Төркиә

Төркиә (төр. Türkiye, рәсми исеме Төркиә Йөмһүриәте төр. Türkiye Cumhuriyeti) — Евразия материгында, атап әйткәндә: Көнсығыш Азияла һәм Көньяҡ-Көнбайыш Европала урынлашҡан дәүләт.

Төркиә Республикаһы
Türkiye Cumhuriyeti


Төркиә флагы	Төркиә гербы

Милли девиз: «Yurtta barış, dünyada barış»
(башҡ. «Йортта тыныслыҡ, донъяла тыныслыҡ)»

Гимн: Төркиә гимны (тыңларға )

Бойондороҡһоҙлоҡ яулауы

1923 (Ғосман Империяһы иленән)

Рәсми телдәр

Төрөк теле

Баш ҡала

Анкара

Иң ҙур ҡалалары

Истанбул

Идара итеү формаһы

Presidential Республикаһы

Президент

Реджеп Тайип Эрдоған

Валюта

Төрөк лираһы

Интернет-домен

.tr

Төньяҡ-көнбайышта Болгария, көнбайышта Греция, төньяҡ-көнбайышта Грузия, көнсығышта Әрмәнстан, Иран, Әзербайжандағы Нахичеван Автономиялы Республикаһы, төньяҡ-көнсығышта Ираҡ һәм Сүриә менән сиктәш.

1920-се йылдар башында, Ғосман империяһы тарҡалыуы һөҙөмтәһендә барлыҡҡа килгән. Төркиәнең күпселек территорияһы Кесе Азия ярымутрауына тура килә, Европала иһә бәләкәй өлөшө урынлашҡан. Баш ҡалаһы — Анкара.

Төркиә — боронғо һәм мәҙәниәтле демократик, унитар, конституцион дәүләт. НАТО, OECD, ОБСЕ кеүек донъя ойошмалары ағзаһы булып тора.

Этимологияһы

Төркиә исемен (Türkiye) төрөк телендә ике өлөшкә бүлеп була: Türk, йәғни «төрөк», боронғо төрки телдә «көслө» тигәнде аңлата, һәм -iye, ғәрәп суффиксы.

Тарихы

1075—1077 — сәлжүк төрөктәре тарафынан Никея баҫып алына.
1077 — Кония солтанаты барлыҡҡа килә, әкрен генә ул үҙ ерҙәрен киңәйтә.
1243 — Кония солтанаты монголдар, хүләгүҙәр хакимлығы аҫтына эләгә. 1307 йылда кесе кенәзлектәргә тарҡала. Уларҙың араһында булған Ғосман бейлеге (йәғни округы) Ғосман империяһының нигеҙе була.
1284 — беренсе испан хроникаһы "Estoria de Espanna"да, батша Альфонсо X Төркиәнең (Turquia) баш ҡалаһы Экбатан тураһында хәбәр итә[1].
1318 йылда хүләгүҙәр, һуңғы сәлжүк солтанын тәхеттән ҡыуып, был дәүләтте юҡ итәләр.
1299 йылда — Ғосман, Әртуғрул улы һәм вариҫы, «солтан» титулын ҡабул итә һәм Кония солтандарының идараһын танымай. Уның исеме менән төрөктәр ғосманлылар тип атала башлай. Кесе Азияла уларҙың хакимиәте аҙая бара.
1326 йылда византиялыларҙан һуғыш менән тартып алынған ерҙәрҙә Бурса ҡалаһындағы баш ҡала менән төрөк солтанаты нигеҙләнә. Төрөк солтандарының хакимлығы яңысарҙарға таяна.
1362 йылда, Европалағы ерҙәрҙе баҫып алып, төрөктәр баш ҡаланы Әдирнә ҡалаһына күсерә.
1396 йылдың 25 сентябре — солтан Баязит I һәм венгр батшаһы Сигизмунд I ғәскәрҙәре араһында һуғыш (Никополь һуғышы) башлана. Был һуғышта еңеү Ғосман империяһының Балҡан ярымутрауында хакимлығын нығыта.
1402 йылдың 28 июле — Анҡара янында һуғыш. Әмир Тимурға һуғышты оттороп, Баязит I әсирлеккә эләгә һәм вафат була (бәлки, үҙ-үҙенә ҡул һалалыр). Ләкин 30 йылдан һуң уның вариҫтары, тарҡалған илде яңынан берләштереп, көнбайышҡа хәрәкәтте дауам итә.

Ғосман империяһы

Иң ҡеүәтле ваҡытында Ғосман империяһы (1683)

1453 йылда Мәхмәт II етәкселегендә төрөктәр Константинопольды баҫып ала һәм уны яңы империяның баш ҡалаһы тип иғлан итә.
Сәлим I идараһы ваҡытында Ғосман империяһы Сүриә, Ғәрәбстан ярым утрауын һәм Египетты баҫып ала. Төрөк солтаны Ҡаһирә хәлифәһе урынына үҙен хәлифә тип иғлан итә.

XVI һәм XVII быуаттарҙа Ғосман империяһы 3 ҡитғала урынлашҡан иң ҡеүәтле мәмләкәт булып торған. Империяның сәскә атҡан ваҡыты Сөләймән I идараһы ваҡытына тура килә. Империя оҙаҡ йылдар Изге Рим империяһы һәм Польша менән Үҙәк Европаны яулап алыу өсөн көрәшә[2]. 242 йыл дауамында Ғосман империяһы Рәсәй менән һуғыша, шул һуғыш уны ныҡ көсһөҙләндерә. 20-се быуат башында Ғосман империяһының ҡайһы бер өлөштәрендә сепаратистик ҡараштар көсәйә. Империя үҙ территорияларын юғалта башлай.

1912 йылдың 8 октябре — Беренсе Балҡан һуғышы барышында Черногория Төркиәгә һуғыш иғлан итә.
1914 йылдың 29 сентябре — Италия Төркиәгә һуғыш иғлан итә.

Германияның ярҙамын алыу өмөтө менән Ғосман империяһы Беренсе донъя һуғышында ҡатнаша. Ошо уҡ осорға бик бәхәсле булған әрмәндәр геноциды туры килә[3][4]. Һөҙөмтәлә, Ғосман империяһы һуғышта еңелә һәм дәүләт булараҡ юҡҡа сыға.

Төркиә Йөмһүриәте

Беренсе донъя һуғышынан һуң ҡул ҡуйылған килешеүҙәр буйынса, империя бер нисә өлөшкә бүленергә тейеш була. Греция ғәскәрҙәре Төркиә биләмәләренә инә. Әлбиттә, был хәлдәр Истанбул, Измир һәм башҡа биләмәләрҙең баҫып алыныуы төрөктәрҙе тыныс ҡалдыра алмай. Мостафа Кәмал Ататөрк етәкселегендә милли хәрәкәт көстәре бойондороҡһоҙлоҡ өсөн көрәшкә күтәрелә. 1922 йылдың 18 сентябрендә дәүләт тулыһынса баҫҡынсыларҙан азат ителә. 1923 йылдың 24 июлендә Төркиәнең сиктәрен һәм үҙаллылығын донъя илдәре таный, 1923 йылдың 29 октябрендә баш ҡалаһы Анҡарала булған яңы Төркиә Йөмһүриәте иғлан ителә[5]. Уның беренсе президенты Мостафа Кәмал Ататөрк була.

Төркиә Президенттары

№	Исем	Эш башлау	Эш тамам	Партия
1	Мостафа Кәмал Ататөрк (1881—1938)	29 октябрь 1923	10 ноябрь 1938 (вазифа башҡарыу ваҡытында вафат булды). 4 тапҡыр һайланды (1923, 1927, 1931, 1935).	Йөмһүриәт халыҡ партияһы
2	Мостафа Исмет Инёню (1884—1973)	11 ноября 1938	22 мая 1950 4 тапҡыр һайланды (1938, 1939, 1943, 1946).	Йөмһүриәт халыҡ партияһы
3	Махмуд Джелаль Байяр (1883—1986)	22 май 1950	27 май 1960	Демократик партия
4	Джемаль Гюрсель (1895—1966)	10 октябрь 1961	28 март 1966	хәрби кеше
5	Джевдет Сунай (1900—1982)	28 марта 1966	28 марта 1973	хәрби кеше
6	Фахри Корутюрк (1903—1987)	6 апреля 1973	6 апрель 1980	хәрби кеше
7	Кенан Эврен (1917—2015)	9 ноябрь 1982	9 ноябрь 1989	хәрби кеше
8	Тургут Озал (1927—1993)	9 ноябрь 1989	17 апрель 1993 (вазифа башҡарыу ваҡытында вафат булды)	Ватан партияһы
9	Сулейман Демирель (1924—2015)	16 май 1993	16 май 2000	Ғәҙеллек партияһы
10	Ахмет Недждет Сезер (1941)	16 май 2000	28 август 2007	азат
11	Абдулла Гюль (1950)	28 август 2007	28 август 2014	Ғәҙеллек һәм үҫеш партияһы
12	Реджеп Тайип Эрдоған (1954)	28 август 2014		Ғәҙеллек һәм үҫеш партияһы

Хәрби алмашыныуҙар

1960 йылдың 27 майында Төркиәлә Джемаль Гюрсель етәкселегендә 1-се хәрби алмашыныу булды. Төркиәнең өсөнсө Президенты Мәхмүд Джеляль Баяр Мәрмәр диңгеҙенең Яссыада утрауында хәрби трибуналға тапшырылды.

1971 йылдың 27 мартында Төркиәлә 2-се хәрби алмашыныу булды.

1980 йылдың 12 сентябрендә Төркиәлә 3-сө хәрби алмашыныу булды. 650 мең кеше полицияға килтерелде, 1,683 миллион енәйәт эше асылды. 517 кеше үлем язаһын алды.[6]

Беренсе Президент һайлауы (2014 йыл)

2014 йылдың 10 авгусында Төркиәлә беренсе тапҡыр граждандар Президентты тура һайланы. 2014 йылға тиклем Төркиә Президентын мәжлес депутаттары һайлаған ине. Өс кандидат булды: Реджеп Тайип Эрдоған; Эхмеллетдин Иһсаноғлу (2005—2013 йылдарҙа Ислам хеҙмәттәшлеге ойошмаһы сәркәтибе); Селахаттин Демирташ — Халыҡтарҙың демократик партияһы рәйесе. Һайлаусыларҙың 51,79 % тауышы Реджеп Тайип Эрдоған өсөн бирелгән, ул еңеүсе тип танылған.

Рәсәйҙең «Су-24» самолётын юҡ итеү (2015 йыл)

2015 йылдың 24 ноябрендә Мәскәү ваҡыты менән 10:24 сәғәттә Сирия ғәрәп Йөмһүриәте территорияһында төрөк һауа ғәскәрҙәренең F-16 истребителдәре тарафынан Рәсәйҙең «Су-24» самолёты бәреп төшөрөлдө.[7]

Был хәлдән һуң Рәсәй менән Төркиә араһында үҙ-ара мөнәсәбәттәр насарайҙы. 2016 йылдың 1 ғинуарынан Рәсәй Федерацияһы төрөк граждандары өсөн визаһыҙ инеү мөмкинлеген туҡтатты.

2016 йылдың июль аҙағында Төркиә президенты Рәжәп Тайып Эрдоган Рәсәй Федерацияһы президенты Владимир Путинға хат менән мөрәжәғәт итте. Төркиә президенты самолёт менән бәйле ваҡиғаны яйға һалырға теләк белдерҙе. Хатында Эрдоган һәләк булған лётчиктың ғаиләһенең ауыр ҡайғыһын уртаҡлашты. Бер аҙҙан Сирияла Төркиә менән Рәсәй араһындағы хеҙмәттәшлек яңыртылды.

