Zəbur
Zəbur (ərəb dili: زبور, ibrani dili: תְּהִלִּים Təhillim, yunan dili ψαλτήριον Psalterion). Qədim ibrani dilində תְּהִלִּים (Təhillim) kəlməsi "Həmdlər" mənasına gəlir, qədim yunan dilində ψαλτήριον (Psalterion) kəlməsi isə sitraya bənzər çox simli bir alətin adı idi. 150 mədh və dualardan ibarət olan bu kitab yəhudi Müqəddəs Yazıları olan Tanaxın Yazılar (כְּתוּבִים Kətuvim) hissəsində yer alır.
Zəburun bölünməsi
Zəbur 150 məzmurdan (ruhani nəğmə) ibarətdir. Yəhudi Müqəddəs Yazılarının ən qədim tərcüməsi Septuagintada məzmurların sıra sayı Zəburun ibrani mətnindəkindən bir az fərqlənir. İbrani mətni ilə qədim yunan tərcüməsində (Septuaginta) olan sıra sayının fərqi aşağıdakı cədvəldə göstərilir:
Zəburun ibrani mətni | Qədim yunan tərcüməsinin mətni (Septuaginta) |
---|---|
1–8 | 1–8 |
9–10 | 9 |
11–113 | 10–112 |
114–115 | 113 |
116:1–9 | 114 |
116:10–19 | 115 |
117–146 | 116–145 |
147:1–11 | 146 |
147:12–20 | 147 |
148–150 | 148–150 |
Bibliyanın Septuagintadan edilən rus və digər tərcümələrində məzmurların sıra sayı Septuagintaya əsaslanır, lakin 2009-cu ildə nəşr olunan Müqəddəs Kitabın Azərbaycan dilinə tərcüməsində qədim ibrani mətn əsas götürülmüşdür.
Bundan əlavə, Zəbur kitabı ənənəvi olaraq 5 hissəyə bölünür: a) 1–41-ci məzmurlar; b) 42–72-ci məzmurlar; c) 73–89-cu məzmurlar; ç) 90–106-cı məzmurlar; e) 107–150-ci məzmurlar.
Zəburun müəllifləri
Məzmurların əksəriyyətində müəlliflərinin adları qeyd edilmişdir. Ümumiyyətlə, Zəburu çox vaxt "Davudun Zəburu" adlandırırlar. Doğrudan da, ən qədim məzmurların müəllifi Davud peyğəmbər olmuşdur. 150 məzmurdan 73-ü "Davudun məzmuru" sözləri ilə başlayır. 72-ci və 127-ci məzmur Süleymana, 90-cı məzmur isə Musaya aiddir. Asəf kimi başqa müəlliflər də qeyd olunub. Bir sıra məzmurların müəllifləri naməlumdur.
Zəburun əhəmiyyəti
Yəhudi Müqəddəs Yazılarından dünyada ən çox oxunan kitabı Zəburdur. Yəhudilər və xristianlar ibadətlərində Zəburdan geniş istifadə etmişlər və etməkdədirlər. Xristianlar İncil nəşrlərində çox vaxt İncildən sonra Zəbur kitabını da əlavə edirlər. İncildə Zəburdan çoxlu sitatlar gətirilir, İsa Məsih Zəburun ayələri ilə dua edir.[1]
Zəburun məzmunu
Zəburda Müqəddəs Kitab dünyagörüşü əks olur: əzəldən var olan, yaradılışda və bəşəriyyətin tarixində Özünü izhar edən, bütün kainata hökmran olan yeganə Allahdan bəhs olunur. Zəburda xilas tarixi mühüm yer tutur. Bir sıra məzmurlar İsrail xalqının rolu, tövbə və günahların bağışlanması mövzularına aiddir.
