عباسی خلافتی

عباسیلر خیلافتی (۷۵۰-۱۵۱۷) (عربجه: الخلافة العباسیة الإسلامیة) عرب خیلافتینده اومویلردن سوْنرا حاکیمیته ییه‌لنمی دؤولتی. و بعضاً بغداد خیلافتی آدلاندیریلیر. عباسی خیلافتی‌نین ترکیبینه عرب اؤلکه‌لری، قافقاز، آذربایجان و ایران(۹-جو عصرین اوّلینه قدر)، اوْرتا آسیانین جنوبو، میصر، و ده شیمالی آفریقا(۹-جو عصره قدر) داخیل ایدی. موستقیل دؤولت کیمی ۷۵۰-جی ایلدن ۹۴۵-جی ایلده، آل بویه سولا‌له‌سی طرفیندن ایشغال ائدیلنه قدر مؤوجود اوْلوب. آل بویه سولا‌له‌سی بغداددا اوْنون ۱۰۵۵-جی ایلده سلجوق‌لولار طرفیندن آلینماسینا قدر آغالیق ائدیب. عباسی خیلافتی آدی آلتیندا هم ده، بغداددا (۷۶۲-۱۲۵۸)، اوْنون ائلخانیلر طرفیندن آلینماسیندان سوْنرا ایسه قاهیرهده، اوْنون عثمانلی ایمپیراتورلوغو طرفیندن ۱۵۱۷-جی ایلده آلینماسینا قدر مملوک سلوطانلارینین یانیندا مؤوجود اوْلموش، موسلمان دینی دؤولت قۇرولوشو فوْرماسی نظرده توتولور.

عباسی خلافتی
ٱلْخِلافَةُ ٱلْعَبَّاسِيَّة
۷۵۰–۱۵۱۷
عباسیلر بایراغی
عباسی خیلافتی نین خریطه‌سی ۸۵۰-اینجی ایلده
عباسی خیلافتی نین خریطه‌سی ۸۵۰-اینجی ایلده
وضعیتخیلافت
پایتخت
عۆموُمی دیللرعرب دیلی
دین
سونیلیک
دؤولتخیلافت
خلیفه 
• ۷۵۰–۷۵۴
ابوالعباس سفاح (بیرینجی)
• ۱۲۴۲–۱۲۵۸
مستعصم (سونونجو خلیفه بغداد دا)
• ۱۵۰۸–۱۵۱۷
اۆچونجو متوکل (سونونجو خلیفه قاهیره ده)
تاریخی دؤنم 
• یارادیلدی
۷۵۰
• ییخیلدی
۱۵۱۷
قاباقکی		سونراکی
اومویلر خیلافتی
گاوبارگان سیلسله‌سی
قارنوندیلر
موغول ایمپیراتورلوغو
مملوک سولطانلیغی (میصر)
ساجیلر سولا‌له‌سی

عۆمومی معلومات

عباسیلر خیلافتی، الینده هم روحانی هم ده دونیوی حاکمیتیتی بیرلشدیرن خلیفه‌نین باشچی‌لیغی آلتیندا اوْلان بیر دؤولت‌دیر. دایاقلاری عرب طایفه لری اوْلان امویلر خیلافتین‌دن (۶۶۱-۷۵۰) فرقلی اوْلاراق، عباسیلر خیلافتی داها چوْخ، بۇ دؤولته داخیل اوْلان مۆختلیف اؤلکه‌لرین فئوداللارینین ماراقلارینی ایفاده ائدیردی. ایلک عباسیلر دؤنمینده ۸-۹-جی عصرلرده ایران‌لی فئوداللاری اؤزل اؤ‌نم داشیماغا باشلادیلار. عباسیلر خیلافتینده اساس چیفتلیک (مزرعه) ساحه‌سی، سۇوارما یا اساسلانان ‌اکینچی‌لیک ایدی، اساس اۆرتیم (تولید)‌چی ایسه تحکیم‌لی وضعیته سالینان کندلی ایدی. کؤچری و اوْتوراق مالدارلیق همچین، آما ‌اکینچی‌لیک‌دن سوْنرا، مؤهوم ایدی.