Дәүләт ҡоролошо

Төркиә — парламентлы демократик йөмһүриәт. 1923 йылдан башлап Төркиәлә секуляризация (дәүләтте диндән айырыу) процессы барҙы[8]. Төркиә конституцияһы илде үҙәкләштерелгән унитар дәүләт булып билдәләй. Дәүләттең төп идеологик доктринаһы — ататөрксөлөк.

Төркиә Конституцияһына ярашлы, дәүләт власы закондар сығарыу, башҡарма һәм суд йүнәлештәренә бүленә.

Закондар сығарыу власы

Төркиә бөйөк милли мәжлесе (төр. Türkiye Büyük Millet Meclisi — TBMM) — Төркиә Йөмһүриәтенең юғары бер палаталы закондар сығарыу органы (парламент)[9]. 1920 йылдың 23 апрелендә, Икенсе төрөк-грек һуғышы барышында, Анҡарала төҙөлдө. Төркиә Йөмһүриәтенең Мәжлесе 1920 йылда Төркиә Конституцияһын ҡабул итеү өсөн төҙөлә. Һуңғы Һайлауҙар 2015 йылдың июнендә үтә. 85 һайлау округта партия исемлектәре буйынса 550 депутат һайлана.

Истанбулда — өс һайлау округы, Анҡарала һәм Измирҙа — икешәр.

Парламентта тик 10 % тауыш алған партиялар күрһәтелгән.

Спикер — Джемиль Чичек, 2011 йылдан.

Состав. 2011 йылдың 12 июнендәге һайлауҙар.


Партия				Результаты
Аббревиатура		исем	Лидер	тауыштар	%	2007 йыл менән үҙгәреү	урын	2007 йыл менән үҙгәреү
	AK Parti	Ғәҙеллек һәм үсеш партияһы	Реджеп Тайип Эрдоған	21,399,082	49.83	▲3.25	327	▼14
	CHP	Йөмһүриәт халыҡ партияһы	Кылычдароглу Кемаль	11,155,972	25.98	▲5.10	135	▲23
	MHP	Милләтселек партияһы	Бахчели Девлет	5,585,513	13.01	▼1.30	53	▼18
	-	азат	-	2,819,917	6.57	▲1.33	35	▲8

2015 йылда Парламентҡа сираттағы һайлауҙар үтте. Күпселек тауыштарҙы Ғәҙеллек һәм үҫеш партияһы алды.

Башҡарма власть

Төркиә Президенты — Төркиәнең юғары дәүләт вазифаһы. Төркиә Президенты 2007 йылдан халыҡ менән һайлана. 2007 йылға тиклем Президент Төркиә бөйөк милли мәжлесе депутаттары менән һайланды.

Административ бүленеше

Төркиә 81 илгә (элек виләйәт һүҙе ҡулланылған), ә инде һәр ил үҙ сиратында илселектәргә (райондарға, төр. ilçe) бүленә. Барлығы Төркиәлә 923-ләп район иҫәпләнә.

Төркиәнең административ бүленеше

**Төркиәнең административ бүленеше**
№	Ил	Ил (төрөк теле)	Площадь ила, (км²)	Ил халҡы,[10] (2009) (кеше)	Тығыҙлыҡ , (кеше/км²)	Адм. үҙәк	Үҙәк халҡы	Код[11]
1	Агры	Ağrı	11 315	537 665	47,52	Агры (Каракёсе)	79 764	04
2	Адана	Adana	14 256	2 062 226	144,66	Адана (агл.)	1 130 710	01
3	Адыяман	Adıyaman	7 572	588 475	77,72	Адыяман	178 538	02
4	Айдын	Aydın	7 922	950 757	120,01	Айдын	142 267	09
5	Аҡһарай	Aksaray	8 051	396 084	49,20	Аксарай	129 949	68
6	Амасья	Amasya	5 731	365 231	63,73	Амасья	74 393	05
7	Анкара	Ankara	25 615	5 017 914	195,90	Анкара (агл.)	3 203 362	06
8	Анталья	Antalya	20 599	1 719 751	83,49	Анталья	603 190	07
9	Ардахан	Ardahan	5 495	133 756	24,34	Ардахан	17 274	75
10	Артвин	Artvin	7 493	191 934	25,62	Артвин	23 157	08
11	Афйонкараһисар	Afyonkarahisar	14 532	701 326	48,26	Афьонкарахисар	128 516	03
12	Байбурт	Bayburt	4 043	97 358	24,08	Байбурт	32 285	69
13	Балыкесир	Balıkesir	14 442	1 076 347	74,53	Балыкесир	215 436	10
14	Бартын	Bartın	1 960	184 178	93,97	Бартын	35 992	74
15	Батман	Batman	4 671	456 734	97,78	Батман	246 678	72
16	Биледжик	Bilecik	4 181	194 326	46,48	Биледжик	34 105	11
17	Бингөл	Bingöl	8 402	253 739	30,20	Бингёль	68 876	12
18	Битлис	Bitlis	8 413	388 678	46,20	Битлис	44 923	13
19	Болу	Bolu	10 716	270 654	25,26	Болу	84 565	14
20	Бурдур	Burdur	7 238	256 803	35,48	Бурдур	63 363	15
21	Бурса	Bursa	11 087	2 550 645	230,06	Бурса (агл.)	1 194 687	16
22	Ван	Van	20 927	1 022 330	48,85	Ван	284 464	65
23	Ғәзиантеп	Gaziantep	7 194	1 285 249	178,66	Ғәзиантеп (агл.)	853 513	27
24	Гиресун	Giresun	7 151	523 819	73,25	Гиресун	83 636	28
25	Гүмүшхане	Gümüşhane	6 125	186 953	30,52	Гюмюшхане	30 270	29
26	Денизли	Denizli	11 716	950 029	81,09	Денизли	275 480	20
27	Диярбакыр	Diyarbakır	15 162	1 362 708	89,88	Диярбакыр	545 983	21
28	Дюздже	Düzce	1 065	314 261	295,08	Дюздже	56 649	81
29	Зонгулдак	Zonguldak	3 470	615 599	177,41	Зонгулдак	104 276	67
30	Измир	İzmir	11 811	3 370 866	285,40	Измир (агл.)	2 232 265	35
31	Йозгат	Yozgat	14 083	682 919	48,49	Йозгат	73 930	66
32	Кайсери	Kayseri	17 116	1 060 432	61,96	Кайсери (агл.)	536 392	38
33	Карабюк	Karabük	2 864	225 102	78,60	Карабюк	100 749	78
34	Караман	Karaman	8 816	243 210	27,59	Караман	105 384	70
35	Карс	Kars	9 594	325 016	33,88	Карс	78 473	36
36	Кастамону	Kastamonu	13 473	375 476	27,87	Кастамону	64 606	37
37	Каһраманмараш	Kahramanmaraş	14 213	1 002 384	70,53	Кахраманмараш	326 198	46
38	Килис	Kilis	1 239	114 724	92,59	Килис	70 670	79
39	Коджаэли	Kocaeli	3 635	1 206 085	331,80	Измит	195 699	41
40	Конья	Konya	40 824	2 192 166	53,70	Конья (агл.)	742 690	42
41	Кыркларели	Kırklareli	6 056	328 461	54,24	Кыркларели	53 221	39
42	Кыршехир	Kırşehir	6 434	253 239	39,36	Кыршехир	88 105	40
43	Кырыккале	Kırıkkale	4 589	383 508	83,57	Кырыккале	205 078	71
44	Кютахья	Kütahya	12 119	656 903	54,20	Кютахья	166 665	43
45	Малатья	Malatya	12 235	853 658	69,77	Малатья	381 081	44
46	Маниса	Manisa	13 120	1 260 169	96,05	Маниса	214 345	45
47	Мардин	Mardin	9 097	705 098	77,51	Мардин	65 072	47
48	Мәрсин	Mersin	15 737	2 271 400	144,34	Мәрсин	545 000	33
49	Мугла	Muğla	12 716	715 328	56,25	Мугла	43 845	48
50	Муш	Muş	8 023	453 654	56,54	Муш	67 927	49
51	Невшехир	Nevşehir	5 438	309 914	56,99	Невшехир	67 864	50
52	Нигде	Niğde	7 318	348 081	47,57	Нигде	78 088	51
53	Орду	Ordu	5 894	887 765	150,62	Орду	112 525	52
54	Османие	Osmaniye	3 189	458 782	143,86	Османие	173 977	80
55	Ризе	Rize	3 792	365 938	96,50	Ризе	78 144	53
56	Сакарья	Sakarya	4 895	756 168	154,48	Адапазары	283 752	54
57	Самсун	Samsun	9 474	1 209 137	127,63	Самсун	363 180	55
58	Сивас	Sivas	28 129	755 091	26,84	Сивас	251 776	58
59	Сиирт	Siirt	5 465	263 676	48,25	Сиирт	98 281	56
60	Синоп	Sinop	5 858	225 574	38,51	Синоп	30 502	57
61	Истанбул	İstanbul	5 170	11 622 257	2248,02	Истанбул (агл.)	8 803 468	34
62	Текирдаг	Tekirdağ	6 345	623 591	98,28	Текирдаг	107 191	59
63	Токат	Tokat	9 912	828 027	83,54	Токат	113 100	60
64	Трабзон	Trabzon	4 495	975 137	216,94	Трабзон	214 949	61
65	Тунджели	Tunceli	7 406	93 584	12,64	Тунджели	25 041	62
66	Ушак	Uşak	5 174	322 313	62,29	Ушак	137 001	64
67	Хаккяри	Hakkâri	7 729	236 581	30,61	Хаккяри	58 145	30
68	Хатай	Hatay	5 678	1 448 418	255,09	Антакья	144 910	31
69	Чанаккале	Çanakkale	9 887	464 975	47,03	Чанаккале	75 810	17
70	Чанкыры	Çankırı	8 411	270 355	32,14	Чанкыры	62 508	18
71	Чорум	Çorum	12 833	597 065	46,53	Чорум	161 321	19
72	Шанлыурфа	Şanlıurfa	19 091	1 443 422	75,61	Шанлыурфа (Урфа)	385 588	63
73	Ширнак	Şırnak	7 296	353 197	48,41	Ширнак	52 743	73
74	Ыгдыр	Iğdır	3 584	168 634	47,05	Ыгдыр (Игдир)	59 880	76
75	Ыспарта	Isparta	8 733	513 681	58,82	Ыспарта (Испарта)	148 496	32
76	Эдирне	Edirne	6 241	402 606	64,51	Эдирне	119 298	22
77	Элязыг	Elazığ	9 181	569 616	62,04	Элязыг	266 495	23
78	Эрзинджан	Erzincan	11 974	316 841	26,46	Эрзинджан	107 175	24
79	Эрзурум	Erzurum	24 741	937 389	37,89	Эрзурум	361 235	25
80	Эскишехир	Eskişehir	13 904	706 009	50,78	Эскишехир	482 793	26
81	Ялова	Yalova	403	168 593	418,34	Ялова	70 118	77
	Всего		781 978	71 977 744	92,05

Шулай уҡ ил рәсми булмаған статистик яҡтан 7 төбәккә бүленә:

Эгей төбәге (төр. Ege Bölgesi) — Төркиәнең 8 провинцияны эсенә алған көнбайыш регионы.
- Афьонкарахисар провинцияһы (төр. Afyonkarahisar)
- Айдын провинцияһы (төр. Aydın)
- Денизли провинцияһы (төр. Denizli)
- Измир провинцияһы (төр. İzmir)
- Кютахья провинцияһы (төр. Kütahya)
- Маниса провинцияһы (төр. Manisa)
- Мугла провинцияһы (төр. Muğla)
- Ушак провинцияһы (төр. Uşak)
Ҡара диңгеҙ төбәге
Үҙәк Анатолия төбәге
Көнсығыш Анатолия төбәге
Мармара төбәге
Урта диңгеҙ төбәге
Көньяҡ-көнсығыш Анатолия төбәге

Илдәр менән сәйәси идараны хөкүмәт билдәләгән vali үтәй.

