Ада Йонат

Ада Йонат (тыумышта Лифшиц;[9][10] йәһ. עדה יונת‎, 22 июнь 1939 йыл, Иерусалим) — Израиль кристаллограф ғалимы, «рибосома структураһын һәм функцияларын тикшергән өсөн» Венкатраман Рамакришнан һәм Томас Стейц менән бергә химия буйынса 2009 йылғы Нобель премияһы лауреаты[11].

Ада Йонат
йәһ. עדה יונת‎
Рәсем
Зат ҡатын-ҡыҙ[1][2]
Гражданлыҡ  Израиль
ХФА-лағы транскрицияһы ˈada joˈnat
Тыуған көнө 22 июнь 1939({{padleft:1939|4|0}}-{{padleft:6|2|0}}-{{padleft:22|2|0}})[3][4][5] (84 йәш)
Тыуған урыны Иерусалим, Бөйөк Британия[1]
Һөнәр төрө молекулярный биолог, химик, университет уҡытыусыһы, кристаллограф, биохимик, ғалим
Эшмәкәрлек төрө кристаллография[d], биология[6], молекуляр биология[6], биохимия[6], рибосома[d][6] һәм Структурная биология[d][6]
Эш урыны Чикаго университеты[d]
Q102212738?
Уҡыу йорто Еврейский университет в Иерусалиме[d]
Институт Вейцмана[d]
Ғилми етәксе Wolfie Traub[d]
Әүҙемлек урыны Институт Вейцмана[d]
Ойошма ағзаһы АҠШ фәндәр милли академияһы[d][7], Европа фән һәм сәнғәт академияһы[d], Израильская академия естественных и гуманитарных наук[d], Папская академия наук[d], Америка сәнғәт һәм фәндәр академияһы[d], Европейская организация молекулярной биологии[d], Леопольд Академияһы һәм Лондон король йәмғиәте[d][8]
Йоғонто яһаусы Липскомб, Уильям Нанн[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
Премия Израиля

Нобелевская премия по химии[d] (2009)

премия Харви[d] (2002)

премия Пауля Эрлиха и Людвига Дармштедтера[d] (2007)

медаль Вильгельма Экснера[d] (2010)

премия Вольфа по химии[d] (2006)

премия L’Oréal — ЮНЕСКО «Для женщин в науке»[d] (2008)

премия Альберта Эйнштейна[d] (2008)

премия Мэссри[d] (2004)

премия Луизы Гросс-Хорвиц[d] (2005)

Серебряная медаль председателя Сената[d] (2012)

медаль Рентгена[d] (2014)

ЭМЕТ (премия)[d] (2006)

почётный доктор Университета Карнеги — Меллона[d]

почётный доктор Чилийского университета[d]

почётный доктор Берлинского технического университета[d]

медаль Ф. А. Коттона[d] (2002)

почётный доктор Гамбургского университета[d]

член Европейской организации молекулярной биологии[d]

Esther Hoffman Beller Lectureship[d] (2021)

Erna Hamburger Prize[d] (2011)

Лондон король йәмғиәтенең сит ил ағзаһы[d] (2020)

Премия Ротшильда[d]

Marie Curie Medal[d] (2011)

 Ада Йонат Викимилектә

Белеме һәм уҡытыусылыҡ эшмәкәрлеге

Ада Йонат 1939 йылда Лодздән (Польша) Израилгә репатриацияланған һәм Иерусалимда йәшәгән йәшелсә һатыусы ғаиләһендә тыуа[12][13]. Ата-әсәһе Гиллель һәм Эстер Лившицтар Иерусалимда 1933 йылда төпләнә. Ғаилә башлығы раввиндар тоҡомонан сығып, үҙе лә раввин булһа ла, ауырыу арҡаһында специальносы буйынса эшләй алмай[14]. 1949 йылда Аданың атаһы ваҡытһыҙ вафат була, әсәһе ун йәшлек Ада менән ике йәшлек Нуритты алып Тель-Авивҡа күсә. Ада Йонат 1962 йылда бакалавр, 1964 йылда Иерусалимдағы Йәһүд университетында фәндәр магистры дәрәжәһен ала. 1968 йылда рентгеноструктур тикшеренеүҙәре өсөн Реховоттағы Вейцман институтында докторлыҡ дәрәжәһе ала[15].

1988 йылдан Вейцман институтының структур биология бүлексәһендә уҡыта.

Ғилми эшмәкәрлеге

1969-1970 йылдарҙа Ада Йонат АҠШ-та, шул иҫәптән Массачусетс технология институтында эшләй.

