Zəlləq döyüşü

23 oktyabr 1086-cı ildə murabitlər və İspaniyadakı müsəlman əmirliklərinin birləşmiş qüvvələri ilə Kastiliya krallığının qoşunları arasında Zəlləq döyüşü baş verib. Murabit bugünkü İspaniya və Fəs torpaqlarında orta əsrlərdə mövcud olmuş güclü dövlət və bu dövləti qurmuş xalqın adıdır. XI əsrdən etibarən pireneylilərin yarımadanı zəbt etmiş müsəlmanlara qarşı təzyiqi artdığından əmirliklər getdikcə zəifləyirdi. Bu səbəbdən murabitlərin başçısı Yusif ibn Tafşin Sevilya, Badaxos və Qranada müsəlman əmirliklərinin çağırışı ilə Pireneydəki yerli xristianlara, xüsusilə də Kastiliya krallığına qarşı vuruşmağa gəlmişdi. Onlar isə bu fürsətdən istifadə edərək həm döyüşdəki əsas komandanlığı həyata keçirmək, həm də torpaq ələ keçirmək niyyətində idi. Döyüş zamanı murabitlərə Yusif ibn Tafşin, Pireney əmirliklərinə Mutəmid başçılıq edirdi. Kastiliya qoşunlarına kral VI Alfonso komandanlıq edirdi. O, müttəfiqlərə qarşı tab gətirmək üçün qonşu Leon krallığından yardım istəmişdi. Döyüşdən öncə Tafşin ibn Yusif kral Alfonsonun qarşısına üç şərt qoymuşdu: İslamı qəbul etmək, təslim olmaqla cizyə vermək və döyüşmək. Alfonso döyüşmək qərarına gəlir.

Cümə günü sübh tezdən Kastiliya ordusu hücuma keçir. Yusif qoşunu 15, 11 və 4 minlik əsgərdən ibarət 3 bölüyə ayırmışdı. Birinciyə Sevilya əmiri Mutəmid, ikinciyə isə özü başçılıq edirdi. Üçüncü bölükdə hind qılıncı və mizraqları ilə silahlanmış zənci Afrika döyüşçüləri vuruşurdu. Alfonsonun hücumu Mutəmidin bölüyünə qarşı baş vermişdi. Döyüşün ən qızğın hissəsi bu bölüklər arasında baş vermiş, axşamadək davam etmişdi. Qoçaq müsəlman sərkərdəsi Mutəmid döyüşdə yaralansa da, güclü hücum qarşısında tab gətirərək ordunun birliyini saxlaya bilmişdi. Günortadan sonra kastiliyalıların bir hissəsini yox edən Yusif ibn Taşfin yaralı Mutəmidin köməyinə gələrək kral Alfonsonun qoşununu arxadan mühasirəyə alır. Artıq döyüşün taleyi həll olunmuşdu. Kastiliyalılar az zaman içində məhv edilir. Kral Alfonso ayağını itirsə də, döyüşdən sağ çıxa bilir. Murabit-əmirlik ittifaqı qələbə qazanır.

Kastiliyanın itkiləri barədə müəmmalı məlumatlar mövcuddur. Ən geniş yayılanı budur ki, 60 minlik ordunun 59.500-ü məhv edilmiş, cəmi 500-ü sağ qalmış, onlardan isə 100 nəfəri Kastiliyaya çata bilmişdi. Bu məlumat müasir tarixçilər tərəfindən şişirdilmiş hesab olunur. Ağlabatan ikinci versiyaya görə, 14 minlik Kastiliya ordusunun yarıdan çoxu qırılmış, kral Alfonso və bəzi aristokratlar sağ qala bilmişdi. Murabitlər də az itki verməmişdi. İtkinin çoxluğuna görə onlar geri çəkilməli olmuş, bu səbəbdən döyüşün nəticəsi olaraq Kastiliya krallığı geniş ərazi itirməmişdi.

Döyüşün baş verdiyi yeri ispanlar Saqraxas adlandırır. Həmin döyüşün digər adı da elə buradan yaranıb. Zəlləq isə yer adı deyil, ərəbcədən "sürüşkən yer" mənasını verir. Döyüş o qədər qanlı keçmişdi ki, yerə axan qanın çoxluğundan əsgərlərin ayağı tez-tez sürüşdüyünə görə ona belə ad verilmişdi.

• Dupuy, R. Ernest and Trevor N. Dupuy, The Harper Encyclopedia of Military history, HarperCollins Publishers, 1993.
• France, John, Western Warfare in the Age of the Crusades, 1000-1300 (Ithaca: Cornell University Press, 1999), ISBN 0-8014-8607-6
• Heath, I. (1989). Armies of Feudal Europe 1066-1300 (2nd ed.). Wargames Research Group.
• Kennedy, H. (1996). Muslim Spain and Portugal: A political history of al-Andalus. London: Longman.
• Lewis, David Levering, God's Crucible: Islam and the Making of Europe, 570 to 1215 (New York: W & W Norton Inc, 2008), ISBN 0-393-06472-7.
• Livermore, H. V.(1966) A New History of Portugal. Cambridge University Press.
• Nicolle, D.(1988) El Cid and the Reconquista 1050-1492 (Men-at-Arms 200). Osprey.
• Smith, C.(1989-92) Christians and Moors in Spain, Aris & Phillips