Географик белешмә

Төркиә Ерҙең көнсығыш ярымшарында урынлашҡан. Майҙаны 779 452 км² тәшкил итә. Ил майҙанының 97 проценты — Азияла, ҡалған 3 проценты Европала ята. Төркиәнең географик үҙенсәнлеге — ике ҡитға ҡушылған ерҙә урынлашыуы, шуға ла ил аша боронғо замандарҙан уҡ мөһим юлдар үтә.

Көнбайыштан көнсығышҡа Төркиә 1600 километрға, көньяҡтан төньяҡҡа иһә 600 километрға һуҙылған. Дәүләт өс тарафтан өс диңгеҙ менән йыуыла: Ҡара диңгеҙ, Эгей диңгеҙе һәм Урта диңгеҙ. Төркиәнең Европа һәм Азия өлөштәре Мәрмәр диңгеҙе, Босфор һәм Дарданелла боғаҙҙары менән айырыла.

Төркиә ҡалалары

урын	Ҡала	1990	2000	2007	2008	2009	Провинция
1	Истанбул	6 629 431	8 803 468	10 861 463	10 878 360	10 895 257	Истанбул (ил)
2	Анкара	2 583 963	3 203 362	3 842 737	3 894 182	3 945 627	Анкара (ил)
3	Измир	1 758 780	2 232 265	2 644 531	2 672 126	2 699 721	Измир (ил)
4	Бурса	834 576	1 194 687	1 537 040	1 589 530	1 642 020	Бурса (ил)
5	Адана	916 150	1 130 710	1 506 272	1 517 787	1 529 302	Адана (ил)
6	Ғәзиантеп	603 434	853 513	1 192 023	1 235 815	1 279 607	Ғәзиантеп (ил)
7	Конья	513 346	742 690	973 791	980 973	988 155	Конья (ил)
8	Анталья	378 208	603 190	877 945	911 497	945 049	Анталья (ил)
9	Кайсери	425 776	536 392	775 594	781 119	786 644	Кайсери (ил)
10	Мерсин	481 459	633 691	692 300	696 518	700 736	Мерсин (ил)
11	Әскишәһир	413 082	482 793	581 408	599 796	618 184	Әскишәһир (ил)
12	Диярбакыр	373 810	545 963	613 332	613 821	614 310	Диярбакыр (ил)
13	Денизли	237 918	357 557	465 947	479 381	492 815	Денизли (ил)
14	Шанлыурфа	276 528	385 588	472 238	468 993	465 748	Шанлыурфа (ил)
15	Самсун	322 982	388 509	459 781	461 640	463 499	Самсун (ил)
16	Эсеньюрт	70 280	148 981	335 316	373 017	410 718	Истанбул (ил)
17	Малатья	270 412	381 081	419 212	411 181	403 150	Малатья (ил)
18	Адапазары	272 039	283 752	382 226	390 624	399 022	Сакарья (ил)
19	Каһраманмараш	228 129	326 198	380 805	385 672	390 539	Каһраманмараш (ил)
20	Эрзурум	242 391	361 235	361 160	359 752	358 344	Эрзурум (ил)
21	Ван (город)	155 623	284 464	331 986	342 139	352 292	Ван (ил)
22	Элязыг	204 603	266 495	319 381	312 584	305 787	Элязыг (ил)
23	Батман	147 347	246 678	293 024	298 342	303 660	Батман (ил)
24	Султанбейли	82 298	175 700	272 758	282 026	291 294	Истанбул (ил)
25	Измит	190 741	195 699	285 470	287 970	290 470	Кожаәли
26	Сивас	223 115	251 776	294 402	288 693	282 984	Сивас (ил)
27	Гебзе	159 116	253 487	270 614	274 271	277 928	Кожаәли
28	Маниса	158 928	214 949	281 890	278 967	276 044	Маниса (ил)
29	Балыкесир	170 589	215 436	241 404	247 072	252 740	Балыкесир (ил)
30	Санджактепе	46 013	144 351	223 755	227 602	231 449	Истанбул (ил)
31	Тарсус	187 508	216 382	229 921	228 471	227 021	Мерсин (ил)
32	Трабзон	161 886	214 949	230 693	220 860	211 027	Трабзон (ил)
33	Чорум	116 810	161 321	202 322	206 572	210 822	Чорум (ил)
34	Чорлу	74 681	141 525	190 792	200 577	210 362	Текирдаг (ил)
35	Каяпынар	10 958	68 150	166 905	185 626	204 347	Диярбакыр (ил)
36	Османие	122 307	173 977	180 477	189 112	197 747	Османие (ил)
37	Адыяман	100 045	178 538	191 627	193 250	194 873	Адыяман (ил)
38	Кютахья	130 944	166 665	212 934	202 118	191 302	Кютахья (ил)
39	Кырыккале	185 431	205 078	193 526	192 341	191 156	Кырыккале (ил)
40	Антакья	123 871	144 910	186 243	188 310	190 377	Хатай
41	Бейликдюзю	15 202	97 985	186 789	185 633	184 477	Истанбул (ил)
42	Бююкчекмедже	54 475	97 615	144 666	163 140	181 614	Истанбул (ил)
43	Искендерун	154 807	159 149	177 294	176 374	175 454	Хатай
44	Айдын	107 011	143 267	168 216	171 242	174 268	Айдын (ил)
45	Ушак	105 270	137 001	172 709	173 053	173 397	Ушак (ил)
46	Арнавуткёй	42 749	98 930	141 143	156 333	171 523	Истанбул (ил)
47	Аксарай	90 698	129 949	153 570	161 323	169 076	Аксарай (ил)
48	Испарта	112 117	148 496	184 735	175 815	166 895	Испарта (ил)
49	Афьон	95 643	128 516	159 967	163 207	166 447	Афьонкарахисар (ил)
50	Инегёль	73 258	119 710	154 698	158 575	162 452	Бурса (ил)
51	Чекмекёй	31 337	75 744	135 603	142 546	149 489	Истанбул (ил)
52	Текирдаг	80 442	107 191	133 322	137 962	142 602	Текирдаг (ил)
53	Эдирне	102 345	119 298	136 070	138 222	140 374	Эдирне (ил)
54	Дарыджа	53 559	85 818	109 580	135 966	139 261	Кожаәли
55	Гёльджюк	104 234	103 996	127 206	130 141	133 134	Кожаәли
56	Караман	76 525	105 384	122 809	127 192	131 575	Караман (ил)
57	Кёрфез	78 707	99 322	119 383	125 012	130 641	Кожаәли
58	Орду	102 107	112 525	134 005	132 280	130 555	Орду (ил)
59	Сиирт	68 320	98 281	117 599	122 463	127 327	Сиирт (ил)
60	Кызылтепе	60 134	113 143	127 148	125 455	123 762	Мардин (ил)
61	Дериндже	66 141	93 997	113 991	118 130	122 269	Кожаәли
62	Мезитли	17 735	50 187	101 114	111 176	121 238	Мерсин (ил)
63	Дюздже	65 209	56 649	117 605	119 410	121 215	Дюздже (ил)
64	Токат	83 058	113 100	127 988	124 496	121 004	Токат (ил)
65	Болу	61 509	84 565	120 188	120 001	119 814	Болу (ил)
66	Менемен	48 342	92 372	109 884	113 870	117 856	Измир (ил)
67	Тургутлу	73 634	93 727	111 166	114 483	117 800	Маниса (ил)
68	Силиври	52 022	79 452	105 985	111 636	117 287	Истанбул (ил)
69	Торбалы	41 749	63 659	108 017	110 498	112 979	Измир (ил)
70	Бандырма	77 444	97 419	110 248	111 494	112 740	Балыкесир (ил)
71	Назилли	80 277	105 665	105 675	108 056	110 437	Айдын (ил)
72	Зонгулдак	117 975	104 276	107 354	105 979	104 604	Зонгулдак (ил)
73	Карабюк	105 373	100 749	108 994	106 148	103 302	Карабюк (ил)
74	Сиверек	63 049	126 820	108 094	105 475	102 856	Шанлыурфа (ил)
75	Кыршехир	73 538	88 105	99 832	101 333	102 834	Кыршехир (ил)
76	Акхисар	73 944	81 510	96 393	99 423	102 453	Маниса (ил)
77	Пурсаклар	8 793	47 134	81 906	91 742	101 578	Анкара (ил)
78	Люлебургаз	52 384	79 002	95 466	98 128	100 790	Кыркларели (ил)
79	Нигде	55 035	78 088	100 418	100 418	100 418	Нигде (ил)
80	Джейхан	85 308	108 602	103 800	102 040	100 280	Адана (ил)
81	Карадениз Эрегли	66 859	79 486	94 736	97 017	99 298	Зонгулдак (ил)
82	Джизре	50 023	69 591	90 477	94 076	97 675	Ширнак (ил)
83	Салихли	70 861	83 137	96 594	96 449	96 304	Маниса (ил)
84	Чанаккале	53 995	75 180	86 544	90 653	94 762	Чанаккале (ил)
85	Ялова	65 823	70 118	87 372	91 047	94 722	Ялова (ил)
86	Низип	58 604	71 629	91 486	93 101	94 716	Ғәзиантеп (ил)
87	Аланья	52 460	88 346	91 713	92 223	92 733	Анталья (ил)
88	Эрегли	74 283	82 633	94 542	93 161	91 780	Конья (ил)
89	Гиресун	67 604	83 636	89 241	90 034	90 827	Гиресун (ил)
90	Гемлик	50 237	63 710	90 487	90 592	90 697	Бурса (ил)
91	Ризе	52 743	78 144	94 800	91 904	89 008	Ризе (ил)
92	Полатлы	60 158	79 992	91 166	89 024	86 882	Анкара (ил)
93	Агры	58 038	79 764	97 839	91 817	85 795	Агры (ил)
94	Бингёль	41 590	68 876	86 511	86 113	85 715	Бингёль (ил)
95	Картепе	42 080	64 262	74 774	80 221	85 668	Кожаәли
96	Эрзинджан	91 772	107 175	86 779	86 051	85 323	Эрзинджан (ил)
97	Невшехир	52 719	67 864	81 688	81 899	82 110	Невшехир (ил)
98	Кастамону	51 560	64 606	80 582	80 946	81 310	Кастамону (ил)
99	Талас	41 782	48 481	69 438	75 098	80 758	Кайсери (ил)
100	Нусайбин	49 671	74 110	88 296	84 372	80 448	Мардин (ил)
101	Чайырова	7 800	24 825	45 085	78 430	80 423	Кожаәли
102	Мардин	53 005	65 072	82 134	81 269	80 404	Мардин (ил)
103	Эльбистан	54 741	71 500	82 238	81 239	80 240	Кахраманмараш (ил)
104	Бафра	65 600	83 733	85 325	82 593	79 861	Самсун (ил)
105	Килис	84 077	77 670	77 706	78 698	79 690	Килис (ил)
106	Амасья	57 087	74 393	85 851	82 200	78 549	Амасья (ил)
107	Манавгат	38 498	71 679	75 163	76 605	78 047	Анталья (ил)