قۇرولوشو

توْرپاقلارین مؤهوم حیصّه ‌سی فورمال اوْلاراق دؤولتین مولکیتی حساب اوْلونوردو. بۇنون اساسیندا خزینه اکینچیلردن توْرپاق‌دان و، دؤولتین سۇوارما سیستمیندن یارارلانما حاقی کیمی وئرگی ییغیردی. دؤولتین توْرپاغینین بیر حیصّه ‌سی اقطاع کیمی ساواش خیدمتی‌نین تأمیناتی کیمی فئوداللارا وئریلیردی. اؤزل ایله توْرپاغی، فئودالا محصولون ۵۰% و داها چوْخ قدرینی اؤد‌مک شرطی ایله، ایجاره‌یه گؤتورن کندلیلرین وضعیتی آغیر ایدی.

ساواش‌لر

عرب-خزر ساواش‌لری
اساس مقاله: خزر-عرب ساواش‌لری

عباسیلرین دؤورو اساساً خزرلرله ساواشین سوْن دؤورونه عاییددیر.

عۆصیانلار

خورّمیلر حرکاتی

فئودال آسیلیلیغین گوجلنمه‌سی، آنتی‌فئودال عۆصیانلارا گتیریردی. ان مشهورلاری –خوراسان‌داکی (۷۵۵)، اوْرتا آسیادا موغانین(۷۷۶-۷۸۳)، و آذربایجان‌دا خرّمیلرین(۸۱۶-۸۳۷)، طبریستان‌دا مازیارین(۸۳۹) و آیری عۆصیانلاری ایدی.

بغداد خیلافتی‌نین سوقوطو

هولاکولر عرب خیلافتینه سوْن قوْیدولار.

نتیجه‌لر

عباسیلر خیلافتی‌نین سوقوطو مواسیرلرینه سارسیدیجی ضربه اوْلموش‌دو. تاریخچیلر بۇ حادیثه‌نی دۆنیانین آخیری ایله مؤ قایسه ائدیردیلر، بغداد آز قالا ۵۰۰ ایل عرضینده اؤز اوّلکی قودرتینی برپا ائده بیلمه‌دی. شهرین آلینماسیندا اؤزل جانفشان‌لیق گؤسترن میسحی ارمنی و گورجولرین، و ده سلیب‌چی دسته‌لری‌نین ایشتیراکی بغدادین اهالیسینین کۆتلوی(توده) سویقیریما معروض قالماسینا گتیردی. بعضی معلوماتلارا گؤره ۲ میلیون اهالی‌سی اوْلان شهرین اهالیسینین اکثریتی اؤلدورولموش و اسیر آپاریلمیشدی. عرب خیلافتی زامانی یارادیلمیش مثل‌سیز مادی و معنوی ارث محو ائدیلمیش و تالانمیش‌دیر.

خیلافت قاهیره‌یه کؤچموش و ۱۵۱۷-جی ایلده میصر عثمانلیلار طرفیندن آلینان‌دان سوْنرا اوْنلارا کئچمیش.

