Yoluxucu xəstəliklər

Yoluxucu xəstəliklərin bir çox təsnifatı var. Qromaşevski tərəfindən tərtib olunmuş təsnifat ən çox istifadə olunandır:

• bağırsaq (vəba, dizenteriya, tif, salmonellyoz, eşerixioz);
• tənəffüs yolları (qrip, vərəm, difteriya, adenovirus infeksiyası, göy öskürək, qızılca, suçiçəyi);
• "qanla" keçən (malyariya, HİV infeksiyası);
• xarici örtüklər (qarayara, tetanoz);
• müxtəlif ötürülmə mexanizmləri ilə (enterovirus infeksiyası).

Yaranma təbiətindən asılı olaraq, yoluxucu xəstəliklər aşağıdakılara bölünür:

• prionlar (Kreytzfeld-Jakob xəstəliyi, kuru, ölümcül ailə yuxusuzluğu);
• viruslu (qrip, paraqrip, qızılca, viruslu hepatit, HİV infeksiyası, sitomeqalovirus infeksiyası, meningit);
• bakterial (taun, vəba, dizenteriya, salmonellyoz, streptokok, stafilokok infeksiyaları, meningit);
• protozoylar (amebias, kritosporidioz, izosporoz, toksoplazmoz, malyariya, babezioz, balantidoz, blastosistoz);
• göbələk infeksiyaları və ya mikozlar (epidermofitoz, kandidoz, kriptokokkoz, aspergilloz, mukormikoz, xromomikoz

Aşağıdakı cədvəldə Ümümdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına görə, 2002-ci ildə 100.000-dən çox insanın öldüyü yoluxucu xəstəliklərin siyahısı verilmişdir. Müqayisə üçün 1993-cü ilin məlumatları təqdim olunmuşdur.

Ölənlərin sayına görə HİV/QİÇS, vərəm və malyariya liderlik edir. Bütün nozoloji vahidlər üzrə ölüm nisbəti azalıb, lakin QİÇS üçün bu göstərici 4 dəfə artıb. Uşaq yoluxucu xəstəliklərə məxmərək, göy öskürək, poliomielit, difteriya, qızılca və tetanoz, həmçinin aşağı tənəffüs yolları və bağırsaq xəstəliklərinin yüksək faizi daxildir.

Disability-adjusted life year (DALY) 2004-cü ildə 100.000 nəfərə düşən yoluxucu və parazitar xəstəliklərə görə[8].

  məlumat yoxdur

  ≤250

  250-500

  500-1000

  1000-2000

  2000-3000

  3000-4000

  5000-6250

  6250-12500

  12500-25000

  25000-50000

  ≥50000

Pandemiya (və ya qlobal epidemiya) dünyanın geniş ərazisinin əhalisinə təsir edən bir xəstəlikdir.

• Yustinian vəbası — 541–750-ci illərdə Avropa əhalisinin 50%-60%-ni öldürmüşdür[9]
• Qara ölüm — 1347–1352-ci illərdə Avropada 25 milyon insanın həyatına son qoymuşdur. XIV-cü əsrdə vəba Avropa əhalisini təxminən 450 milyondan 350–375 milyon nəfərə endirmişdir.
• XV–XVI əsrlərdə Avropa tədqiqatçıları tərəfindən Mərkəzi və Cənubi Amerikaya suçiçəyi, qızılca və tif xəstəliyinin gətirilməsi aborigen əhalisi arasında pandemiyalara səbəb olmuşdur. 1518–1568-ci illər arasında pandemiya Meksika əhalisinin sayını 20 milyondan 3 milyona qədər endirmişdir.[10]
• Avropada ilk qrip epidemiyası 1556–1560-cı illər arasında baş vermişdir.[10] Ölüm 20% olmuşdur.
• Çiçək xəstəliyi XVIII-ci əsrdə təxminən 60 milyon avropalının ölümünə səbəb olmuşdur.[11]
• Vərəm — XIX-cu əsrdə Avropada yetkin əhalinin təxminən dörddə birini öldürmüşdür.[12]
• Qrip pandemiyası (və ya ispan qripi) 1918-ci ildə 25–50 milyon insanı (dünya əhalisinin təxminən 2%-ni) öldürmüşdü.[13]
• COVİD-19 pandemiyası.

Profilaktik tədbirlər:

• dezinseksiya — həşəratların məhv edilməsi — infeksiyanın potensial daşıyıcıları (ağcaqanadlar, bitlər);
• bədənin gigiyena və bədən tərbiyəsinə qarşı müqavimətinin artırılması;
• profilaktik peyvəndlərin aparılması;
• karantin tədbirləri;
• infeksiya mənbəyinin müalicəsi.

Karantin infeksiyanın yayılmasının qarşısını almaq üçün tədbirlər kompleksidir. Bura xəstələrin təcrid edilməsi, yaşayış yerinin dezinfeksiya edilməsi, xəstələrlə təmasların müəyyən edilməsi, sosial məsafənin saxlanması və s.

• İnfeksiya

• Герценштейн Г. М., Соколов А. М. Инфекционные болезни  // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
• Каталог возбудителей инфекционных болезней, имеющих тенденцию к распространению Arxiv surəti 10 mart 2012 tarixindən Wayback Machine saytında — глава из книги М. В. Супотницкого.
• "Микроорганизмы, токсины и эпидемии". Материалы главы подготовлены по данным Комитета по проблемам возникновения микробных болезней Института медицины Национальной академии наук США.
• Фрумер А. Л. Эпидемические и эндемические болезни  // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.