108	Кадирли	55 061	65 227	77 379	76 976	76 573	Османие (ил)
109	Силопи	23 430	51 199	70 670	73 603	76 536	Ширнак (ил)
110	Ыгдыр	38 917	59 880	75 927	75 824	75 721	Ыгдыр (ил)
111	Сома	49 977	60 674	70 683	73 027	75 371	Маниса (ил)
112	Черкезкёй	23 102	41 638	60 907	67 617	74 327	Текирдаг (ил)
113	Вираншехир	57 461	121 382	100 929	87 605	74 281	Шанлыурфа (ил)
114	Карс	78 455	78 473	76 992	75 291	73 590	Карс (ил)
115	Чубук	29 784	54 397	75 557	74 507	73 457	Анкара (ил)
116	Козан	54 451	75 833	72 463	72 727	72 991	Адана (ил)
117	Кемальпаша	36.740	47 856	62 962	67 607	72 252	Измир (ил)
118	Йодемиш	51 620	61 896	71 219	71 480	71 741	Измир (ил)
119	Йозгат	50 335	73 930	72 183	71 768	71 353	Йозгат (ил)
120	Юнье	45 716	61 552	72 867	72 080	71 293	Орду (ил)
121	Фетхие	37 466	50 689	66 271	68 285	70 299	Мугла (ил)
122	Эрджиш	40 481	70 881	77 464	73 733	70 002	Ван (ил)
123	Дёртъёл	47 144	53 597	66 082	67 430	68 778	Хатай
124	Муш	44 019	67 927	70 509	69 507	68 505	Муш (ил)
125	Чанкыры	45 496	62 508	68 596	67 588	66 580	Чанкыры (ил)
126	Кырыкхан	68 601	63 615	70 543	68 212	65 881	Хатай
127	Сёке	50 866	62 384	66 156	65 974	65 792	Айдын (ил)
128	Ширнак	25 059	52 743	54 302	59 435	64 568	Ширнак (ил)
129	Хаккари	30 407	58 145	57 954	60 891	63 828	Хаккари (ил)
130	Кыркларели	43 017	53 221	59 970	61 880	63 790	Кыркларели (ил)
131	Башискеле	31 167	49 855	59 993	61 720	63 447	Кожаәли
132	Догубайазет	35 213	56 261	69 414	66 423	63 432	Агры (ил)
133	Кушадасы	31 911	47 661	54 663	58 650	62 637	Айдын (ил)
134	Эргани	37 365	47 333	61 973	62 287	62 601	Диярбакыр (ил)
135	Тавшанлы	38 214	47 224	61 841	62 040	62 239	Кютахья (ил)
136	Бурдур	56 432	63 363	70 157	66 182	62 207	Бурдур (ил)
137	Турхал	69 079	95 536	63 181	62 352	61 523	Токат (ил)
138	Юксекова	28 909	59 662	59 410	60 296	61 182	Хаккари (ил)
139	Татван	54 071	66 748	55 033	57 976	60 919	Битлис (ил)
140	Рейханлы	42 451	52 135	60 073	60 418	60 763	Хатай
141	Мугла	35 605	43 845	52 918	56 619	60 320	Мугла (ил)
142	Кахта	42 183	60 689	59 570	59 665	59 760	Адыяман (ил)
143	Акшехир	51 746	60 226	63 472	60 765	58 058	Конья (ил)
144	Бергама	42 554	52 173	58 212	57 947	57 682	Измир (ил)
145	Эрбаа	33 554	45 595	56 810	57 210	57 610	Токат (ил)
146	Бозююк	33 162	47 469	54 422	55 985	57 548	Биледжик (ил)
147	Чаршамба	38 863	49 189	60 714	58 966	57 218	Самсун (ил)
148	Мустафакемальпаша	37 938	46 731	55 818	56 490	57 162	Бурса (ил)
149	Патнос	33 759	71 829	67 121	62 068	57 015	Агры (ил)
150	Орхангази	31 889	44 426	53 189	54 333	55 477	Бурса (ил)
151	Бисмил	39 834	61 162	57 359	56 390	55 421	Диярбакыр (ил)
152	Соргун	31 179	53 884	44 027	49 528	55 029	Йозгат (ил)
153	Кешан	40 656	42 755	54 366	54 189	54 012	Эдирне (ил)
154	Мендерес	35 826	49 613	51 325	52 504	53 683	Измир (ил)
155	Мидьят	29 569	56 669	56 340	54 799	53 258	Мардин (ил)
156	Гюрсу	12 730	21 518	47 180	50 085	52 990	Бурса (ил)
157	Мерзифон	40 431	45 613	52 050	52 192	52 334	Амасья (ил)
158	Капаклы	6 142	27 209	41 956	46 760	51 564	Текирдаг (ил)
159	Миляс	28 741	38 063	48 896	50 141	51 386	Мугла (ил)
160	Карабеджей	31 665	40 624	52 016	51 642	51 268	Бурса (ил)
161	Алиага	25 450	37 537	47 929	49 505	51 081	Измир (ил)
162	Суруч	40 395	44 421	64 765	57 878	50 991	Шанлыурфа (ил)
163	Эдремит	35 486	39 202	47 383	49 122	50 861	Балыкесир (ил)
164	Тирэ	37 855	42 988	48 565	49 451	50 337	Измир (ил)
165	Муданья	17 196	28 538	44 346	47 178	50 010	Бурса (ил)
166	Фатса	39 467	63 721	68 917	59 094	49 271	Орду (ил)
167	Бартын	31 974	35 992	47 082	47 999	48 916	Бартын (ил)
168	Силифке	46 858	64 827	52 961	50 327	47 693	Мерсин (ил)
169	Алашехир	36 649	39 590	45 971	46 544	47 117	Маниса (ил)
170	Дидим	11 378	25 699	31 746	39 183	46 620	Айдын (ил)
171	Серик	23 106	30 579	49 027	47 784	46 541	Анталья (ил)
172	Биреджик	28 440	40 054	46 304	46 020	45 736	Шанлыурфа (ил)
173	Карамюрсель	24 462	29 353	44 121	44 925	45 729	Кожаәли
174	Каракёпрю	2 719	13 227	22 782	34 098	45 414	Шанлыурфа (ил)
175	Самандаг	29 857	34 641	42 012	43 528	45 044	Хатай
176	Урла	25 648	36 579	41 058	42 559	44 060	Измир (ил)
177	Эрдемли	30 042	40 175	43 721	43 647	43 573	Мерсин (ил)
178	Джейланпынар	33 238	44 258	43 890	43 718	43 546	Шанлыурфа (ил)
179	Гёнен	26 849	36 263	41 811	42 428	43 045	Балыкесир (ил)
180	Диловасы	18 590	28 890	40 201	41 455	42 709	Кожаәли
181	Элмадаг	19 490	22 518	40 469	41 238	42 007	Анкара (ил)
182	Хендек	24 029	28 537	48 132	45 017	41 902	Сакарья (ил)
183	Дюзиджи	31 813	39 097	39 162	40 271	41 380	Османие (ил)
184	Акязы	19 331	23 192	41 421	41 157	40 893	Сакарья (ил)
185	Узункёпрю	34 741	36 162	41 907	41 165	40 423	Эдирне (ил)
188	Битлис	38 130	44 923	43 359	41 404	39 449	Битлис (ил)
189	Бига	20 753	27 549	33 509	36 469	39 429	Чанаккале (ил)
190	Сейдишехир	42 737	48 372	37 763	38 487	39 211	Конья (ил)
191	Казан	6 509	15 871	34 568	36 741	38 914	Анкара (ил)
192	Силван	60 731	64 136	47 105	42 736	38 367	Диярбакыр (ил)
193	Афшин	28 524	35 834	38 625	38 409	38 193	Кахраманмараш (ил)
194	Бурханийе	21 805	31 227	36 696	37 415	38 134	Балыкесир (ил)
195	Кестель	15 239	27 496	34 723	36 067	37 411	Бурса (ил)
196	Сулуова	36 223	42 715	37 235	37 266	37 297	Амасья (ил)
197	Теккекёй	11 550	15 779	36 834	36 725	36 616	Самсун (ил)
198	Буджак	27 407	28 833	35 621	35 843	36 065	Бурдур (ил)
199	Синоп	25 537	30 502	34 755	35 393	36 031	Синоп (ил)
200	Девели	32 961	35 084	36 121	36 072	36 023	Кайсери (ил)
201	Буланджак	24 172	32 182	37 021	36 505	35 989	Гиресун (ил)
202	Бор (Турция)	24 556	29 804	35 151	35 532	35 913	Нигде (ил)
203	Сафранболу	24 351	31 697	38 334	37 092	35 850	Карабюк (ил)
204	Акчаабат	26 240	39 102	36 289	35 868	35 447	Трабзон (ил)
205	Чаталджа	11 550	15 779	36 552	35 995	35 438	Истанбул (ил)
206	Айвалык	25 687	31 986	34 651	34 968	35 285	Балыкесир (ил)
207	Мармарис	16 361	28 660	28 171	31 450	34 729	Мугла (ил)
208	Пайяс	33 443	30 140	32 587	33 547	34 507	Хатай
209	Сунгурлу	30 521	35 397	34 227	34 211	34 195	Чорум (ил)
210	Бейпазары	26 225	34 441	34 496	34 319	34 142	Анкара (ил)
211	Зиле	46 090	52 640	36 154	35 017	33 880	Токат (ил)
212	Биледжик	23 273	34 105	45 126	39 453	33 780	Биледжик (ил)
213	Козлу	36 947	30 000	35 132	34 182	33 232	Зонгулдак (ил)
214	Сандыклы	22 359	37 804	33 856	33 371	32 886	Афьонкарахисар (ил)
215	Бодрум	20 931	32 227	28 575	30 688	32 801	Мугла
216	Сапанджа	20 333	30 997	30 934	31 535	32 136	Сакарья (ил)
217	Анамур	38 817	49 948	35 789	33 935	32 081	Мерсин (ил)
218	Байбурт	33 677	32 285	32 546	32 020	31 494	Байбурт (ил)
219	Карапынар	26 849	35 285	31 913	31 695	31 477	Конья (ил)
220	Никсар	35 201	44 808	34 262	32 675	31 088	Токат (ил)
221	Терме	20 381	25 052	28 411	29 693	30 975	Самсун (ил)
222	Ылгын	25 032	26 698	31 178	30 892	30 606	Конья (ил)
223	Ыслахийе	34 607	38 770	31 963	31 204	30 445	Ғәзиантеп (ил)
224	Бейшехир	30 412	41 312	32 799	31 598	30 397	Конья (ил)
225	Эрзинь	22 477	25 879	30 035	30 137	30 239	Хатай
226	Болвадин	44 969	52 398	31 352	30 754	30 156	Афьонкарахисар (ил)
227	Тунджели	24 513	25 041	27 091	28 586	30 081	Тунджели (ил)
228	Енишехир	21 210	26 068	28 454	29 128	29 802	Бурса (ил)
229	Еркёй	26 248	32 228	31 197	30 335	29 473	Йозгат (ил)
230	Чумра	28 781	42 308	28 153	28 798	29 443	Конья (ил)
231	Карасу	14 500	24 672	25 607	27 257	28 907	Сакарья (ил)
232	Бабаэски	22 823	25 559	27 631	28 200	28 769	Кыркларели (ил)
233	Малкара	20 180	24 898	27 416	27 997	28 578	Текирдаг (ил)