Bir çox məzmurlarda salehlərin bu dünyada çəkdikləri əziyyətlər ifadə olunur. Lakin qəmli-dərdli məzmurların sonunda həmişə ümid işığı var – əziyyət çəkən möminlər mütləq Rəbdən təsəlli tapır və xilasına ümid bağlayırlar.[2] Möminlərin Allahdan istədikləri təkcə nemətlər deyil, Allahla ünsiyyətdir. Onlar Allahı sevirlər və qəlbən Ona bağlanmağa can atırlar:
Maral axar sulara həsrət qalan kimi, ey Allah, könlüm Sənin həsrətini çəkir! Ey var olan Allah, mənim qəlbim Sənin üçün susayıb… (Zəbur 42:1–2)
Bu səbəbdən, Zəburda Allahın qanunu qadağa və əmrlərdən ibarət olan bir sistem kimi deyil, gecə-gündüz dərin-dərin düşünə biləcəkləri bir möcüzə kimi qəbul olunur. Qanuna əməl etmək, Rəb Allaha yaxınlaşmaq deməkdir.[3]
Ayrı-ayrı məzmurlarda Allaha düşmənlərindən qisas alması, onları lənətləyib cəzalandırması üçün yalvarışlar səslənir.[4] Bu cür "qarğış məzmurları" janr baxımından qədim şərq poeziyasının bir növüdür. Bunlarda möminlərin qədim dövrdə mənəvi şüur mərhələsi öz əksini tapır. Daha sonra İsa Məsihin dünyaya gətirdiyi İncil möminləri bu şüurdan azad edib.
Zəburda xüsusilə xristianlar üçün dəyərli olan xilasla və Məsihlə bağlı ayələr vardır. Davudun ən qədim məzmurlarından 18-ci məzmur xilasdan bəhs edir. 2-ci məzmurda Davudun Oğlu, Allahın məsh etdiyi Şəxs eyni zamanda Allahın Oğlu adlandırılır.[5] Məsih millətlərin Hökmdarı olacaq və bütün millətlər Onun qarşısında təzim edəcəklər.[6] Onun Padşahlığı sonsuza qədər davam edəcək.[7] Məsih təkcə Davudun Oğlu deyil, həm də İbrahimin Oğlu olacaq və Allahın İbrahimə vəd etdiyi kimi, Onun vasitəsilə bütün millətlər xeyir-dua alacaqlar.[8] Məsihin hökm sürməsi, düşmənin bütün qüvvətlərinin üzərinə tam qələbə olacaqdır.[9] Dünyəvi bir padşah obrazının arxasında duran Məsihin obrazı Rəbbin əzab çəkən Qulu obrazına yaxındır.[10] Məsihin taxta oturub Allahın Padşahlığını bərqərar etməzdən əvvəl əzab çəkəcəyi təyin edilmişdir.[11] O, Allaha fəryad etdikdə, Allah ona cavab verəcək.[12] İsa Məsih Özü Zəburun Ondan bəhs etdiyini öyrədirdi. 110-cu Zəburu izah edərkən, Məsihin böyük padşah olan Davud peyğəmbərdən də hədsiz dərəcədə üstün olduğunu deyirdi.[13] Xristianlar Zəbur kitabına həmişə xüsusi hörmət və sevgi bəsləmişlər. Xristian sənətkarları əsrlər boyunca Zəburun ayələri üzərinə saysız-hesabsız manhılar və şeirlər qoşublar, poetik tərcümə ediblər. Palestrina, Şüts, Bax, Vivaldi, Şubert, Bortnyanskiy, Qlinka, Mendelson, List, Frank, Brams, Qriq və başqaları Zəburdan musiqi əsərlər bəstələyiblər.[14]
İstinadlar
- Matta 27:46 "Doqquzuncu saata yaxın İsa uca səslə nida edərək dedi: "Eli, Eli, lema şavaqtani?" Bu "Ey Allahım, Allahım, niyə Məni tərk etdin?" deməkdir". Zəbur 22:1 "Ey Allahım, Allahım, niyə Məni tərk etdin?"
- Bax: Zəbur 3, 7, 13, 16 və s.
- Bax: Zəbur 1, 19, 119
- Məs., Zəbur 139
- Bax: Zəbur 2:2, 7, 11–12
- Bax: Zəbur 72:11
- Bax: 132-ci məzmur
- Bax: Zəbur 72:17; Yaradılış 12:1–3
- Bax: 110-cu məzmur
- Bax: Müqəddəs Kitab – Yeşaya 53
- Bax: Zəbur 89:44
- Bax: 22-ci məzmur. İsa Məsih çarmıxda ikən bu məzmurun sözləri ilə dua edirdi
- Bax: Matta 22:41–46
- Александр Мень. Словарь по библиологии. "Музыка и Библия"
Mənbə
- Zəbur onlayn: http://korpu.net/text/otnorth/PSA.pdf Arxivləşdirilib 2015-10-04 at the Wayback Machine
- Müqəddəs Kitab (Əhdi-Ətiq və Əhdi-Cədid). Müqəddəs Kitab şirkəti. Bakı, 2009.
Xarici keçidlər
- Псалмы. (Еврейская электронная энциклопедия) https://eleven.co.il/article/13342