شاهلاری
#خلیفهقمریمیلادی
عباسی خلیفه لری
۱ابوالعباس سفاح۱۳۱–۱۳۶۷۵۰–۷۵۴
۲ابوجعفر منصور۱۳۶–۱۵۸۷۵۴–۷۷۵
۳مهدی عباسی۱۵۸–۱۶۹۷۷۵–۷۸۵
۴هادی عباسی۱۶۹–۱۷۰۷۸۵–۷۸۶
۵هارون الرشید۱۷۰–۱۹۳۷۸۶–۸۰۹
۶امین عباسی۱۹۳–۱۹۸۸۰۹–۸۱۳
۷مامون عباسی۱۹۸–۲۱۸۸۱۳–۸۳۳
۸معتصم عباسی۲۱۸–۲۲۷۸۳۳–۸۴۲
۹واثق عباسی۲۲۷–۲۳۲۸۴۲–۸۴۷
۱۰متوکل عباسی۲۳۲–۲۴۷۸۴۷–۸۶۱
۱۱منتصر عباسی۲۴۷–۲۴۸۸۶۱–۸۶۲
۱۲مستعین عباسی۲۴۸–۲۵۲۸۶۲–۸۶۶
۱۳معتز عباسی۲۵۲–۲۵۵۸۶۶–۸۶۹
۱۴مهتدی عباسی۲۵۵–۲۵۶۸۶۹–۸۷۰
۱۵معتمد عباسی۲۵۷–۲۷۹۸۷۰–۸۹۲
۱۶معتضد عباسی۲۷۹–۲۸۹۸۹۲–۹۰۲
۱۷مکتفی عباسی۲۸۹–۲۹۵۹۰۲–۹۰۸
۱۸مقتدر عباسی۲۹۵–۳۲۰۹۰۸–۹۳۲
۱۹قاهر عباسی۳۲۰–۳۲۲۹۳۲–۹۳۴
۲۰راضی عباسی۳۲۲–۳۲۹۹۳۴–۹۴۰
۲۱متقی عباسی۳۲۹–۳۳۴۹۴۰–۹۴۴
۲۲مستکفی عباسی۳۳۴–۳۳۶۹۴۴–۹۴۶
۲۳مطیع عباسی۳۳۶–۳۶۳۹۴۶–۹۷۴
۲۴طائع عباسی۳۶۳–۳۸۱۹۷۴–۹۹۱
۲۵قادر عباسی۳۸۲–۴۲۲۹۹۱–۱۰۳۱
۲۶قائم عباسی۴۲۲–۴۶۸۱۰۳۱–۱۰۷۵
۲۷مقتدی عباسی۴۶۸–۴۸۷۱۰۷۵–۱۰۹۴
۲۸مستظهر عباسی۴۸۷–۵۱۲۱۰۹۴–۱۱۱۸
۲۹مسترشد عباسی۵۱۲–۵۳۰۱۱۱۸–۱۱۳۵
۳۰راشد عباسی۵۳۰–۵۳۱۱۱۳۵–۱۱۳۶
۳۱مقتفی عباسی۵۳۱–۵۵۵۱۱۳۶–۱۱۶۰
۳۲المستنجد عباسی۵۵۵–۵۶۶۱۱۶۰–۱۱۷۰
۳۳مستضی عباسی۵۶۶–۵۷۶۱۱۷۰–۱۱۸۰
۳۴ناصر عباسی۵۷۶–۶۲۲۱۱۸۰–۱۲۲۵
۳۵ظاهر عباسی۶۲۲–۶۲۳۱۲۲۵–۱۲۲۶
۳۶مستنصر عباسی۶۲۳–۶۴۰۱۲۲۶–۱۲۴۲
۳۷مستعصم عباسی۶۴۰–۶۵۶۱۲۴۲–۱۲۵۸
قاهره خلیفه لری
۳۹مستنصر قاهره شاهی۶۵۹–۶۶۰۱۲۶۱–۱۲۶۲
۴۰الحاکم قاهره شاهی۶۶۰–۷۰۲۱۲۶۲–۱۳۰۲
۴۱مستکفی قاهره شاهی۷۰۲–۷۴۱۱۳۰۳–۱۳۴۰
۴۲الوتیق۷۴۱–۷۴۲۱۳۴۰–۱۳۴۱
۴۳ایکینجی الحکیم۷۴۲–۷۵۳۱۳۴۱–۱۳۵۲
۴۴المتعدی۷۵۳–۷۶۴۱۳۵۲–۱۳۶۲
۴۵بیرنجی المتوکل۷۶۴–۷۸۵۱۳۶۲–۱۳۸۳
۴۶ایکنجی الواتق۷۸۵–۷۸۸۱۳۸۳–۱۳۸۶
۴۷المتعصم قاهره شاهی۷۸۸–۷۹۱۱۳۸۶–۱۳۸۹
۴۸بیرنجی المتوکل (restored)۷۹۱–۸۰۹۱۳۸۹–۱۴۰۶
۴۹المستعین قاهره شاهی۸۰۹–۸۱۷۱۴۰۶–۱۴۱۴
۵۰ایکینجی المتعدی۸۱۷–۸۴۵۱۴۱۴–۱۴۴۱
۵۱ایکنجی المستکفی۸۴۵–۸۵۵۱۴۴۱–۱۴۵۱
۵۲القائم قاهره شاهی۸۵۵–۸۵۹۱۴۵۱–۱۴۵۵
۵۳المستنجد قاهره شاهی۸۵۹–۸۸۴۱۴۵۵–۱۴۷۹

اونلارین باشلانیشی سفاح‌دیر. سوندا هولاکوخان موغول شاهی اونلاری مغلوب ائتدی لاکین اونلارمیصر‌ین قاهره شهرینده حؤکومتلرین ایللرله ساخلادیلار.

قایناقلار

en ویکی‌پدیاسی‌نین ایشلدنلری طرفیندن یارانمیش«Abbasid_Caliphate&action»، مقاله‌سیندن گؤتورولوبدور. (۲۰۱۵ تاریخینده یوْخلانیلیبدیر).

گؤرونتولر
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.