Ашлама
Ашлама — үҫемлектәрҙе туҡландырыу һәм тупраҡтың уңдырышлылығын күтәреү өсөн файҙаланылған матдәләр [1]. Улар үҫемлектәргә нормаль үҫеше өсөн бер йәки бер нисә дефицит химик компоненттар биреүе менән отошло.
| Ашлама | |
 Ашлама Викимилектә |
Ашлама кластары
Ашлама класын түбәндәге билдәләр буйынса айырырға мөмкин:
- сығышы буйынса (органик һәм минераль);
- агрегат хәле (шыйыҡ, ярымшыйыҡ, ҡаты);
- тәьҫирлелеге буйынса (тура һәм ситләтелгән);
- тупраҡҡа индерелеү ысулы буйынса: төп, сәсеү алдынан, туйындырыу маҡсатында, тупраҡ эсенә һалып, өҫкө яҡтан;
- үҫемлек туйындырыу ысулы буйынса: тамырҙы ашлау, тамырҙан башҡа ашлау (япраҡҡа һибеп).
Минераль ашламалар
Росстат мәғлүмәттәренә ярашлы, Рәсәйҙә ауыл хужалығы предприятиелары минераль ашламалар 100 % туҡлыҡлы матдәгә һанағанда 1990 йылда 9,9 миллион тонна, ә 2010 йылдан — 1,9 млн тонна индерелгән; шулай итеп, минераль ашламалар ҡулланыу күләме 5 йыл эсендә 20 тапҡырға кәмегән.
Минераль ашламалар тупраҡта туҡлыҡлы матдәләр запасын тулыландырыу өсөн индерелә, улар иҫәбенә фосфор (P), калий (К), азот (N) инә. Был ашламалар айырым индерелһә, уларҙы ябай тип атайҙар (аммиак селитраһы (N), суперфосфат (P),хлорлы калий и (K)).
Ашлама ҡушып ҡулланырға мөмкин, әммә был ашлама индереү буйынса әҙерлек барышын күпкә ауырлаштыра һәм яланда тигеҙ таратылыу сифаты насарайыуға килтерә. Шуға күрә ҡатмарлы ашламалар (нитрофоска (фосфор, калий һәм азот) һәм аммофос (фосфор һәм азот) киң таралыу алған
Ябай ашламалар
Ҡатмарлы (комплекслы) ашламалар
Органик ашламалар
Органик ашламаларҙың иң таралған төрҙәре — биогумус, серетмә, торф, тиреҫ, гуано, ҡош тиҙәге, компост, сапропель, комплекслы органик ашламалар. Росстат мәғлүмәттәренә ярашлы, ауыл хужалығы предприятиелары органик ашламалар индергән: 1990 й — 389,5 млн т, 2010 й — 53,0 млн т (7 тапҡырҙан ашыуға кәмегән). Тиреҫ һәм компост кеүек органик ашлама әҙерләү, етештереү һәм ҡулланыу урынына ҡарап индерелә, башҡа баҙар субъекттарының етештереү процесына ҡағылмай, шуға күрә реаль статистик иҫәп алыуы ауыр.
Викидәреслектә
Башҡа төрҙәре
Бынан тыш ошондай категорияларға бүленә:
- органоминераль ашлама
- микроашлама
- бактериаль ашлама
- апион ашлама
- тупраҡ барлыҡҡа килтереүсе ашлама
Туранан-тура хужалыҡтарҙа алынған ашлама урындағы ашлама тип атала (тиреҫ, компост, торф, көл), химия предприятиеларында алынғаны — сәнәғәт ашламалары.
Һуңғы ваҡыттарҙа үҫемлектәрҙең углекислый газ концентрацияһына бәйлелеге тикшеренеү объектына әйләнә бара. Углекислый газды теплицаларҙа (парниктарҙа) ҡулланыу, атап әйткәндә, уңышты арттырыуға булышлыҡ итә.
Ашламаларҙың һөҙөмтәлелеге
Ашламалар тупраҡтың уңдырышлылығын арттыра.
Һаҡсыллыҡ маҡсатында ашламалар индереүҙең төрлө технологиялары ҡулланыла, мәҫәлән, кәрәкле майҙанында ғына кәрәк кимәлдә әҙләп йәки күпләп индерелә.
Иҫкәрмәләр
- ГОСТ 20432-83 (Fertilizers. Terms and definitions) «Удобрения. Термины и определения»
Һылтанмалар
- Удобрения — Ҙур совет энциклопедияһында мәҡәлә