Сарапул өйәҙе
Сара́пул өйәҙе — 1780—1923 йылдарҙа Вятка һәм Пермь губерналары составындағы административ-территориаль берәмек. Өйәҙ ҡалаһы — Сарапул.
|
Сарапул өйәҙе
|
_(1781).png.webp)
Тарихы
Өйәҙ 1780 йылдың 22 сентябрендә Вятка наместниклығы (1796 йылдан — Вятка губернаһы) составында барлыҡҡа килгән.
1897 йылда өйәҙҙә 408 058 кеше йәшәгән, шул иҫәптән урыҫтар - 290 828, удмурттар - 97 827, татарҙар - 7 226, башҡорттар - 5 100 һ.б.[2].
1920 йылда өйәҙҙең төньяҡ һәм көнбайыш улустары яңы төҙөлгән
Вотский автономия өлкәһенә (АО), унда Ижевск һәм Дебёсский өйәҙҙәре составына ингән. Әгерже һәм Иҫәнбай улустары Татар АССР-ына бирелгән, ә бәләкәйләнеп ҡалған Сарапул өйәҙе Пермь губернаһына күскән.
1923 йылда, территориаль реформа барышында, Пермь губернаһы территорияһын Урал өлкәһенә ҡушҡандар, өйәҙ бөтөрөлгән, ә уның территорияһы яңы барлыҡҡа килгән Урал өлкәһе Сарапул округына ингән.
Административ бүленеш
Өйәҙҙең 1915 йылға[3] административ-территориаль бүленеше:
| Атамаһы | Административ үҙәк |
Халҡы | Ауыл йәмғиәттәре |
Ауылдар | Хужалыҡтар |
|---|---|---|---|---|---|
| І стан (Дебёссы ауылы) | |||||
| Дебёсский улусы | Дебёссы ауылы | 12 283 | 13 | 49 | 2100 |
| Петропавловский улусы | 13 517 | 10 | 68 | 2375 | |
| Тыловайский улусы | 10 175 | 8 | 38 | 1370 | |
| Большепургинский улусы | 8 065 | 11 | 42 | 1300 | |
| Чутырский улусы | 8 258 | 9 | 35 | 1190 | |
| Тойкинский улусы | 8 356 | 9 | 20 | 1560 | |
| ІI стан (Шаркан ауылы) | |||||
| Шарканский улусы | 24 613 | 20 | 64 | 3396 | |
| Сосновский улусы | 16 548 | 17 | 54 | 2242 | |
| Зюзинский улусы | 12 183 | 11 | 36 | 1551 | |
| Якшур-Бодьинский улусы | 11 560 | 15 | 49 | 1709 | |
| Нижне-Лыпский улусы | 4 361 | 5 | 7 | 763 | |
| Полозовский улусы | 5 268 | 8 | 9 | 1049 | |
| ІII стан (Воткинский заводы) | |||||
| Камский улусы | 7 366 | 11 | 20 | 1413 | |
| Галевский улусы | 1 804 | 3 | 7 | 327 | |
| Кельчинский улусы | 8 404 | 10 | 20 | 1610 | |
| Светлянсктй улусы | 9 353 | 10 | 15 | 1711 | |
| Июльский улусы | 7 681 | 10 | 23 | 1475 | |
| Перевозинский улусы | 9 959 | 10 | 20 | 1670 | |
| ІV стан (Ижевск заводы) | |||||
| Ижевск-Нагорный улусы | Ижевск заводы | 4 978 | 18 | 15 | 583 |
| Ижевск-Заречный улусы | Ижевск заводы | 532 | 2 | 6 | 86 |
| Люкский улусы | село Люк | 5 476 | 6 | 10 | 805 |
| Нылгижикьинский улусы | 13 944 | 23 | 55 | 2256 | |
| Кыйлудский улусы | 5 055 | 6 | 17 | 786 | |
| Старовеньинский улусы | 11 138 | 15 | 25 | 1681 | |
| Завьяловский улусы | Завьялово ауылы | 14 377 | 25 | 39 | 2512 |
| Больше-Норьинский улусы | 7 984 | 16 | 24 | 1184 | |
| V стан (Әгерже (Агрыз) ауылы) | |||||
| Әгерже (Агрыз) улусы | 5 579 | 3 | 3 | 914 | |
| Пургинский улусы | 6 559 | 7 | 25 | 1071 | |
| Бурановский уусы | Буран ауылы | 13 105 | 14 | 33 | 2155 |
| Юринский улусы | 9 980 | 10 | 28 | 1811 | |
| Киясовский улусы | село Киясово | 10 949 | 8 | 18 | 1598 |
| VI стан (Сарапул ҡалаһы) | |||||
| Сарапул улусы | 15 848 | 15 | 39 | 2828 | |
| Нечкинский улусы | Нечкино ауылы | 6 135 | 6 | 18 | 1108 |
| Гольянский улусы | Гольяны ауылы | 7 750 | 10 | 19 | 1366 |
| Козловский улусы | 8 235 | 14 | 22 | 1331 | |
| Мазунинский улусы | Мазунино ауылы | 6 709 | 6 | 14 | 1355 |
Иҫкәрмәләр
- Демоскоп Weekly. Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г. Наличное население в губерниях, уездах, городах Российской Империи (без Финляндии). Архивировано 21 февраль 2012 года.
- Демоскоп Weekly - Приложение.
- Памятная книжка и адрес-календарь Вятской губернии на 1916 год. — Вятка: Издание губернского статистического комитета, 1916.
Һылтанмалар
- Сарапул // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)(урыҫ.)