Хисмәтуллин Мәғәфүр Хисмәтулла улы

Хисмәтуллин Мәғәфүр Хисмәтулла улы (10 ғинуар 1915 йыл — 5 октябрь 2004 йыл) — йырсы, режиссёр, педагог. 1939—1982 йылдарҙа Башҡорт дәүләт опера һәм балет театры солисы. 1969—1995 йылдарҙа Өфө дәүләт сәнғәт институты уҡытыусыһы. РСФСР-ҙың (1965) һәм Башҡорт АССР-ының (1953) халыҡ артисы, Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты (1969). Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ һәм «Почёт Билдәһе» ордендары кавалеры.

Хисмәтуллин Мәғәфүр Хисмәтулла улы
Төп мәғлүмәт
Тыуған

10 ғинуар 1915({{padleft:1915|4|0}}-{{padleft:1|2|0}}-{{padleft:10|2|0}})

Тыуған урыны

Өфө губернаһы Өфө өйәҙе[1] Яңы Ҡобау ауылы

Үлгән

5 октябрь 2004({{padleft:2004|4|0}}-{{padleft:10|2|0}}-{{padleft:5|2|0}}) (89 йәш)

Үлгән урыны

Өфө ҡалаһы

Ил

Рәсәй империяһы Рәсәй империяһы
Башҡортостан автономияһы Башҡортостан автономияһы
Совет Социалистик Республикалар Союзы СССР
Рәсәй Федерацияһы Рәсәй Федерацияһы

Һөнәрҙәре

опера йырсыһы, театр режиссёры, театр педагогы

Йырлау тауышы

тенор

Наградалар
Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены
РСФСР-ҙың халыҡ артисы РСФСР-ҙың атҡаҙанған артисы
Башҡорт АССР-ының халыҡ артисы
Башҡорт АССР-ының халыҡ артисы
Салауат Юлаев исемендәге премияһы
Салауат Юлаев исемендәге премияһы

Биографияһы

Ижады

Башҡорт опера һәм балет театрында эшләгән осорҙа ул илленән ашыу опера партияһын башҡара. Тәүге башҡорт операһы булған «Һаҡмар»ҙа (Мәсәлим Вәлиев) — Фәхри, Ерошка — А. П. Бородин «Кенәз Игорь», Арлекин — Р. Леонкавалло, «Паяцы», Бомелий — Н. А. Римский-Корсаков, «Батша кәләше», Юламан — Н. Чемберджи, «Ҡарлуғас», «Салауат Юлаев» — Заһир Исмәғилев, «Салауат», Ғәйнулла — З. Исмәғилев, «Ағиҙел тулҡындары» операларында ҡатнаша.

Режиссер булараҡ, Заһир Исмәғилевтың «Ҡоҙаса» музыкаль комедияһын, «Шәүрә» операһын, үзбәк композиторы С. Юдаковтың «Мәйсәрәнең мутлыҡтары» комик операһын, П. Чайковскийҙың «Пиковая дама»һын, Ж. Бизеның «Кармен»ын, А. Бородиндың «Кенәз Игорь», Х. Әхмәтовтың «Замандаштар» операларын ҡуя.

