Yayım jurnalistikası

Yayımlanan məqalələr “paketlər”, “oxucular”, “səsləri” (VO) və “lentdəki səs” (SOT) şəklində yazıla bilər. “Xülasə" xəbərlərin ümumi və qısa icmalı üçün düzəldilmiş bir video çarxdır və əsasən televiziyada işlədilir.Reortyor tərəfindən təqdim olunur. Səs, video,qrafika və effektlərdən istifadə olunur. "Qiraətçi" - video və ya səslə müşayiət olunmadan məqalə oxuyan şəxsə deyilir. Bəzən "ekranda rəqəmsal qrafik”-də təsvir olunur.

Voice-over ya da VO, aparıcı tərəfindən təqdim edilən səsli və görüntülü yayımdır. Sound on tape ya da SOT, müsahibə səsidir.Ümumi bir müsahibəni və ya bir neçə müsahibənin önəmli hissələrini təşkil edir Radio yayım jurnalistikası üçün ilk vasitə idi. İlk radiostansiyaların bir çoxu gəlirsiz kooperativ icma müəssisələrindən ibarət idi. Daha sonra gəlir əldə etmək üçün reklamların yaranması radionun inkişafında böyük önəm təşkil etdi.Televiziyanın yaranması ilə bəzi ölkələrdə ictimaiyyətin əksəriyyəti əsas xəbər mənbəyi kimi televiziyadan istifadə etməsi,radio və qəzetin önəmini azaltdı Radiodakı proqramların bir hissəsi yerli olaraq istehsal olunur, bəziləri bir radio şəbəkəsi, məsələn, sindikasiya ilə yayımlanır.Bu sahədə təcrübəli aparıcı veriliş zamanı dinləyicilərlə söhbət edir,gündəmdəki önəmli xəbərləri oxuyur. İnsanlar tanınmış şəxsiyyətləri,sevilən musiqilərivə vacib məlumatları dinləmək üçün hər gün radionun başına yığışırlar. Radioda xəbərlərə müsahibələr, təbii səslər(hadisənin mahiyyətini anlamaq üçün)və müxbir və aparıcı səsləri daxildir.

Bəzi radio xəbərləri cəmi dörd dəqiqə çəkə bilər, ancaq 12-15 xəbərdən ibarət ola bilir.Bu yeni bülletenlər, cari hadisələrə geniş nəzər salmaq istəyini tamaşaçıların məhdud sayda müxtəlif hekayələrə diqqət ayırmaq imkanları ilə tarazlaşdırmalıdır. Radiosənayesi, minlərlə stansiyaya sahib olan daha az şirkət olmaqla, mülkiyyətin köklü konsolidasiyasından keçdi. Clear Channel Communications kimi böyük media konqlomeratları Birləşmiş Ştatların əksər radio stansiyalarına sahibdir. Bu, yerli xəbərləri və məlumatları vurğulamaqla, daha çox "yer" formatları və stansiyaların qruplarında qaynaq mübadiləsi ilə nəticələndi. Bu konsentrasiyanın xalqa xidmət edib etməməsi ilə bağlı narahatlıq yaranmışdı. Müxalifət ifadə edilən siyasi görüşlərin dairəsinin çox daraldığını və əlaqələrin kritik olduğu yerli fövqəladə hallar da daxil olmaqla yerli narahatlıqlara laqeyd yanaşıldığını söylədi. Azərbaycanda hal hazırda İctimai radio,Asan radio,Vətən radio,Fərqli radio,Antenn radio,Araz Fm,Space radio,Radio Sputnik,Azərbaycan radio,Media Fm,Azad Azərbaycan Fm və s. Kimi radiostansiyalar mövcuddur.

