Yoruboid dilləri

Ümumi məlumat

Yoruboid dilləri təxmini 14 ləhcə/dilə bölünür.Əsasən İgala mərkəzli olan dil Yoruba dili kimi çoxluq təşkil edən dilləri özündə cəmləyib.Benin,Nigeriya,Toqo dilin ərazisinə daxildir. Yoruboid termini ən çox danışılan dili Yoruba dilindən törəmişdir.Demoqrafik cəhətdən digər dillərdən İtkiri-də önəmli paya sahibdir.İtkiri dilini 600.000- 800.000 arası adam danışır.Üst dil qrupu Alt dil qrupları Edekiri və İgaladır.[1]

Yoruboid dilinin və digər dillərin yayılma arealı

Quruluşu və bölünməsi

İgala dili Nigeriya mərkəzli Nigeriya ilə Benin birləşdiyi yerdə 1.8 milyon insan tərəfindən danışılan dildir.Ebirra və Edo dilləri tərəfindən qərbi Yoruboid dillərinin əsas hissəsidir.İgala həm Yoruba həmdə İtkiri diliylə çox yaxın əlaqəsi var.

İtsekirilər Nigeriyanın Niger deltası tərəfində yaşayan Yoruboid dil qrupuna aid insanlardır.Digər dillər tərəfindən öz xüsusiyyətlərinə görə fərqlənsə İgala və Yoruba dili ilə bağlantılıdır.

Bütün Yoruboid dilləri qalın səslərə malikdir.Çoxu 3 səviyyə tonuna sahibdir.Dilin sintaksisi Subyekt(Tamamlıq)+Obyekt(Mübtəda)+Xəbər olaraq qurulur.[2]

Sözlərin qarşılaşdırılması

Dildəki rəqəmlərin qarşılaşdırılması:[3]

Söz Edekiri İgala PROTO-
YORUBOID Dili
CabeIcaIdacaIfèYoruba
'1'ɔ̀kɛ̃ɔkɔ̃òbúɔ̀kɔ̃̀óːkãíɲɛ́*o-kp͡ã
*e-nɛ
'2'mɛ̃́ʤìeɟiméʤimêːdzìéːɟìèʤì*e-ɟi
'3'mɛ̃́taɛtamɛ́tamɛ́ːtaɛ́ːtaɛ̀tā*e-ta
'4'mɛ̃́hɛ̃ɛ̃ɛ̃mírĩmɛ́ːrɛ̃ɛ́ːrĩɛ̀lɛ̀*e-rĩ
'5'mɛ́húɛwumɛrúmɛ́ːrúáːrũɛ̀lú*e-rũ
'6'mɛ̃́fàɛfamɛ́fàmɛ́ːfàɛ́ːfàɛ̀fɛ̀*e-fa
'7'méʤeɛɟɛméʤeméːʣeɛ́ːɟeèbyiē*e-ɟe?
'8'mɛ̃́ʤɔɛɟɔmɛ́ʤɔmɛ́ːʣɔɛ́ːɟɔɛ̀ʤɔ*e-ɟɔ
'9'mɛ̃́sɛ̃́ɛsɔ̃mɛ́sãmɛsã́ɛ́ːsã̀ɛ̀lá*e-sã?
'10'mɛ̃́wáɛyamaːmáːɛ́ːwǎːɛ̀ɡwá*e-wa

Sxem

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Proto-Yoruba
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Igala
 
 
 
Edekiri
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ede (Xüsusi Yoruba dili )*
 
 
 
 
 
Itsekiri*
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Qərbi Ede
 
Mokole
 
Şərqi Ede
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
N. Nago & Kura
 
 
 
 
 
Cənubqərbi Ede
 
Ede Shabe
 
Cənubşərqi Ede
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Isha & Manigri
 
Ede Idaasha
 
Ana-Ife
 
Yoruba dili(Nuclear Yoruba)
 
Ede Ije, South Nago
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Yoruba dili(Yoruba - Lucumi)
 
Olukumi*
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ŞQY & CQY
 
OrtaYoruba
 
ŞŞY & CŞY
 

Açıqlama

  1. ŞQY=Şimal Qərbi Yoruba
  2. CQY=Cənub Qərbi Yoruba
  3. ŞŞY=Şimal Şərqi Yoruba
  4. CŞY=Cənub Şərqi Yoruba
  • Ede dil qrupu 85-90 % bərabərlik göstərdiyindən bu dil qrupunda danışan insanlar tərcüməçi olmadan bir birilərini rahat başa düşürlər.
  • Cənub şərqi yoruba İtkiri dili ilə bənzərdirlər amma fərqli yazı stilinə sahibdilər.
  • Bəzi dilçilər Olukumi dilini Yoruba dilinə bağlı olaraq götürür və ya Cənub şərqi Yoruba dilinin ləhcəsi vəya qohum dili olduğunu bildirlər.

İstinadlar

  1. http://Niger%20Konqo%20dilləri%20-%20kitab http://homepages.fh-giessen.de/kausen/klassifikationen/Niger-Kongo.doc Arxivləşdirilib 2007-08-14 at the Wayback Machine
  2. http://Niger%20Konqo%20dilləri%20-%20kitab http://homepages.fh-giessen.de/kausen/klassifikationen/Niger-Kongo.doc Arxivləşdirilib 2007-08-14 at the Wayback Machine
  3. https://web.archive.org/web/20120405160941/http://lingweb.eva.mpg.de/numeral/Niger-Congo-Benue-Congo.htm
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.