234	Чан	23 855	28 878	29 172	28 835	28 498	Чанаккале (ил)
235	Кумлуджа	17 166	25 081	31 581	30 015	28 449	Анталья (ил)
236	Курталан	17 295	24 865	27 561	28 004	28 447	Сиирт (ил)
237	Ортаджа	12 109	16 923	21 634	25 009	28 384	Мугла (ил)
238	Шерефликочхисар	38 248	42 083	27 048	27 602	28 156	Анкара (ил)
239	Сельчук	19 412	25 414	27 284	27 555	27 826	Измир (ил)
240	Пазарджик	25 154	24 374	29 339	28 582	27 825	Кахраманмараш (ил)
241	Мут	17 600	36 482	31 520	29 477	27 434	Мерсин (ил)
242	Гёльбаши	29 588	28 656	26 993	27 087	27 181	Адыяман (ил)
243	Тосья	22 810	23 257	26 841	26 956	27 071	Кастамону (ил)
244	Акьюрт	3533	8069	22 639	24 312	25 985	Анкара (ил)
245	Везиркёпрю	20 663	23 211	25 852	25 894	25 936	Самсун (ил)
246	Боябат	21 506	24 681	25 885	25 694	25 503	Синоп (ил)
247	Османджик	21 347	28 423	25 206	25 227	25 248	Чорум (ил)
248	Бесни	26 076	36 123	24 996	25 083	25 170	Адыяман (ил)
249	Сарыкамыш	21 743	23 236	17 915	21 438	24 961	Карс (ил)
250	Сеферихисар	16 837	28 892	22 600	23 669	24 738	Измир (ил)
251	Симав	16 110	28 415	25 677	25 149	24 621	Кютахья (ил)
252	Динар	34 990	35 424	24 340	24 475	24 610	Афьонкарахисар (ил)
253	Гюмюшхане	26 014	30 270	28 028	26 238	24 448	Гюмюшхане (ил)
254	Сусурлук	18 906	22 305	23 778	24 050	24 322	Балыкесир (ил)
255	Акчакале	15 211	32 114	26 877	25 595	24 313	Шанлыурфа (ил)
256	Фоча	19 861	32 550	27 080	25 581	24 082	Измир (ил)
257	Килимли	34 475	24 626	24 275	24 141	24 007	Зонгулдак
258	Харбийе	17 248	20 309	24 500	24 147	23 794	Хатай
259	Ыдиль	12 905	19 123	21 329	22 496	23 663	Ширнак (ил)
260	Ардешен	17 340	45 392	26 762	24 965	23 168	Ризе (ил)
261	Даламан	15 025	17 607	20 945	22 046	23 147	Мугла (ил)
262	Гелиболу	18 670	23 127	31 246	27 160	23 074	Чанаккале (ил)
263	Эрдек	13 246	18 626	20 475	21 660	22 845	Балыкесир (ил)
264	Газипаша	13 697	16 536	20 149	21 415	22 681	Анталья (ил)
265	Акчакоджа	13 582	25 560	22 416	22 522	22 628	Дюздже (ил)
266	Артвин	20 306	23 157	24 502	23 527	22 552	Артвин (ил)
267	Чайджума	16 303	18 734	21 259	21 905	22 551	Зонгулдак (ил)
268	Чешме	20 622	25 257	17 950	20 247	22 544	Измир (ил)
269	Кемер	8449	17 255	16 263	19 342	22 421	Анталья (ил)
270	Белен	15 629	18 646	20 303	21 293	22 283	Хатай
271	Сарай	13 038	17 769	20 312	21 243	22 174	Текирдаг (ил)
272	Ызник	17 232	20 169	22 179	22 170	22 161	Бурса (ил)
273	Аладжа	20 646	24 983	22 590	22 373	22 156	Чорум (ил)
274	Гереде	18 780	25 188	23 310	22 633	21 956	Болу (ил)
275	Деврек	16 442	21 360	25 463	23 654	21 845	Зонгулдак (ил)
276	Акдагмадени	12 220	20 312	25 647	23 631	21 615	Йозгат (ил)
277	Каман	26 038	27 962	21 118	21 358	21 598	Кыршехир (ил)
278	Байындыр	19 706	21 493	21 426	21 481	21 536	Измир (ил)
279	Сериньол	13 046	15 749	12 517	16 861	21 205	Хатай
280	Козлук	22 499	27 109	21 651	21 380	21 109	Батман (ил)
281	Буланык	14 988	24 020	20 727	20 889	21 051	Муш (ил)
282	Сарыкая	12 275	22 102	23 171	22 037	20 903	Йозгат (ил)
283	Кулу	17 425	28 024	20 496	20 674	20 852	Конья (ил)
284	Шаркышла	16 839	20 654	20 851	20 761	20 671	Сивас (ил)
285	Коркутели	13 381	16 521	18 971	19 767	20 563	Анталья (ил)
286	Олту	21 817	23 064	20 162	20 305	20 448	Эрзурум (ил)
287	Гейве	13 405	17 318	19 802	20 120	20 438	Сакарья (ил)
288	Имамоглу	21 484	30 428	21 331	20 848	20 365	Адана (ил)
289	Чине	15 201	17 867	20 211	20 277	20 343	Айдын (ил)
290	Чивриль	11 445	13 749	14 618	17 299	19 980	Денизли (ил)
291	Гёксун	22 847	30 232	17 008	18 461	19 914	Кахраманмараш (ил)
292	Дерик	13 201	19 806	19 535	19 704	19 873	Мардин (ил)
293	Хильван	14 152	16 094	22 181	21 009	19 837	Шанлыурфа (ил)
294	Чаели	14 947	22 546	25 205	22 502	19 799	Ризе (ил)
295	Ыскилип	19 624	19 648	20 782	20 251	19 720	Чорум (ил)
296	Хазва	17 962	19 385	21 002	20 337	19 672	Самсун (ил)
297	Яхьялы	20 401	22 665	20 227	19 909	19 591	Кайсери (ил)
298	Хайраболу	16 923	18 812	18 667	19 096	19 525	Текирдаг (ил)
299	Ынджирлиова	15 870	17 548	18 335	18 921	19 507	Айдын (ил)
300	Кованджилар	10 270	21 255	19 358	19 411	19 464	Элязыг (ил)
301	Гюроймак	16 613	22 521	19 787	19 580	19 373	Битлис (ил)
302	Муртали	13 192	18 571	18 915	19 138	19 361	Текирдаг (ил)
303	Малазгирт	19 079	23 697	20 987	20 110	19 233	Муш (ил)
304	Диядын	9569	13 320	18 990	19 089	19 188	Агри (ил)
305	Эмирдаг	21 144	20 508	21 898	20 531	19 164	Афьонкарахисар (ил)
306	Алаплы	12 105	18 487	17 984	18 573	19 162	Зонгулдак (ил)
307	Бостаниджи	2499	14 364	17 917	18 520	19 123	Ван (ил)
308	Гедиз	14 403	19 375	18 728	18 904	19 080	Кютахья (ил)
309	Сарайкёй	15 481	17 760	18 370	18 655	18 940	Денизли (ил)
310	Ялвач	28 028	35 316	20 853	19 822	18 791	Испарта (ил)
311	Махмутлар	4 852	14 463	18 365	18 575	18 785	Анталья (ил)
312	Демирджи	20 576	21 230	18 642	18 572	18 502	Маниса (ил)
313	Ортакёй	19 612	26 961	18 628	18 506	18 384	Аксарай (ил)
314	Тургутрейс	4589	6292	12 613	15 491	18 369	Мугла (ил)
315	Караагач	10 920	16 250	19 379	18 735	18 091	Хатай
316	Ятаган	11 890	16 007	17 421	17 724	18 027	Мугла (ил)
317	Нурдаги	7048	10 866	15 084	16 537	17 990	Ғәзиантеп (ил)
318	Чифтликкёй	5750	9622	15 290	16 634	17 978	Ялова (ил)
319	Батталгази	14 994	15 154	15 847	16 792	17 737	Малатья (ил)
320	Инджесу	14 087	15 728	16 100	16 690	17 280	Кайсери (ил)
321	Чермик	16 531	15 843	17 825	17 520	17 215	Диярбакыр (ил)
322	Даргечит	10 079	16 541	14 118	15 666	17 214	Мардин (ил)
323	Генч	11 545	18 345	18 885	18 018	17 151	Бингёль (ил)
324	Дурсунбей	13 025	14 654	17 701	17 364	17 027	Балыкесир (ил)
325	Хөрәсән	14 144	16 151	18 664	17 838	17 012	Эрзурум (ил)
326	Гюмюшхаджикёй	14 170	14 057	12 847	14 873	16 899	Амасья (ил)
327	Кызылджахамам	12 856	16 195	16 655	16 767	16 879	Анкара (ил)
328	Памукова	10 088	13 200	15 181	16 006	16 831	Сакарья (ил)
329	Эгирдир	16 050	16 905	20 340	18 559	16 778	Испарта (ил)
330	Шаркёй	11 425	16 194	15 523	16 121	16 719	Текирдаг (ил)
331	Богазлыян	17 970	29 719	15 722	16 209	16 696	Йозгат (ил)
332	Хопа	11 507	15 445	17 361	17 024	16 687	Артвин (ил)
333	Ешилли	10 451	19 700	14 635	15 533	16 521	Мардин (ил)
334	Дикили	10 023	12 552	14 545	15 530	16 515	Измир (ил)
335	Ахлат	16 742	34 787	22 699	19 551	16 403	Битлис (ил)
336	Ардахан	16 761	17 274	17 446	16 923	16 400	Ардахан (ил)
337	Юргюп	11 040	14 538	15 456	15 912	16 368	Невшехир (ил)
338	Чекмедже	7800	11 824	16 694	16 492	16 290	Хатай
339	Ташкёпрю	11 454	16 181	16 288	16 226	16 164	Кастамону (ил)
340	Зейтинли	5614	10 893	14 484	15 313	16 142	Балыкесир (ил)
341	Эскиль	16 462	22 125	18 276	17 098	15 920	Аксарай (ил)
342	Мурадийе	11 167	19 702	13 816	14 830	15 844	Ван (ил)
343	Эспийе	10 219	12 990	16 823	16 332	15 841	Гиресун (ил)
344	Бозьязы	22 168	26 314	15 414	15 618	15 822	Мерсин (ил)
345	Бигадич	12 976	14 550	15 638	15 724	15 810	Балыкесир (ил)
346	Кыркагач	21 421	25 093	26 006	20 889	15 772	Маниса (ил)
347	Саруханлы	12 977	13 025	15 151	15 420	15 689	Маниса (ил)
348	Демре	13 793	13 900	15 762	15 662	15 562	Анталья (ил)
349	Огузели	9983	11 527	17 476	16 514	15 552	Ғәзиантеп (ил)
350	Кызылпынар	3718	7716	10 968	13 131	15 294	Текирдаг (ил)
351	Пазар	11 068	14 682	16 636	15 922	15 208	Ризе (ил)
352	Джиханбейли	15 071	18 306	15 192	15 192	15 192	Конья (ил)
353	Мармараэреглиси	5457	8779	8488	11 803	15 118	Текирдаг (ил)
354	Алтынолук	5219	8997	11 641	13 365	15 089	Балыкесир (ил)
355	Баназ	14 287	16 212	15 405	15 241	15 077	Ушак (ил)
356	Гёреле	21 098	27 214	14 428	14 738	15 048	Гиресун (ил)