Ада Йонат рибосоманы тикшереү өлкәһендә беренселәрҙән була. Ул шулай уҡ түбән температуралы аҡһым кристаллографияһы методикаһын да беренсе булып ҡуллана. Антибиотиктарҙың рибосомаға тәьҫире һәм организмдың антибиотиктарға ҡаршы тороу механизмы буйынса тикшеренеүҙәре дарыу терапияһының һөҙөмтәлелеген асыҡлауҙа мөһим аҙым була.

НАСА менән хеҙмәттәшлек итә[16].

Әле Ада Йонат Реховотта Вейцман институтының Элен һәм Милтон Киммельмандар исемендәге Биомолекуляр структура үҙәгенә етәкселек итә.

Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре
Ада Йонат лабораторияла
  • 2002 — Рибосомаларҙы тикшергән өсөн химия өлкәһендә Израиль дәүләт премияһы[17]
  • 2002 — Ф. А. Коттон миҙалы
  • 2002 — Харви премияһы[18]
  • 2004 — Мэссри премияһы
  • 2004 — Пауль Каррерҙың алтын миҙалы
  • 2005 — Луиза Гросс Хорвиц премияһы
  • 2006 — Ротшильд премияһы
  • 2006 — Химия буйынса Вольф премияһы
  • 2006 — ЕМЕТ премияһы
  • 2007 — Л’Ореаль — ЮНЕСКО премияһы[19]
  • 2007 — Пауль Эрлих һәм Людвиг Дармштедтер премияһы
  • 2008 — Альберт Эйнштейн премияһы
  • 2009 — Химия буйынса Нобель премияһы
  • 2010 — Вильгельм Экснер миҙалы
  • 2012 — «Ҡаҙағстан Республикаһы бойондороҡһоҙлоғоноң 20 йыллығы» юбилей миҙалы[20]
  • Эрстед лекцияһы (2014)[21]

Һайланма библиографияһы
  • Ada Yonath. Can structures lead to better drugs? Lessons from ribosome research // From molecules to medicines / J. L. Sussman, and P. Spadon, eds. — Dordrecht, The Netherlands: Springer, 2009. — P. 231—251. — 249 p. — ISBN 978-90-481-2338-4.
  • Ada Yonath. Ribosome: an ancient cellular nano-machine for genetic code translation // Biophysics and the challenges of emerging threats / J. D. Puglisi, ed. — Dordrecht, The Netherlands: Springer, 2009. — P. 121—155. — 180 p. — ISBN 978-90-481-2367-4.
  • Ada Yonath. Ribosomal crystallography: peptide bond formation, chaperone assistance, and antibiotics inactivation // New Technologies for Current Challenges in Biology and Beyond / J. D. Puglisi, ed. — Dordrecht, The Netherlands: Springer, 2007. — P. 121—147. — 155 p. — ISBN 978-1402058998.
  • Ada Yonath. Ribosomal crystallography: peptide bond formation, chaperone assistance and antibiotics activity (инг.) // Molecules and Cells : Ж. — 2005. — Т. 20. — № 1. — С. 1—16.
  • Ada Yonath. Antibiotics targeting ribosomes: resistance, selectivity, synergism, and cellular regulation (инг.) // Annual Review of Biochemistry : Ж. — 2005. — Т. 74. — С. 649—679.
  • Ada Yonath, Anat Bashan. Initiation, peptide bond formation and amino acid polymerization are hampered by antibiotics (инг.) // Annual Review of Microbiology : Ж. — 2004. — Т. 58. — С. 233—251.
  • Ada Yonath. Ribosomal crystallography: dynamics, flexibility and peptide bond formation // Conformational Proteomics of Macromolecular Architecture / R.H. Cheng and L. Hammar, eds. — New Jersey: World Scientific Publishing, 2004. — P. 245—290. — 420 p. — ISBN 981-238-615-1.
  • Ada Yonath. Ribosomes, the machines of life // Life science for the 21st century / E. Keinan, I. Schechter and M. Sela, eds. — Weinheim, Germany: Wiley—VCV Press, 2004. — P. 1—47. — 372 p. — ISBN 978-3-527-30588-9.
  • Ada Yonath. Ribosomal Tolerance and Peptide Bond Formation (англ.) // Biological Chemistry : Ж. — 2003. — Vol. 384. — P. 1411—1419.
  • Ada Yonath. The search and its outcome: high-resolution structures of ribosomal particles from mesophilic, thermophilic and halophilic bacteria at various functional states (инг.) // Annual Review of Biophysics and Biomolecular Structure : Ж. — 2002. — Т. 31. — С. 257—273.
  • Ada Yonath. High-resolution structures of large ribosomal subunits from mesophilic eubacteria and halophilic archaea at various functional states (инг.) // Current Protein and Peptide Science : Ж. — 2002. — Т. 3. — № 1. — С. 67—78.
  • Ada Yonath and Francois Franceschi. Ribosomes // Encyclopedia of Molecular Biology / T. E. Creighton, ed. — A. Wiley-Interscience Publication, J. Wiely and Sons, 1999. — P. 2197—2202. — 2878 p. — ISBN 978-0-471-15302-3.
  • Ada Yonath. Approaching atomic resolution in crystallography of ribosomes (инг.) // Annual Review of Biophysics and Biomolecular Structure : Ж. — 1992. — Т. 21. — С. 77—93.
  • Ada Yonath, Heinz-Günter Wittman. Approaching the molecular structure of ribosomes (инг.) // Biophysical Chemistry : Ж. — 1988. — Т. 29. — № 1—2. — С. 17—29.
  • Ada Yonath, Heinz-Günter Wittman. New aspects in 3-dimensional structure determination of ribosomal particles // Structure and Expression / M. H. Sarma, R. H. Sarma, eds. — Schenectady, NY: Adenine Press, 1988. — P. 191—207. — 342 p. — ISBN 978-0940030213.
  • Ada Yonath, Heinz-Günter Wittman. Crystallographic and image reconstruction studies on ribosomal particles from bacterial sources (инг.) // Methods in Enzymology : Ж. — 1988. — Т. 164. — С. 95—117.
  • Ada Yonath. Crystallographic and image reconstruction studies on ribosomal particles from bacterial sources (инг.) // Trends in Biochemical Sciences : Ж. — 1984. — Т. 9. — № 5. — С. 227—230.
  • A. Yonath, J. Müssig, H. G. Wittman. Parameters for crystal growth of ribosomal subunits (инг.) // Journal of Cellular Biochemistry : Ж. — 1982. — Т. 19. — № 2. — С. 145—155.
  • A. Podjarny, A. Yonath, W. Traub. Application of multivariate distribution theory to phase extension for crystalline proteins (инг.) // Acta Crystallographica Section A : Ж. — 1976. — Т. 32. — № 2. — С. 281—292.
  • A. Yonath, W. Traub. Polymers of tripeptides as collagen models. IV. Structure analysis of poly(L-proly-glycyl-L-proline) (инг.) // Journal of Molecular Biology : Ж. — 1969. — Т. 43. — № 3. — С. 461—477.
  • W. Traub, A. Yonath, S. M. Segal. On the molecular structure of collagen (инг.) // Nature : Ж. — 1969. — Т. 221. — № 5184. — С. 914—917.

