Үҙән

Үҙән (йылға үҙәне) — ғәҙәттә һыу буйҙарында эрозия арҡаһында барлыҡҡа килә.Йылға һыуы ярҙарҙы ашай-ашай йырын, үҙән хасил итә[1]

Үҙән
Рәсем
 Үҙән Викимилектә

Үҙәндәр ғәҙәттә тотош системалар барлыҡҡа килтерә; бер үҙәндән икенсеһе асыла, уныһынан - өсөнсөһө һ.б. - был аҡҡан һыу йырҙаһы буйлап икенсе сығанаҡҡа ҡойғанса дауам итә.


Үҙәндәрҙең ҡоролошо
Киҫелештә V-рәүешле профиль барлыҡҡа килтелгән үҙән

Гидрологтар, геологтар һәм геоморфологтар үҙәндәрҙең ошондайтөп элементтарын билдәләй[2][3][4][5][6][7][8]:

  • битләү —үҙәнде ҡабырғаларынан сикләгән ер өҫтө
  • төп  — үҙәндең иң түбән һәм ярайһы тигеҙ урыны, ул һөҙәклектәрҙең итәге араһында урынлашҡан була.
  • битләүҙәрҙең итәге  — һөҙәклектәрҙең үҙән төбө менән сикләшкән урындары
  • ҡалҡыу — үҙән битләүҙәренең шул урындағы ер менән сикләшкән урыны
  • террасалар — сағыштырмаса горизонталь майҙансыҡтар, улар хәҙерге үҙән төбөндә төрлө бейеклектә урынлашҡан була.

Яңы үҙәндәрҙең төбө ҙур булмай, ә битләүҙәр йылғаға килеп етә, бер үк ваҡытта яр хасил итә

Шулай уҡ ҡара
  • Каньон
  • Тарлауыҡ

Иҫкәрмәләр
  1. Яндекс.Картинки. yandex.ru. Дата обращения: 17 июль 2017.
  2. Чеботарев А. И. Гидрологический словарь. Издание третье, Л., Гидрометеоиздат, 1978, с. 205, статья «Поперечный профиль долины».
  3. Энциклопедический словарь географических терминов. Главный редактор С. В. Калесник. Изд-во «Советская энциклопедия», М., 1968, с. 329, статья «Речные долины».
  4. Кондратьев Н. Е. и др. Русловой процесс. Л., Гидрометеорологическое издательство, Л., 1959, с. 51, параграф «Речная долина и факторы, влияющие на её формирование».
  5. Геологический словарь Том I. А-Л. Госгеолтехиздат, М., 1955, с. 229, статья «Долина».
  6. Великанов М. А. Гидрология суши. Гидрометиздат. 1948, с. 135, глава «Речные долины».
  7. Эдельштейн Я. С. Основы геоморфологии. Госгеолиздат. М.-Л., 1947, с. 87. параграф «Элементы долины».
  8. Маккавеев Н. И. Русло реки и эрозия в её бассейне. — М.: Изд-во АН СССР, 1955. — 346 с., стр. 239, пункт «Общая схема рельефа поймы» http://makkaveev-lab.narod.ru/Makkaveev55G6.pdf 2012 йыл 19 ғинуар архивланған.

Әҙәбиәт
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.