357	Булдан	12 202	13 986	15 066	14 966	14 866	Денизли (ил)
358	Элмалы	12 384	14 561	14 038	14 442	14 846	Анталья (ил)
359	Араклы	12 141	22 506	22 200	18 395	14 590	Трабзон (ил)
360	Оф	15 794	25 478	17 529	16 002	14 475	Трабзон (ил)
361	Чалдыран	4780	12841	16 172	15 311	14 450	Ван (ил)
362	Шемдинли	7001	14 177	11 727	13 081	14 435	Хаккяри (ил)
363	Денизджилер	9280	17 495	16 178	15 276	14 374	Хатай
364	Зекириякёй	-	7545	8230	11 279	14 328	Истанбул (ил)
365	Архави	10 048	14 079	16 101	15 194	14 287	Артвин (ил)
366	Сиде	11 333	21 000	6 500	10 382	14 264	Анталья (ил)
367	Армуталан	4727	8310	15 549	14 881	14 213	Мугла (ил)
368	Вакфыкебир	21 343	33 394	13 401	13 779	14 157	Трабзон (ил)
369	Айбасты	17 143	14 326	14 767	14 456	14 145	Орду (ил)
370	Каракоджан	14 953	23 994	12 903	13 487	14 071	Элязыг (ил)
371	Обакёй	6183	20 040	13 912	13 988	14 064	Анталья (ил)
372	Нарлиджа	4505	9378	12 750	13 404	14 058	Хатай
373	Тюркоглу	14 608	11 918	13 822	13 933	14 044	Кахраманмараш (ил)
374	Сольхан	12 191	14 325	17 895	15 950	14 005	Бингёль (ил)
375	Чай	14 147	18 137	14 702	14 353	14 004	Афьонкарахисар (ил)
376	Османели	8704	12 814	13 419	13 641	13 863	Биледжик (ил)
377	Кадыханы	15 907	14 816	14 096	13 967	13 838	Конья (ил)
378	Пелитли	3139	10 615	15 067	14 367	13 667	Трабзон (ил)
379	Сюрмене	15 453	17 063	13 689	13 670	13 651	Трабзон (ил)
380	Феризли	6674	12 379	12 733	13 191	13 649	Сакарья (ил)
381	Келькит	11 541	19 090	13 219	13 417	13 615	Гюмюшхане (ил)
382	Шиле	10 236	13 285	11 927	12 753	13 579	Истанбул (ил)
383	Пасинлер	19 144	22 787	15 950	14 762	13 574	Эрзурум (ил)
384	Кандыра	10 427	12 641	15 473	14 492	13 511	Кожаәли
385	Кагызман	15 274	21 685	23 012	18 258	13 504	Карс (ил)
386	Сушехри	23 202	25 137	13 941	13 715	13 489	Сивас (ил)
387	Ылыджа	2929	16 807	4 467	8 978	13 489	Анталья (ил)
388	Сарыгёль	10 677	12 043	13 045	13 216	13 387	Маниса (ил)
389	Тиреболу	14 459	16 112	13 672	13 488	13 304	Гиресун (ил)
390	Башкале	16 418	14 144	15 910	14 601	13 292	Ван (ил)
391	Байрамич	10 056	11 988	13 134	13 211	13 288	Чанаккале (ил)
392	Карачулха	5656	8574	13 063	13 114	13 165	Мугла (ил)
393	Корган	13 171	15 587	12 773	12 967	13 161	Орду (ил)
394	Эшме	10 547	11 615	13 207	13 120	13 033	Ушак (ил)
395	Гёльхисар	10 434	12 434	13 502	13 255	13 008	Бурдур (ил)
396	Сындыргы	9511	10 492	12 668	12 824	12 980	Балыкесир (ил)
397	Арсин	8192	13 038	8 453	10 715	12 977	Трабзон (ил)
398	Ортаклар	10 006	12 074	12 973	12 912	12 851	Айдын (ил)
399	Бахче	16 009	18 411	13 641	13 241	12 841	Османие (ил)
400	Эдремит	4790	6481	12 247	12 541	12 835	Ван (ил)
401	Улудере	6289	7928	9228	11 030	12 832	Ширнак (ил)
402	Конаклы	4794	28 801	12 027	12 396	12 765	Анталья (ил)
403	Баля	8575	9308	11 921	12 345	12 769	Анкара (ил)
404	Кожаәли	10 131	13 793	13 089	12 921	12 753	Сакарья (ил)
405	Чаглаянджерит	10 435	12 642	12 454	12 572	12 690	Кахраманмараш (ил)
406	Герменджик	12 285	11 596	12 453	12 544	12 635	Айдын (ил)
407	Кадынкеди	-	263	196	6404	12 612	Шанлыурфа (ил)
408	Шарки-Караагач	12 253	24 502	9538	11 059	12 580	Испарта (ил)
409	Челебибагы	4356	11 629	12 693	12 611	12 529	Ван (ил)
410	Бюньян	13 653	12 510	12 905	12 705	12 505	Кайсери (ил)
411	Чинарджик	7629	8953	9170	10 816	12 462	Ялова (ил)
412	Шухут	12 982	13 630	12 038	12 236	12 434	Афьонкарахисар (ил)
413	Хаджилар	16 533	19 655	11 079	11 756	12 433	Кайсери (ил)
414	Тавас	11 777	11 700	13 000	12 709	12 418	Денизли (ил)
415	Муджур	11 119	14 676	11 984	12 197	12 410	Кыршехир (ил)
416	Бешикдюзю	15 652	29 766	11 641	12 020	12 399	Трабзон (ил)
417	Кумру	10 774	18 057	11 856	12 116	12 376	Орду
418	Наллыхан	11 638	17 181	12 895	12 630	12 365	Анкара
419	Аджипаям	8054	9956	12 002	12 154	12 306	Денизли (ил)
420	Кынык	17 167	13 136	11 340	11 752	12 164	Измир
421	Сасон	6847	9705	10 673	11 363	12 053	Батман (ил)
422	Визе	10 518	10 628	11 908	11 966	12 024	Кыркларели
423	Хаскёй	10 532	21 342	16 978	14 480	11 982	Муш (ил)
424	Финике	6700	9746	10 509	11 244	11 979	Анталья (ил)
425	Доганшехир	11 046	13 517	10 176	11 015	11 854	Малатья (ил)
426	Ысджехисар	10 071	10 542	11 721	11 773	11 825	Афьонкарахисар (ил)
427	Озальп	4920	6997	9402	10 596	11 790	Ван (ил)
428	Чифтелер	11 540	11 883	11 887	11 810	11 733	Әскишәһир (ил)
429	Кузуджулу	9709	11 309	10 899	11 279	11 659	Хатай
430	Тёмюк	9282	11 921	10 384	11 013	11 642	Мерсин (ил)
431	Кючюккёй	5797	9088	6700	9164	11 628	Балыкесир (ил)
432	Эзине	11 167	13 309	14 125	12 857	11 589	Чанаккале (ил)
433	Ташова	10 197	15 556	10 413	10 997	11 581	Амасья (ил)
434	Пынархисар	11 236	11 263	10 253	10 913	11 573	Кыркларели (ил)
435	Аванос	10 010	11 921	11 744	11 647	11 550	Невшехир (ил)
436	Еникёй	3672	10 000	11 487	11 509	11 531	Бурса (ил)
437	Каргыпынары	8677	12 741	11 709	11 590	11 471	Мерсин (ил)
438	Гёрдес	9767	10 809	10 295	10 845	11 395	Маниса (ил)
439	Гёлкёй	18 149	24 162	12 065	11 715	11 365	Орду
440	Зара	16 353	17 845	12 337	11 835	11 333	Сивас (ил)
441	Умурлу	9157	10 436	11 595	11 439	11 283	Айдын (ил)
442	Ондокузмайис	6212	8928	11 417	11 329	11 241	Самсун (ил)
443	Герзе	8736	10 013	9985	10 618	11 251	Синоп (ил)
444	Датча	5022	8108	8839	10 034	11 229	Мугла (ил)
445	Пинарбаши	11 364	12 075	12 654	11 927	11 200	Кайсери (ил)
446	Чинар	10 080	13 282	12 725	11 936	11 147	Диярбакыр (ил)
447	Аянджик	10 418	10 919	10 991	11 067	11 143	Синоп (ил)
448	Лидже	12 227	11 927	13 118	12 111	11 104	Диярбакыр (ил)
449	Алачам	12 097	11 950	11 321	11 203	11 085	Самсун (ил)
450	Серинхисар	17 112	15 864	10 699	10 870	11 041	Денизли (ил)
451	Ялыкавак	3780	8000	8701	9845	10 989	Мугла (ил)
452	Йомра	7335	13 346	9838	10 404	10 970	Трабзон (ил)
453	Йешилкёй	8562	8999	10 205	10 575	10 945	Хатай
454	Хавран	8878	10 122	10 531	10 713	10 895	Балыкесир (ил)
455	Чукурджа	5205	7471	7033	8957	10 881	Хаккари
456	Бозова	16 745	19 848	14 450	12 657	10 864	Шанлыурфа (ил)
457	Лапсеки	5789	8 489	10 612	10 727	10 842	Чанаккале (ил)
458	Алтынова	8469	10 791	10 273	10 556	10 839	Балыкесир (ил)
459	Эмет	12 246	19 350	10 198	10 502	10 806	Кютахья (ил)
460	Акчай	-	9039	9095	9947	10 799	Балыкесир (ил)
461	Дивриги	17 664	14 429	11 980	11 388	10 796	Сивас (ил)
462	Давутлар	5960	6903	9599	10 123	10 647	Айдын
463	Караягач	-	5385	8462	9525	10 588	Эдирне (ил)
464	Деринкую	8580	11 092	10 211	10 399	10 587	Невшехир (ил)
465	Чекерек	10 398	12 339	11 394	10 983	10 572	Йозгат (ил)
466	Эрменек	12 592	15 509	10 683	10 609	10 535	Караман (ил)
467	Борчка	6102	9008	10 433	10 481	10 529	Артвин (ил)
468	Мазыдаги	9526	11 194	10 297	10 410	10 523	Мардин (ил)
469	Алячаты	7187	-	7206	8839	10 472	Измир (ил)
470	Кескин	20 044	34 827	11 271	10 853	10 435	Кырыккале (ил)
471	Ахметли	10 190	11 011	9517	9969	10 421	Маниса (ил)
472	Шефаатли	13 171	13 728	11 010	10 704	10 398	Йозгат (ил)
473	Чамаш	10 430	10 047	9015	9699	10 383	Орду
474	Хаямана	9144	11 313	9464	9922	10 380	Анкара (ил)
475	Баят	8090	7381	7460	8888	10 316	Чорум (ил)
476	Бююкёнджали	4473	7335	9390	9847	10 304	Текирдаг (ил)
477	Томарза	11 337	10 963	10 414	10 347	10 280	Кайсери (ил)
478	Султанханы	8397	10 104	10 427	10 336	10 245	Аксарай
479	Кепез	4282	7918	10 655	10 434	10 213	Чанаккале (ил)
480	Тунчбилек	7449	5900	4317	7254	10 191	Кютахья (ил)
481	Адильджеваз	10 103	35 174	24 727	17 458	10 189	Битлис
482	Боздоган	8034	8300	9277	9725	10 173	Айдын
483	Геваш	9994	10 988	11 042	10 594	10 146	Ван
484	Гелинкая	2200	6470	3341	6707	10 073	Мардин (ил)