Опера йырҙары[2]
Опера йәки музыкаль комедияКомпозиторПартияБеренсе тапҡыр башҡарыу йылы
Аршын мал алғанУ.ГаджибековВели1939
Евгений ОнегинП.ЧайковскийТрике1940
ҺаҡмарМ.ВәлиевФәхри1940
МәргәнА.ЭйхенвальдЮламан1941
АҡбуҙатХ.Заимов, А. СпадавеккиаШүлгән1942
МаджибадМ.ВәлиевМаджибад1943
ҠарлуғасН.ЧембеджиШатморат1944
АлтынсәсН.ЖигановУрмай1946
Чио-чио-санД.ПуччиниГоро1946
ПаяцыР.ЛеонкаваллоАрлекин1946
Батша кәләше — Царьская невестаН.Римский-КорсаковБомелий1948
Ромео и ДжульеттаШ.ГуноТибальд1949
ДубровскийЭ.НаправникДефорж1949
КарменЖ.БизеРемендадо1949
Князь ИгорьА.БородинЕрошка1950
Кэто и КотэВ.ДолидзеСико1950
МазепаП.ЧайковскийИҫерек казак1950
ЧеревичкиП.ЧайковскийМәктәп уҡытыусыһы1950
Майская ночьН.Римский-КорсаковВинокур1950
Сыған бароны — Цыганский баронИ.ШтраусГраф Карнеро1950
АйһылыуН.ПейкоФәхри1953
Салауат ЮлаевЗ.ИсмәғиловСалауат1955
Тымыҡ Дон — Тихий ДонИ.ДзержинскийПантелей1956
Дауылға — В бурюТ.ХренниковАнтонов1957
ЧародейкаП.ЧайковскийПаисий1957
ҠоҙасаЗ.ИсмәғилевЯппар1959
Йәш гвардия — Молодая ГвардияЮ.МейтусТюленин1959
Куба ҡыҙы — Дочь КубыК. ЛистовХосс1962
Севастополь вальсы — Севостопольский вальсК.ЛистовРахмет1962
ОтеллоД.ВердиРодриго1962
ОводА. СпадавеккиаКарди1963
Пиковая дамаП.ЧайковскийЧекалинский1964
ШәүрәЗ.ИсмәғиловКөбәк1964
Үткән мөхәббәтШ.ҠолбарыҫовҠотлобай1964
Оптимистик трагедияА.ХолминовСиплый1967
ГөлзифаЗ.ИсмәғиловҒәйнулла1967
Саламандрҙар менән һуғышВ.УспенскийЭнди1968
Фра-ДьяволоД.ОберБеппо1968
Донья ЖуанитаФ. ЗуппеДворецкий1968
Корневиль ҡыңғырауҙары — Корневильские колоколаР.ПланкетСыған1970
Ағиҙел тулҡындарыЗ.ИсмәғиловҒәйнулла1970
ВатандаштарХ.ӘхмәтовТаһир1970
Бирйән һәм СараМ.ТөлөбаевЕстай1972
КейәүҙәрС.Садыҡова, Р.ҒөбәйҙуллинЙамалый1973
Салауат ЮлаевЗ.ИсмәғиловБохаир1975
Сәхнәләштерелгән спектаклдәр[2]
Спектакль исемеКомпозиторСәхәнәләштерелгән йылы
ҠоҙасаЗ.Исмәғилов1959 (Өфө)
АҡбуҙутХ.Заимов, А.Спадавеккиа1959
АйһылыуМ.Пейко1961
Мәйсәрә мажараларыС.Юдаков1961
ҠоҙасаЗ.Исәмғилов1963 (Ҡазан)
ШәүрәЗ.Исмагилов1964
Пиковая дамаП.Чайковский1964
КарменЖ.Бизе1965
Князь ИгорьА.Бородин1966
Мыйыҡһыҙ тылсымсыН.Сабитов
ВатандаштарХ.Әхмәтов1970

Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре

  • Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены.
  • «Почёт Билдәһе» ордены.
  • БАССР-ҙың атҡаҙанған артисы (1949).
  • БАССР-ҙың халыҡ артисы (1953).
  • РСФСР-ҙың атҡаҙанған артисы (1955).
  • РСФСР-ҙың халыҡ артисы (1965).
  • Башҡорт АССР-ының Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы (1969).

Мәғәфүр Хисмәтуллинға 1949 йылда «БАССР-ҙың атҡаҙанған артисы», дүрт йылдан «БАССР-ҙың халыҡ артисы», тағы ике йылдан — Мәскәүҙә үткәрелгән Башҡортостан әҙәбиәте һәм сәнғәте көндәрендәге ҡаҙаныштарын иҫәпкә алып — «РСФСР-ҙың атҡаҙанған артисы», 1965 йылда «РСФСР-ҙың халыҡ артисы» тигән юғары исемдәр, ә 1969 йылда Салауат Юлаев исемендәге премия бирелә. Йырсы Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ һәм «Почёт Билдәһе» ордендары менән бүләкләнә.

Иҫкәрмәләр

  1. Хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Иглин районы
  2. Бициева Ф. Б. Незабываемый образ. — Уфа: Гилем, 2006. — 62 с.

Әҙәбиәт

Башҡорт телендә

  • Рәшит Шәкүр. Арҙаҡлы башҡорттар. Ғилми-биографик очерктар. Тулыландырылған 2-се баҫмаһы. — Өфө: Китап, 2005. — 367 бит.

рус телендә

  • Бициева Ф. Б. Незабываемый образ. — Уфа: Гилем, 2006. — 62 с.
  • Магафур Хисматуллин // Сов. Башкирия. Уфа. 1955. 15 мая.
  • Сподиков В. Концерты башкирских артистов // Сов. Татария. Казань. 1957. 9 февр.
  • Хайруллин Р. Судьба певца // Сов. Башкирия. Уфа. 1961. 25 июля.
  • Шафиков Г. Трепетная струна души // Ленинец. Уфа. 1963. 21 марта.
  • Мясагутов Ш. Народный артист // Ленинец. Уфа. 1965. 2 марта.
  • Шафиков Г. Жизнь, озаренная творчеством // Сов. Башкирия. Уфа. 1965. 3 марта.
  • Шумская Н. Артист, любимый народом // МЖ. 1965. № 10. С. 24.
  • Юбилей артиста // Сов. Башкирия. Уфа. 1965. 6 марта.
  • Ахунзянов Т. Свидание с искусством // Сов. культура. 1973. 19 янв.
  • Хайруллин Р. Магафур Хисматуллин. — Уфа., 1975. 46 с.
  • Хайруллин Р. Многогранный талант // Сов. Башкирия. Уфа. 1975. 23 янв.
  • Янгиров Р. Народный артист // Веч. Уфа. 1975. 8 авг.
  • Хисматуллин Магафур Хисматуллович // Муз. энциклопедия. — М., 1982. Т. 6. С. 965.

Һылтанмалар

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.