Yumurtavari ilankölgəsi
Yumurtavari ilankölgəsi (lat. Ferula oopoda) — bitkilər aləminin çətirçiçəklilər dəstəsinin çətirkimilər fəsiləsinin i̇lankölgəsi cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Kritik təhlükə həddində olanlar" kateqoriyasına aiddir – CR B2ab (ii, iii,); C2a. Azərbaycanın nadir növüdür.
| Yumurtavari ilankölgəsi | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Elmi təsnifat | ||||||||
|
Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Streptophyta Klad: Embryophytes Klad: Polysporangiophytes Klad: Tracheophytes Klad: Klad: Klad: Eudicots Klad: Core eudicots Klad: Superasterids Klad: Klad: Campanulids Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Apioideae Triba: Scandiceae Yarımtriba: Ferulinae Cins: Növ: Yumurtavari ilankölgəsi |
||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
|
||||||||
| ||||||||
Qısa morfoloji təsviri
Çoxillik monokarp bitkidir, hündürlüyü 1 m-ə yaxındır. Gövdəsi düzdür, qalındır, yuxarı hissəsində budaqlar bərabər ölçüdədir. Gövdə yarpaqlarının qınları dərivaridir, çılpaqdır, üfürülmüş kimidir, ucu bərkdir. Yarpaq ayaları xətvaridir. Kökətrafı yarpaqlarının son ayaları rombvaridir, çox sayda yarılmış lələklidir, qalın-xətvaridir, uzunluğu 2-4 sm, eni 1,5-2 mm-dir. Gövdə yarpaqları çox kiçikdir, çox şişikin, ağtəhər, dərivari qınlıdır. Ləçəkləri tünd sarıdır, ellipsvaridir, uzunluğu 2 mm-ə yaxındır, üzü aşağı istiqamətlənmişdir. Uzunluğu 10 mm-ə qədər olan meyvələri ellipsvaridir.
Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri
Çiçəkləmə may-iyun, meyvəvermə iyun-iyul aylarında müşahidə edilmişdir. Kserofitdir. 900–1000 m hündürlükdə yayılmışdır. Aşağı dağ qurşaqlarında, gilli dərələrdə rast gəlinir.
Yayılması
Naxçıvanın dağlıq hissəsində yayılmışdır. (Duzdağ ərazisinin cənub yamacında kiçik populyasiyası vardır).
Sayı və tendensiyası
Populyasiyanın sayı sürətlə azalır. İtmə təhlükəsi altında olan yeganə lokalitet mövcuddur. Takson çox yaxın bir gələcəkdə məhv olmaq təhlükəsi həmçinin bir neçə illərdir ki, əvvəlki populyasiyalarına rast gəlinmir.
Məhdudlaşdırıcı amillər
Monopark olduğu üçün çoxalmasının zəifliyi və iqlimdir.
Mühafizə tədbirləri
Yayıldığı Darıdağ ərazisində yasaqlıq yaradılması təklif edilmişdir. Populyasiya təhlükə altında olduğundan qorunması vacibdir.