Түбәнге Ләкәнде
Түбәнге Ләкәнде (рус. Нижние Леканды) — Башҡортостандың Ауырғазы районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 234 кеше[1]. Почта индексы — 453499, ОКАТО коды — 80205828004.
| Ауыл | |
| Түбәнге Ләкәнде Түбәнге Ләкәнде | |
| Ил | |
|---|---|
| Федерация субъекты | |
| Муниципаль район | |
| Ауыл советы | |
| Координаталар |
54°08′06″ с. ш. 56°16′46″ в. д. |
| Милли состав |
татарҙар, башҡорттар |
| Сәғәт бүлкәте | |
| Һанлы танытмалар | |
| Автомобиль коды |
02, 102 |
| ОКАТО коды | |
| ОКТМО коды | |
|
| |
.svg.png.webp)
Географик урыны
Күҙйылға йылғаһы (Ағиҙел йылғаһы бассейны) буйында урынлашҡан
- Район үҙәгенә тиклем (Талбазы): 32 км
- Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Татар Нуғаҙағы): 5 км
- Яҡындағы тимер юл станцияһы (Тюкунь): 5 км
Тарихы
Ләкәнде ауылының Үрге Ләкәнде ауылы 1783 йылдан, IV рәүиз йылынан, ә Түбәнге Ләкәнде 1786 йылдан билдәле. Беренсе ауылға, Үрге Ләкәнде ауылына, типтәрҙәр нигеҙ һала, ә икенсеһенә - Дыуан-Табын улусы аҫабалары менән керҙәшлек килешеүе буйынса мишәрҙәр нигеҙ һала. Үрге Ләкәнде ауылында, барлыҡҡа килеү мәлендә 12 кеше була. 1834 йылда Түбәнге Ләкәнде ауылында типтәрҙәр һаны 200 кеше иҫәпләнә[2].
1865 йылда 34 йортта 189 кеше йәшәгән. Игенселек, умартасылыҡ менән шөғөлләнгәндәр. 1906 йылда мәсет, мәктәп, һыу тирмәне, мөгәзәй теркәлгән[3].
Халыҡ һаны
Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)
| Иҫәп алыу йылы һәм көнө | Бөтә халыҡ | Ир-егеттәр | Ҡатын-ҡыҙҙар | Ир-егеттәр өлөшө (%) | Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%) |
| 1897 йыл 9 февраль ( 26 ғинуар) | |||||
| 1920 йыл 26 август | |||||
| 1926 йыл 17 декабрь | |||||
| 1939 йыл 17 ғинуар | |||||
| 1959 йыл 15 ғинуар | |||||
| 1970 йыл 15 ғинуар | |||||
| 1979 йыл 17 ғинуар | |||||
| 1989 йыл 12 ғинуар | |||||
| 2002 йыл 9 октябрь | |||||
| 2010 йыл 14 октябрь | 234 | 116 | 118 | 49,6 | 50,4 |
- Милли составы
2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәтенә ярашлы, күпселек милләт - татарҙар (50 %), башҡорттар (49 %)[4].
Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.
- 1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.
- 1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны
Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.
- 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.
- Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.
- 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.
- Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.
- 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)
- Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.
- 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.
- Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.
- 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.
- Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.
- 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
- 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
- Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7
- 1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.
Урамдары
Билдәле шәхестәре
- Сәғиҙуллин Ғабдулла Ғәйфулла улы (30 июнь 1938 йыл—5 декабрь 1999 йыл) — химик‑технолог. Шартлау физикаһы өлкәһендә СССР һәм Рәсәй ғалимы, техник фәндәре докторы (1978), профессор (1980)
- Хәкимов Миҙхәт Ғәйнан улы (25 февраль 1940 йыл) — Рәсәй Дәүләт Думаһының саҡырылыш депутаты. «Рәсәй төбәктәре» төркөмө.
Тарихи ҡомартҡылар
- Әүлиә зыяраты
Ер-һыу атамалары
- Мағаш тауы[6]
Иҫкәрмәләр
- Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
- Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 55. — ISBN 978-5-295-04683-4.
- Түбәнге Ләкәнде // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
- Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — Excel форматында ҡушымта(недоступная ссылка) (рус.)
- Госсправка сайтында урамдар исеме
- Башҡортостан Республикаһының топонимдар һүҙлеге
Һылтанмалар
- 1834 йылғы ревизия материалдары(недоступная ссылка)
- 1850 йылғы ревизия материалдары(недоступная ссылка)
- 1816 йылғы ревизия материалдары(недоступная ссылка)
- Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 55. — ISBN 978-5-295-04683-4..
.svg.png.webp)
