаҡ өлөшөн азат иткән һәм уның уң яҡ ярындағы, шул иҫәптән кицкан плацдармдарын яулап Днестрға тиклем хәрәкәт иткән.

1944 йылдың авгусында 3-сө Украина фронты Молдавия ССР-ын азат иткән Яссы-Кишинев стратегик операцияһында ҡатнаша, Румыния Германияға.һуғыш иғлан иткән.

8 сентябрҙә 3-сө Украин Фронты ғәскәрҙәре Болгария территорияһына инә һәм ай аҙағына уны азат итә. 1944 йылдың 28 сентябрь — 20 октябрендә 3-сө украин фронты менән бәйләнештәр ғәскәрҙәре ҡатнашлығында һәм Болгарияның Ватан фронты менән берлектә ашырыу Белград стратегик операцияһын тормошҡа ашырған, уның һөҙөмтәһендә Югославияның баш ҡалаһы Белградты һәм Сербияның ҙур өлөшөн азат иткән. Генерал-лейтенант В. И. Ждановтың 4-се гвардия Сталинград механизацияланған корпусы[1].Белград операция барышында союздаштар ғәскәрҙәренең төп удар көсө булған. Ете көнлөк аяуһыҙ һуғыштар барышында корпус танкистары Югославия халыҡ азатлыҡ армияһы пехотаһы менән бәйләнешле хәрәкәт һөҙөмтәһендә Белградты азат итә.

1944 йылдың октябрь айында — 1945 йылдың февралендә 3-сө Украин фронты көстәренең бер өлөшө Будапешт стратегик операцияһында ҡатнашҡан. Уның ғәскәрҙәре Дунай йылғаһын аша сыҡҡан форсировали һәм уның уң яҡ ярындағы плацдармды яулаған. 1945 йылдың ғинуарында уратып алынған Будапешт төркөмөн ҡотҡарырға тырышҡан деблокировать дошман контрударын кире ҡаҡҡан, ә мартта, Балатон күле янындағы Балатон операцияһы ваҡытында немец ғәскәрҙәре контрһөжүмен өҙгән. Был операцияны уңышлы тамамлау 16 мартта оператив паузаһыҙ 2-се Украин фронтының һул ҡанаты менән берлектә Вена стратегик операцияһын башларға, Венгрияны азат итергә, дошманды Австрияның көнсығыш өлөшөнән ҡыуырға һәм уның баш ҡалаһы Венаны азат итергә мөмкинлек биргән.

3-сө Украин фронты хәрби хәрәкәттәрҙе Грацк-Амштеттин һөжүм операцияһын үткәреп, Австрияның көнбайыш һәм үҙәк райондарының байтағын азат итеү менән тамамлаған. 8 — 10 майҙарҙа фронт ғәскәрҙәре америка һәм инглиз ғәскәрҙәре менән тығыҙ бәйләнеш булдырған. 12 майға тиклем фронт американдарға китергә тырышҡан немец ғәскәрҙәренең капитуляцияһын ҡабул иткән. Һуңынан 24 майға тиклем яҡындағы урын-ерҙе ентекләп ҡарап сығыу прочёсывание, дошманды тотҡон алыу йәки тарҡау төркөмдәрен (ҡайһы берҙә байтаҡ ҡына) юҡ итеү дауам иткән.

1945 йылдың 15 июнендә, СССР демобилизацияһы буйынса, Юғары Баш командующийы ВГК Ставкаһының 1945 йылдың 29 май директиваһы нигеҙендә 3 Украин Фронты тарҡатылған, фронттың ялан идаралығы Көньяҡ ғәскәрҙәр төркөмө идаралығы итеп үҙгәртеп ҡоролған.

Ғәскәр командующийҙары[2]:

• армия генералы Малиновский Родион Яковлевич (1943 йылдың 20 октябренән — 1944 йылдың 15 майына тиклем);
• армия генералы, 1944 йылдың 12 сентябренән Светтар Союзы Маршалы Толбухин Фёдор Иванович (1944 йылдың 15 майынан — 1945 йылдың 15 июненә тиклем).

Хәрби совет ағзалары:

• генерал-лейтенант, 1944 йылдың 12 сентябренән генерал-полковник Желтов Алексей Сергеевич (бөтә осорҙа).
• интендант хеҙмәте генерал-майоры, 1945 йылдың 18 апреленән интендант хеҙмәте генерал-лейтенанты Лайок Владимир Макарович (бөтә осорҙа).

Штаб начальниктары:

• генерал-лейтенант Корженевич Феодосий Константинович (1943 йылдың октябре — 1944 йылдың майы);
• генерал-лейтенант, 1944 йылдың майынан генерал-полковник Бирюзов Сергей Семёнович (1944 йылдың май — октябрендә);
• генерал-лейтенант, 1945 йылдың апреленән генерал-полковник Иванов Семён Павлович (1944 йылдың октябренән — һуғыш аҙағына тиклем).

• Все фронты Великой Отечественной войны (неопр.). Архивировано 30 ноября 2012 года.