York hersoqu

Orta əsrlərdə York şimali İngiltərənin əsas şəhəri və 735-ci ildən etibarən York başyepiskopluğunun mərkəzi idi. Yorkşir isə İngiltərənin bölgədəki ən böyük əyaləti idi. York adı isə orta əsrlər dönəmində burada vikinqlər tərəfindən yaradılan kiçik Jorvik krallığının adından qaynaqlanır.

York hersoqu ünvanı ilk dəfə 1385-ci ildə İngiltərə kralı III Eduardın dördüncü oğlu Edmond Lanqliyə verildi. Onun ardından ünvanı alan oğlu Eduard isə 1415-ci ildə Azenkur döyüşündəki ölümünədək ünvanı daşıdı. Onun ölümünün ardından ünvan V Henri tərəfindən edam olunan qardaşı Konisburqlu Riçardın oğlu Yorklu Riçarda verildi. Yorklu Riçardın Gül müharibəsi illərində Veykfild döyüşündə ölümündən sonra ünvan onun böyük oğlu Eduarda keçdi ancaq Eduardın 1461-ci ildə IV Eduard adıyla İngiltərə taxtına keçməsi nəticəsində ünvan səltənətlə birləşdi.

Ünvan ikinci dəfə IV Eduardın ikinci oğlu olan Şahzadə Riçard üçün təsis edilsə də, o, qardaşının taxtdan endirilməsinin ardından London qalasına həbs olundu və əmisi III Riçard tərəfindən 10 yaşında ikən müəmmalı şəkildə qətlə yetirildi.

Ünvan üçüncü dəfə VII Henrinin ikinci oğlu Henri Tüdor üçün təsis edildi. Onun böyük qardaşı Artur Tüdorun 1502-ci ildə ölümü ilə Henri taxtın varisi oldu və 1509-cu ildə VIII Henri adıyla taxta çıxdıqdan sonra York hersoqu ünvanı yenidən səltənətlə birləşdi.

Ünvan dördüncü dəfə I Ceymsin ikinci oğlu Karl Stüart üçün təsis edildi. Onun böyük qardaşı Henri Frederikin 1612-ci ildə ölümü ilə Karl taxtın varisi oldu və 1625-ci ildə I Karl adıyla taxta çıxdıqdan sonra York hersoqu ünvanı yenidən səltənətlə birləşdi.

Ünvan beşinci dəfə I Karlın ikinci oğlu Ceyms Stüart üçün təsis edildi. Hal-hazırda ABŞ-də yeləşən Nyu-York şəhəri də məhz onun şərəfinə adlandırılmışdır. Böyük qardaşı II Karlın geridə varis buraxmadan vəfatının ardından II Ceyms adıyla taxta çıxdıqdan sonra York hersoqu ünvanı yenidən səltənətlə birləşdi.

XVIII əsr ərzində İngiltərə və Şotlandiya krallıqlarının birləşməsinin ardından York və Albani hersoqu ünvanları birləşdirildi və bu ünvanlar cüt halında 3 dəfə təsis edildi. Bu ünvanların cüt halındakı ilk sahibi I Corcun kiçik qardaşı Ernest Avqust oldu. Ancaq o, yepiskop olaraq fəaliyyət göstərirdi və övladı yox idi. Onun vəfatının ardından qoşa ünvanlar III Corcun kiçik qardaşı Şahzadə Eduarda təsis edildi. Ancaq o da heç vaxt evlənmədi və geridə varis buraxmadan vəfat etdi. Bu ünvanların qoşa halında üçüncü və son sahibi isə III Corcun ikinci oğlu Frederik Avqust oldu. O, Britaniya ordusunda komandir olaraq xidmət göstərdi və bir çox mənbədə "Yorkun Böyük Hersoqu" olaraq anılır. Buna baxmayaraq o da geridə varis buraxmadan vəfat etdi.

Bundan sonrakı illərdə ünvan yenidən tək halda təsis edildi. York hersoqu ünvanının yeddinci sahibi gələcəkdə VII Eduard adıyla taxta çıxan şahzadə Eduardın ikinci oğlu Corc oldu. Ancaq o da V Corc adıyla taxta çıxdı və beləcə ünvan yenidən səltənətlə birləşmiş oldu.

Ardından York hersoqu ünvanı V Corcun ikinci oğlu və gələcəkdəki kral VIII Eduardın kiçik qardaşı Şahzadə Albert üçün təsis edildi. Ancaq qardaşının taxtdan anidən çəkilməsi ilə Albert VI Corc adıyla taxta çıxdı və beləcə ünvan yenidən səltənətlə birləşmiş oldu.

Ünvan səkkizinci və hələ ki, sonuncu dəfə II Elizabetin ikinci oğlu Şahzadə Endryu üçün təsis edildi. Hal-hazırda hersoqun yalnız 2 qızı var və yenidən evlənib oğul övladının dünyaya gəlməməsi halında, York hersoqu ünvanı onun vəfatının ardından yenidən ləğv ediləcək.

• Scarisbrick, J. J. (1997). Henry VIII (2nd ed.). Yale University Press. ISBN 0300071582.
• Gregg, Pauline (1981), King Charles I, London: Dent
• Callow, John, The Making of King James II: The Formative Years of a King, Sutton Publishing, Ltd, Stroud, Gloucestershire, 2000. Page