485	Ашкале	15 494	15 548	12 842	11 455	10 068	Эрзурум (ил)
486	Кангал	12 276	12 099	10 989	10 522	10 055	Сивас (ил)
487	Тургутальп	5223	7437	9113	9584	10 055	Маниса (ил)
488	Кёшк	6022	8349	9544	9778	10 012	Айдын (ил)
489	Яхшихан	5695	8215	9166	9573	9980	Кырыккале (ил)
490	Джикджилли	-	5167	7701	8831	9961	Анталья (ил)
491	Аяш	12 683	11 538	9200	9554	9908	Анкара (ил)
492	Аджарлар	6554	8279	9756	9823	9890	Айдын (ил)
493	Позанты	7892	9627	9835	9859	9883	Адана (ил)
494	Енидже	9840	11 228	9897	9884	9871	Карабюк (ил)
495	Сиврихисар	10 490	10 574	10 293	10 080	9867	Әскишәһир (ил)
496	Эрух	5929	7226	9450	9617	9784	Сиирт (ил)
497	Гёльмаранара	10 976	11 205	9938	9857	9776	Маниса (ил)
498	Кульп	7472	15 825	11 474	10 616	9758	Диярбакыр (ил)
499	Сёгют	9470	12 644	15 761	12 755	9749	Биледжик (ил)
500	Ташуджу	6743	10 466	7820	8777	9734	Мерсин (ил)
501	Одабашы	5070	7184	10 192	9961	9730	Хатай
502	Фындыклы	7022	11 043	9909	9803	9697	Ризе (ил)
503	Першембе	10 979	10 804	10 288	9943	9598	Орду
504	Гёляка	4265	8572	8007	8778	9549	Дюздже
505	Шебинкарахисар	23 518	36 713	13 698	11 599	9500	Гиресун (ил)
506	Арабан	14 275	10 666	9805	9651	9497	Ғәзиантеп (ил)
507	Хасса	7714	9071	9117	9301	9485	Хатай
508	Акчадаг	10 839	13 432	8427	8948	9469	Малатья (ил)
509	Саваштепе	10 053	10 288	9296	9366	9436	Балыкесир (ил)
510	Каянашли	5878	9439	9329	9362	9395	Дюздже
511	Карайилан	13 883	11 187	10 611	9972	9333	Хатай
512	Решадийе	12 321	16 389	8892	9108	9324	Токат (ил)
513	Хизан	5880	11 067	11 205	10 258	9311	Битлис (ил)
514	Сараёню	10 721	10 386	9053	9169	9285	Конья (ил)
515	Хани	10 266	10 918	8292	8778	9264	Диярбакыр (ил)
516	Палу	7900	10 103	8894	9069	9244	Элязыг (ил)
517	Ынеболу	8350	9486	9747	9465	9183	Кастамону
518	Хоназ	6333	7442	9239	9187	9135	Денизли (ил)
519	Гюрюн	9886	11 294	10 231	9680	9129	Сивас (ил)
520	Бешири	5456	8554	8573	8829	9085	Батман (ил)
521	Юнак	10 499	12 734	10 107	9561	9015	Конья (ил)
522	Ешилхисар	11 904	13 586	9747	9376	9005	Кайсери (ил)
523	Авсаллар	3661	8493	7849	8424	8999	Анталья (ил)
524	Йылдызели	15 249	16 070	9867	9430	8993	Сивас (ил)
525	Варто	11 339	16 382	10 764	9876	8988	Муш (ил)
526	Мавикент	6224	9276	8033	8510	8987	Анталья (ил)
527	Халфети	4128	2766	10 238	9609	8980	Шанлыурфа (ил)
528	Пертек	5428	5737	6032	7496	8960	Тунджели
529	Кючюкдалян	4866	5909	8095	8525	8955	Хатай
530	Черкеш	8579	15 536	8572	8755	8938	Чанкыры (ил)
531	Языконак	5229	12 000	7922	8426	8930	Элязыг (ил)
532	Акбез	6162	6478	8986	8956	8926	Хатай
533	Карачобан	7498	12 683	8945	8901	8857	Эрзурум (ил)
534	Чаталагзи	13 401	7945	9079	8927	8775	Зонгулдак (ил)
535	Текебаши	4851	6393	8541	8706	8871	Хатай
536	Каледжик	10 051	11 965	11 767	10 318	8869	Анкара (ил)
537	Караташ	9025	9189	8358	8601	8844	Адана (ил)
538	Конаджик	-	4035	8717	8775	8833	Мугла (ил)
539	Хыныс	16 005	27 504	10 802	9803	8804	Эрзурум (ил)
540	Ипсала	9212	8471	7851	8318	8785	Эдирне (ил)
541	Чобанлар	6675	-	8630	8706	8782	Афьонкарахисар (ил)
542	Хавса	9237	8081	8547	8664	8781	Эдирне (ил)
543	Якынджа	10 884	13 727	10 005	9378	8751	Малатья (ил)
544	Беёглу	8439	8253	8035	8388	8741	Кахраманмараш (ил)
545	Чайырхан	6211	9000	8721	8719	8717	Анкара (ил)
546	Сахилькент	5317	7218	8211	8434	8657	Анталья (ил)
547	Гюльшехир	8499	9377	8484	8569	8654	Невшехир (ил)
548	Даренде	11 488	13 908	9685	9165	8645	Малатья (ил)
549	Ладик	8061	9098	8640	8633	8626	Самусн (ил)
550	Кору	-	-	5006	6810	8614	Ялова (ил)
551	Кестел	3610	-	6886	7742	8598	Анталья (ил)
552	Элешкирт	9871	15 339	11 194	9881	8568	Агры
553	Султанкёй	-	-	2050	5297	8544	Текирдаг (ил)
554	Дилек	7326	8168	7443	7986	8529	Малатья (ил)
555	Еничифтлик	3721	-	5650	7063	8476	Текирдаг (ил)
556	Турунчова	7371	8412	8629	8549	8469	Анталья (ил)
557	Гёзджюлер	9058	7208	8273	8371	8469	Хатай
558	Сарылар	-	3838	6550	7509	8468	Анталья (ил)
559	Кёйджегиз	6406	7523	8466	8467	8468	Мугла (ил)
560	Эйнесил	6713	10 667	7970	8216	8462	Гиресун
561	Ладик	-	-	8378	8404	8430	Конья (ил)
562	Айдынджик	7040	7941	7851	8101	8351	Мерсин (ил)
563	Тузлуджа	7698	8827	11 239	9790	8341	Ыгдыр (ил)
564	Челикхан	8033	11 306	8205	8253	8301	Адияман
565	Сёгютлю	3599	7173	9435	8855	8275	Трабзон (ил)
566	Кираз	7850	10 001	8683	8464	8245	Измир (ил)
567	Кабала	5963	9275	10 951	9588	8225	Мардин (ил)
568	Диджле	5414	9861	12 227	10 219	8211	Диярбакыр (ил)
569	Енидже	7300	17 199	8447	8320	8193	Мерсин
570	Топраккале	7993	8413	7423	7803	8183	Османие (ил)
571	Ешильюрт	9184	11 998	7700	7940	8180	Малатья (ил)
572	Сёгютлю	7342	7858	8306	8242	8178	Сакарья (ил)
573	Юртбашы	5362	8014	7486	7828	8170	Элязыг (ил)
574	Бостанбаши	2212	-	5337	6744	8151	Малатья (ил)
575	Ениджеоба	8128	9194	7863	8003	8143	Конья (ил)
576	Савур	6244	7817	8942	8500	8058	Мардин (ил)
577	Кале	6950	7189	7713	7864	8015	Денизли (ил)
578	Савуджа	6277	7932	8192	8063	7934	Айдын (ил)
579	Андырын	7506	8311	8026	7975	7924	Кахраманмараш (ил)
580	Кешап	8208	9475	8968	8443	7918	Гиресун
581	Хекимхан	13 612	13 206	7708	7802	7896	Малатья (ил)
582	Ысмил	6576	7317	5930	6909	7888	Конья (ил)
583	Енидже	3721	4532	2867	5377	7887	Анкара (ил)
584	Нарлы	5401	8798	8547	8215	7883	Кахраманмараш (ил)
585	Куюджак	7779	7282	7762	7813	7864	Айдын (ил)
586	Гюргентепе	18 875	18 313	8404	8130	7856	Орду
587	Чилимли	3717	7147	4504	6168	7832	Дюздже
588	Орханели	6434	8071	7956	7888	7820	Бурса (ил)
589	Белдиби	1376	4848	8546	8160	7774	Мугла (ил)
590	Гёле	7542	10 478	7438	7588	7738	Ардахан
591	Актепе	7917	8692	8007	7850	7693	Хатай
592	Айваджик	5595	6475	7609	7642	7675	Чанаккале (ил)
593	Чайыралан	7644	14 046	8425	8039	7653	Йозгат (ил)
594	Бозкыр	9472	10 483	6801	7217	7633	Конья (ил)
595	Карапюрчек	3211	4186	7467	7547	7627	Сакарья (ил)
596	Сарайкент	6059	9224	8976	8300	7624	Йозгат (ил)
597	Тонья	11 058	12 666	7711	7660	7609	Трабзон (ил)
598	Кавак	5745	7871	8629	8117	7605	Самсун (ил)
599	Кечиборлу	8955	10 390	7283	7419	7555	Испарта (ил)
600	Чолаклы	5735	10 719	5161	6349	7537	Анталья (ил)
601	Оваэмир	5211	6518	7049	7293	7537	Айдын (ил)
602	Ычеричумра	8517	12 335	7460	7465	7470	Конья (ил)
603	Мачка	7673	10 700	5063	6262	7461	Трабзон (ил)
604	Битез	2094	5207	5217	6317	7417	Мугла (ил)
605	Яглыдере	4899	4336	8127	7758	7389	Гиресун (ил)
606	Чаршибаши	6649	8532	7154	7266	7378	Трабзон (ил)
607	Дураган	7432	9725	7290	7332	7374	Синоп (ил)
608	Козаклы	7556	7755	6771	7065	7359	Невшехир (ил)
609	Пиразиз	8201	9416	7640	7483	7326	Гиресун (ил)
610	Бекбеле	5478	-	7482	7399	7316	Хатай
611	Шекероба	4919	6225	7009	7156	7303	Кахраманмараш (ил)
612	Арыташ	9783	8690	5969	6626	7283	Кахраманмараш (ил)
613	Атча	7763	7660	7518	7396	7274	Айдын (ил)
614	Гёкчебей	5862	7939	7479	7376	7273	Зонгулдак
615	Улукышла	5545	6368	4979	6124	7269	Нигде (ил)
616	Гюлюч	5082	5955	7655	7452	7249	Зонгулдак (ил)
617	Алтынова	2176	-	3429	5330	7231	Ялова (ил)
618	Сакчагёзе	4579	-	4389	5808	7227	Ғәзиантеп (ил)
619	Атаюрт	3600	7120	7403	7310	7217	Мәрсин (ил)
620	Ышыклар	5014	7334	7118	7135	7152	Афьонкарахисар (ил)
621	Карайсалы	-	9478	7508	7328	7148	Адана (ил)
622	Улуборлу	12 947	-	5817	6479	7141	Испарта (ил)
623	Гёйнюк	4266	10 119	5666	6401	7136	Анталья (ил)
624	Ылгаз	8136	-	6981	7051	7121	Чанкыры (ил)
625	Атакент	4751	14 553	5612	6362	7112	Мерсин (ил)
626	Чичекдагы	6468	-	6604	6856	7108	Кыршехир (ил)
627	Гёкче	3148	3148	6563	6831	7099	Мардин (ил)
628	Бухаркент	5795	7074	6813	6955	7097	Айдын (ил)
629	Велимеше	4034	5003	6485	6777	7069	Текирдаг (ил)
630	Ширан	8147	11 977	7511	7261	7011	Гюмюшхане