Иҫкәрмәләр
  1. http://www.nytimes.com/2009/10/08/science/08nobel.html
  2. http://www.nytimes.com/reuters/2009/10/07/world/international-uk-nobel-chemistry.html
  3. Ada E. Yonath // https://www.fembio.org/biographie.php/frau/frauendatenbank?fem_id=31358 (нем.)
  4. Ada E. Yonath // Энциклопедия Брокгауз (нем.)
  5. Ada E. Yonath // Munzinger Personen (нем.)
  6. Jonat, Ada // Чешская национальная авторитетная база данных
  7. http://www.nasonline.org/member-directory/members/20004897.html
  8. https://royalsociety.org/news/2020/04/outstanding-scientists-elected-as-fellows-and-foreign-members-of-the-royal-society/
  9. Генеалогия семьи Йонат
  10. מנכ"ל המדינה (стр. 4) 2012 йыл 25 апрель архивланған.
  11. The Nobel Prize in Chemistry 2009 (ингл.). Дата обращения: 7 октябрь 2009. Архивировано 8 апрель 2012 года.
  12. The Jerusalem Post(недоступная ссылка)
  13. «Голубка науки» из Реховота 2012 йыл 29 июль архивланған.
  14. István Hargittai, Magdolna Hargittai «Candid science 6»: Interview with Ada Yonath (p. 390): в данном издании девичья фамилия Ады Йонат с её слов записана как Лившиц.
  15. Петров, Пётр. Нобелевская премия по химии — 2009, Элементы.ру (14 октября 2009). 14 октябрь 2009 тикшерелгән.
  16. Дом ученых и специалистов Реховота: Поздравляем Аду Йонат, которая работает в Реховоте в институте Вайцмана, с присуждением Нобелевской премии по химии 2009 йыл 31 март архивланған.
  17. Названы лауреаты Премии Израиля в области химии и археологии(недоступная ссылка)
  18. Ada E. Yonath, Israel 2012 йыл 2 март архивланған. на сайте Премии Харви 2011 йыл 27 июль архивланған.  (инг.)(инг.)
  19. Пресс-релиз ЮНЕСКО: Десятой премией Л‘ОРЕАЛЬ-ЮНЕСКО «Женщины в науке» отмечены пять женщин-ученых(недоступная ссылка)
  20. Указ Президента Республики Казахстан № 327 от 17 мая 2012 года «О награждении юбилейной медалью „Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл“».
  21. H.C. Ørsted lecture — DTU

Һылтанмалар
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.