Лена
Ле́на (саха Өлүөнэ, бүр. Зγлхэ) — Рәсәйҙәге йылға, Көнсығыш Себерҙең иң ҙур йылғаһы[2]. Төньяҡ Боҙло океандың Лаптевтар диңгеҙенә ҡоя. Донъяла оҙонлоғо буйынса унынсы һәм тулы һыулығы буйынса һигеҙенсе йылға.
Лена | |
---|---|
саха Өлүөнэ | |
«Лена бағаналары» | |
Характеристика | |
Оҙонлоғо | 4400 км |
Бассейн | 2 490 000 км² |
Һыу сығымы | 16 350 [1] м³/с (тамағынан 4,7 км алыҫлыҡта) |
Һыу ағымы | |
Инеше | Байкал һырты |
· Урынлашыуы | Качуг районы |
· Бейеклеге | 1650 м |
· Координаталар | 53°56′00″ с. ш. 108°05′01″ в. д. |
Тамағы | Лаптевтар диңгеҙе |
· Урынлашыуы | Булун улусы |
· Бейеклеге | 0 м |
· Координаталар | 72°24′42″ с. ш. 126°41′05″ в. д. |
Йылға ауышлығы | 0,375 м/км |
Урынлашыуы | |
Һыу бассейны | Лаптевтар диңгеҙе |
Ил | Рәсәй Федерацияһы |
Регион | Иркутск өлкәһе,Саха Республикаһы |
РДҺР | 18030900112117500000010, 18030300212117200000003 һәм 18030700112117400000000 |
Лена Викимилектә |
Иркутск өлкәһе һәм Саха Республикаһы территорияһы аша аға, ҡайһы бер ҡушылдыҡтары Байкал аръяғы, Красноярск, Хабаровск крайҙарына, Бүрәт Республикаһына һәм Амур өлкәһенә ҡарай. Лена — бассейны тулыһынса ил сиктәрендә булған Рәсәйҙәге иң ҙур йылға[3].
География
Оҙонлоғо — 4400 км, бассейн майҙаны — 2490 мең км².
Байкалдан 7 км көнбайыштараҡ урынлашҡан бәләкәй генә күл Лена йылғаһының инеше тип иҫәпләнә. Был күл Байкал һырытында, 1470 м бейеклектә урынлашҡан[4].
Төп ҡушылдыҡтары: Оло Патом, Чая, Витим, Алдан, Кута, Олёкма, Вилюй, Киренга, Чуя, Молодо, Бирюк, Лунгха. Уларҙың иң ҙурыһы — Алдан йылғаһы, уның бассейн майҙаны — 729 000 км², ә тамағындағы һыу сығымы 5 060 м³/с тәшкил итә.
Инфраструктура
Лена бөгөнгө көнгә тиклем Саха Республикаһын федераль транспорт инфрастуктураһы менән бәйләүсе төп транспорт артерияһы булып тора. Суднолар йөрөшөнөң башы тип Качуг пристане иҫәпләнә. Навигация осоро 125-тән 170 тәүлеккә тиклем дауам итә.
Лена йылғаһындағы төп порттар[5] (инешенән тамағына тиклем): Осетрово, Киренск, Ленск, Олёкминск, Покровск, Яҡутск, Сангар, Тикси.
Лена ҡушылдыҡтарының иң ҙур порттар: Бодайбо (Витим йылғаһында), Хандыга (Алдан йылғаһында), Джебарики-Хая (Алдан йылғаһында).
Лена йылғаһында (инешенән тамағына тиклем) 6 ҡала урынлашҡан: Усть-Кут, Киренск, Ленск, Олёкминск, Покровск, Яҡутск.
Шулай уҡ ҡарағыҙ
Иҫкәрмәләр
- А.А. Зайцев, О.М. Кирик, В.С. Михайлов ВЗАИМОДЕЙСТВИЕ РЕЧНОГО ЛЬДА С РУСЛОМ НА р. ЛЕНЕ И ЕЕ ПРИТОКАХ // НАУЧНО-ИССЛЕДОВАТЕЛЬСКАЯ ЛАБОРАТОРИЯ ЭРОЗИИ ПОЧВ И РУСЛОВЫХ ПРОЦЕССОВ им. Н.И. МАККАВЕЕВА. — Москва: МГУ. — С. 244.
- Большая река Сибири 2012 йыл 4 июль архивланған.
- Немного о величии. // The New Times, 1.11.2010
- Природа Байкала. Байкало-Ленский район. Озеро — исток Лены.Открыты истинные истоки Лены и Енисея, Промышленные ведомости
- Большая советская энциклопедия (3-е изд.) : Онлайн-версия на портале «Яндекс». Статья «Ленского бассейна речные порты(недоступная ссылка)».
Һылтанмалар
- Лена — Ҙур совет энциклопедияһында мәҡәлә
- Лена // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
- Природа Байкала. Река Лена.
- Чертеж «Река Лена с урочищи» из «Хорографической чертежной книги» С. У. Ремезова.
- Природа Байкала. Истоки Лены.
- Реки России
- Сибирцева Е. А., Белицина В. Г. Великие реки России 2014 йыл 19 февраль архивланған.
- 1640 — 1641. Росписание рек впадающих в Лену от реки Куты до Ленских верховьев и проч.
- Казарян П. Л. Становление судоходства на реке Лене