Иҡтисады

Төркиә иҡтисадының 28 процентын — сәнәғәт, 15 процентын — ауыл хужалығы, 6 процентын — төҙөлөш, һәм ҡалған 51 проценттан күберәк өлөшөн төрлө хеҙмәтләндереү өлкәләре (башлыса туризм) тәшкил итә.

Ыңғай яҡтары: Ауыл хужалығы тармағы илде аҙыҡ-түлек менән тулыһынса тәьмин итә. 1990 йылдарҙа иҡтисадтың тиҙ үҫеүе күҙәтелде. Туризм. Белгестәр күп булыуы. АБ менән киң хеҙмәттәшлек.

Кире яҡтары: Даими юғары булған инфляция (2004 йылда — 54,4 процент). Таянып булмаҫтай ижтимағи финанс секторы. Дәүләт бюрократияһы. Тигеҙһеҙ хосусилаштырыу.

Энергетика

Төркиәлә хәҙерге ваҡытта ике АЭС төҙөлә: береһен — япон фирмалары менән, икесеһен — Рәсәйҙең Росатом менән (Аҡҡойоу (Akkuyu) АЭС-ы, Мерсин илендә).

Төҙөлөш

Төҙөлөш илдең иҡтисадында ҙур роль уйнай. Төркиәнең төҙөлөш компаниялары Германия, Рәсәй һәм башҡа илдәрҙә күп объекттар төҙөй.

Эре вәкилдәр:

Уртим (Баш офис: Нуретдин Барансел Генералы урамы, 22-се йорт, Хадымкөй, Арнавуткөй, Истанбул),
Ант Япы.

Төркиәнең иң эре компаниялары (2013)

Исем	Сфера деятельности	Оборот (млрд долл.)	Активтар (млрд долл.)	Эшселәр (мең кеше)	Штаб-фатир
Koç Holding	конгломерат (автомобильдәр, көнкүреш химия, аҙыҡ-түлек, сауҙа, энергетика, финанстар, туризм, төҙөлөш, информацион технологиялар)	47,1	61,1	81,0	Истанбул
Isbank (Türkiye İş Bankası)	Финанстар	12,4	112,7	26,0	Истанбул
Garanti Bank	Финанстар(Doğuş Holding һәм Banco Bilbao Vizcaya Argentaria)	9,8	99,2	17,2	Истанбул
Akbank	Финанстар(Sabanci Holding һәм Citigroup)	8,2	91,6	16,5	Истанбул
Sabanci Holding (Hacı Ömer Sabancı Holding)	конгломерат (финанстар, страхование, шиналар, цемент, сауҙа, энергетика, туризм, информацион технологиялар, телекоммуникациялар, тәмәке)	14,6	98,3	57,4	Истанбул
Halkbank (Halk Bankası)	Финанстар	6,2	61,0	15,0	Анкара
VakifBank (Türkiye Vakıflar Bankası)	Финанстар	6,3	60,6	12,2	Истанбул
Turk Telekom	Телекоммуникациялар (Saudi Oger һәм Төркиә ҡаҙанлығы)	7,1	9,5	37,5	Анкара
Turkcell	Телекоммуникациялар (Çukurova Holding һәм TeliaSonera)	5,9	10,5	13,9	Истанбул
Turkish Airlines (Türk Hava Yolları)	Авиация	8,3	10,5	19,1	Истанбул
Enka	төҙөлөш, сауҙа, энергетика	5,7	8,2	21,3	Истанбул
Anadolu Efes	һыра, һуттар, стекло	3,6	6,5	19,0	Истанбул
BIM Birlesik Magazalar (Birleşik Mağazalar)	сауҙа	5,5	1,2	20,9	Истанбул
Ford Otosan	Автомобильдәр (Koç Holding һәм Ford)	5,5	2,6	6,6	Измит Кожаәли

Дин

Төркиә халҡының 99 проценты — мосолмандар, башлыса сөнниҙәр. Күп төрөк ғөрөф-ғәҙәттәре шәриғәт ҡанундарына нигеҙләнгән.

Мәҙәниәте

Кесе Азияла Урта Азиянан уғыҙ төркиҙәре килеп, был ерҙәрҙе үҙләштергәнсе, төрлө халыҡ вәкилдәре йәшәгән була. Улар мосолманлаша барған һайын уртаҡ мәҙәниәткә үҙ элементтарын индерә. Шул рәүешле Ғосманлы дәүләте мәҙәниәте Гректарҙың, Ислам һәм Төрки мәҙәниәттәренең ҡушылмаһы була. Бөгөнгө көндә Төркиәлә дин дәүләттән айырылған, мәҙәниәте иһә күп өлкәләрҙә европалаштырылған булыуына ҡарамаҫтан, халыҡта боронғо йолалар һаҡлана.

Әҙәбиәте

Төрөк әҙәбиәт белгестәре үҙ әҙәбиәттәренең башын VIII—X быуаттарҙағы боронғо төрки яҙмалары менән бәйләй. Ғосман осоро әҙәбиәте фарсы һәм ғәрәп тәьҫире аҫтында үҫеш ала.

Назим Хикмәт, Орхан Памуҡ кеүек төрөк яҙыусылары бөтөн дөнъяға танылған.

Туризм

Төркиәлә туризм ныҡ үҫешкән. Быға диңгеҙ буйы курорттарының һәм иҫтәлекле урындарҙың күп булыуы сәбәп булып тора.

Туризм иң әүҙем үҫешкән төбәктәр:

Истанбул — ислам һәм византия архитектура ҡомартҡылары,
Каппадокия — вулкан атылыуҙан барлыҡҡа килгән мөғжизәле тәбиғәт күренештәре һәм мәмерйә-ҡалалар,
Эгей диңгеҙе ярҙары — боронғо дәүер ҡомартҡылары, шул замандағы грек һәм рим ҡалалары,
Урта диңгеҙ ярҙары, Мерсин, Анталья — Төркиәнең көньяҡ диңгеҙ курорттары.

Рәсәй туристик фирмалары башлыса Анталья ҡалаһы менән бәйләнештә әүҙем эшләй. Cит илгә сығыусыларға шулай уҡ яҡындағы Кемер, Аланья һәм башҡа ҡалаларға барырға ла тәҡдим итә. Һуңғы ваҡыттарҙа Мерсин иле менән ҡыҙыҡһыныу арта.

Урында туристик путевкалар алып, илдең теләһә ҡайһы өлкәһенә лә сәйәхәт яһарға була. Транспорт селтәренең яҡшы үҫеше илдең башҡа төбәктәренә лә бик ҡыҫҡа ваҡытта сәфәр ҡылырға мөмкинлек бирә[12].

Төркиә һәм Башҡортостан бәйләнештәре

ХХ быуаттың һуңғы ун йыллыҡтарынан алып Башҡортостандың Төркиә дәүләте менән бәйләнештәре йылдам үҫә. Был тәү сиратта халыҡ-ара туризм өлкәһенән башланып, башҡа йүнәлештәргә лә күсеп килә. Төрөк фирмалары республикала төрлө төҙөлөш эштәре алып бара. Мәҙәниәт өлкәһендә «ТөрКСОЙ» ойошмаһы менән хеҙмәттәшлек әүҙем ойошторолған, унда Башҡортостандың махсус вәкиле бар. Ике ил араһында төрлө кимәлдәге делегациялар менән алмашыу ҙа даими күренешкә әйләнде.

Дәүләт байрамдары

29 октябрь -Йөмһүриәт (Республика) байрамы[13]

Галерея

Айя Суфия
Коджа Мостафа-паша мәсете
Анкарала этнография музейы
Долмабаҡса — Истанбулдың иң ҙур музейҙарның берһе.
Измир (ил)
Памуккале
Әскишәһир
Анталья, Анталья
Аланья, Анталья
Диярбакыр (ил)
Мәшһүр Троя диуарҙары
Сөләймәниә мәсете — Ғосман империяһынан ҡалған иң мәшһүр архитектура һәйкәлдәренең береһе.
Тарихи Цельсий китапханаһы бинаһы. Боронғо Эфес. Измир (ил).

Иҫкәрмәләр

Primera Cronica General. Estoria de España. Tomo I. — Madrid, Bailly-Bailliere e hijos, 1906, 60 бит
Jay Shaw Stanford. History of the Ottoman Empire and Modern Turkey. — Cambridge University Press, 1977. — ISBN 0-5212-9163-1.
INTERNATIONAL ASSOCIATION OF GENOCIDE SCHOLARS (June 13, 2005), open letter to Prime Minister Recep Tayyip Erdogan 2011 йыл 13 сентябрь архивланған.
The International Campagne to End Genocide
Shaw, Stanford Jay; Kural Shaw, Ezel (1977). History of the Ottoman Empire and Modern Turkey. Cambridge University Press. ISBN 0-521-29163-1.
[ http://www.warandpeace.ru/ru/reports/view/40861/ Төркиәлә 3-сө хәрби алмашыныу булды]
Сбили лучшего, 26.11.2015 йыл «РБК» гәзите.
Çarkoğlu, Ali (2004). Religion and Politics in Turkey. Routledge, UK. ISBN 0-415-34831-5.
Төркиәнең Бөйөк Милли Меджлисы рәсми сайты 2018 йыл 18 август архивланған.
Turkish Statistical Institute. 2009 Census, population living in cities (билдәһеҙ). Turkish Statistical Institute (2010). Дата обращения: 25 ғинуар 2010. Архивировано 6 август 2012 года.
Автомобиль коды
Особенности переездов на междугородных автобусах в Турции
[]http://www.tccb.gov.tr/videogaleri/

Быны ла ҡарағыҙ

Һылтанмалар

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.

[1] Primera Cronica General. Estoria de España. Tomo I. — Madrid, Bailly-Bailliere e hijos, 1906, 60 бит

[Ottoman_Turkey-2] Jay Shaw Stanford. History of the Ottoman Empire and Modern Turkey. — Cambridge University Press, 1977. — ISBN 0-5212-9163-1.

[3] INTERNATIONAL ASSOCIATION OF GENOCIDE SCHOLARS (June 13, 2005), open letter to Prime Minister Recep Tayyip Erdogan 2011 йыл 13 сентябрь архивланған.

[4] The International Campagne to End Genocide

[Shaw,_Stanford_Jay_1977-5] Shaw, Stanford Jay; Kural Shaw, Ezel (1977). History of the Ottoman Empire and Modern Turkey. Cambridge University Press. ISBN 0-521-29163-1.

[6] [ http://www.warandpeace.ru/ru/reports/view/40861/ Төркиәлә 3-сө хәрби алмашыныу булды]

[7] Сбили лучшего, 26.11.2015 йыл «РБК» гәзите.

[8] Çarkoğlu, Ali (2004). Religion and Politics in Turkey. Routledge, UK. ISBN 0-415-34831-5.

[9] Төркиәнең Бөйөк Милли Меджлисы рәсми сайты 2018 йыл 18 август архивланған.

[10] Turkish Statistical Institute. 2009 Census, population living in cities (билдәһеҙ). Turkish Statistical Institute (2010). Дата обращения: 25 ғинуар 2010. Архивировано 6 август 2012 года.

[11] Автомобиль коды

[12] Особенности переездов на междугородных автобусах в Турции

[13] []http://www.tccb.gov.tr/videogaleri/