Radio ilk əvvəllər populyarlaşdıqda, məlumat mənbəyi kimi istifadə edilmədi; əksinə insanlar radioya yalnız əyləncəli məqsədlər üçün qulaq asırdılar. Edward R. Murrow adlı bir adamla bu vəziyyət dəyişməyə başladı. Edward Murrow, II Dünya Müharibəsi ilə bağlı xəbərlər yaymaq üçün İngiltərəyə gedən bir Amerikalı idi. Döyüş boyu Londonda qaldı və Londonda müharibə haqqında ilk məlumat verən və Hitler hakimiyyəti illərində xalqın ideyalarını yeniləyən şəxslərdən biri kimi məşhurlaşmışdır. Murrow, şöhrətini əsasən Hitler Alman ordusunun Avstriyanı ilhaq etməsi haqqında məlumatı verdikdən sonra qazandı. Bir çox Amerikalı müharibə haqqında məlumat əldə etmək üçün müharibə boyu yayımlanan verilişləri mütəmadi dinləməyə başladı. Daha çox insan Pearl Harbora edilən hücumlardan sonra məlumat üçün radioya etibar etməyə başladı. İnsanlar Prezident Ruzveltin verilişi vasitəsi ilə bombalanma barədə xəbər tutdular. Bu amerikalıları kənarlaşdırdı və insanlar II Dünya Müharibəsi boyu böyük elanlar üçün radioya daha çox etibar etməyə başladılar. II Dünya Müharibəsi, radio yayımının daha böyük bir sahəyə çevrildiyi bir dövr idi, çünki insanların dünyada baş verənlərə dair yeniliklərini əldə etməsinin ən asan və sürətli yolu idi. Televiziya reportajları da ilk əvvəllər məlumatları radiodan dinləyirdiləe. 1940-1950-ci illərdə televiziya xəbər mənbələri böyüdü, amma yenə də radio üstünlük təşkil etdi. 1963-cü ildə John Kennedinin sui-qəsdindən sonra televiziyanın dairəsi genişləndi. Radio yalnız hadisənin səsini çəkə bilərdi, ancaq televiziya insanlara sui-qəsdin əsl dəhşətini göstərdi. CBS News ilk olaraq Kennedinin vurulduğunu və öldürüldüyünü bildirdi. Xəbər buraxılışları növbəti bir neçə gün Vaşinqtonda baş verən hər şeyi, o cümlədən Kennedinin cənazəsini əhatə etdi. Bu, xəbər stansiyaları üçün böyük hadisələri daha tez əhatə etməli və baş verən kimi ictimaiyyətə çatdırması üçün əla fürsət yaratdı.Televiziya radiodan daha operativ yayım təklif etdi və tamaşaçılara hadisəni daha yaxşı hiss etməyə imkan verdi, çünki baş verənləri tam olaraq görüntüləyə bilirdi. Daha çox insan Pearl Harbora edilən hücumlardan sonra məlumat üçün radioya etibar etməyə başladı. İnsanlar Prezident Ruzveltin verilişi vasitəsi ilə bombalanma barədə xəbər tutdular. Bu amerikalıları kənarlaşdırdı və insanlar II Dünya Müharibəsi boyu böyük elanlar üçün radioya daha çox etibar etməyə başladılar. II Dünya Müharibəsi, radio yayımının daha böyük bir sahəyə çevrildiyi bir dövr idi, çünki insanların dünyada baş verənlərə dair yeniliklərini əldə etməsinin ən asan və sürətli yolu idi. Televiziya reportajları da ilk əvvəllər məlumatları radiodan dinləyirdiləe. 1940-1950-ci illərdə televiziya xəbər mənbələri böyüdü, amma yenə də radio üstünlük təşkil etdi. 1963-cü ildə John Kennedinin sui-qəsdindən sonra televiziyanın dairəsi genişləndi. Radio yalnız hadisənin səsini çəkə bilərdi, ancaq televiziya insanlara sui-qəsdin əsl dəhşətini göstərdi. CBS News ilk olaraq Kennedinin vurulduğunu və öldürüldüyünü bildirdi. Xəbər buraxılışları növbəti bir neçə gün Vaşinqtonda baş verən hər şeyi, o cümlədən Kennedinin cənazəsini əhatə etdi. Bu, xəbər stansiyaları üçün böyük hadisələri daha tez əhatə etməli və baş verən kimi ictimaiyyətə çatdırması üçün əla fürsət yaratdı.Televiziya radiodan daha operativ yayım təklif etdi və tamaşaçılara hadisəni daha yaxşı hiss etməyə imkan verdi, çünki baş verənləri tam olaraq görüntüləyə bilirdi.

Televiziya xəbərləri çoxları tərəfindən jurnalistikanın ən önəmli tərkib hissəsi hesab olunur. Amerika ictimaiyyətinin əksəriyyəti üçün yerli xəbərlər və milli televiziya xəbərləri əsas xəbər mənbəyidir.Yalnız tamaşaçı sayı deyil, hər izləyiciyə təsir cəhətdən televiziyanın üstünlüyü danılmazdır Televiziyada cəlbedici vizuallar (gözəllik, hərəkət və şok daxil olmaqla), qısa səs səsləri və sürətli "kəsilmələr" (kamera bucağının dəyişiklikləri) üstünlük təşkil edir. Kabel Xəbər Şəbəkəsi (CNN), Fox News Channel və MSNBC kimi kabel xəbər kanallarının tətbiqi ilə televiziyada yeni bir cığır açılmış oldu.

Mütəxəssislərin hesablamalarına görə, İkinci Dünya Savaşı baş verməsəydi, Azərbaycanda artıq 40- cı illərin sonlarında televiziya yayımının təşəkkülü reallaşa bilərdi. Bir qədər gec olsa da, zaman öz sözünü dedi. 1954-cü il sentyabrın 2-də Bakı televiziya studiyasının təməl daşı qoyuldu. Studiya ilyarıma tikildi və beləliklə, 1956-cı il fevralın 14-ü Azərbaycan televiziyasının yaranma tarixinə çevrildi. İlk veriliş günü ekranda əvvəlcə sınaq cədvəli göstərildi, sonra o vaxt çox gənc olan gözəl aktrisamız Nəcibə Məlikova kadrda görünərək: “Diqqət! Göstərir Bakı”, - dedi və Azərbaycanda aramsız yayımın başlanması münasibətilə tamaşaçıları təbrik etdi. Bunun necə bir şərəfli tarixi an olduğunu Nəcibə xanım illər sonra mətbuata verdiyi müsahibələrində xatırlayacaqdı. İnsanların dünyagörüşündə, təsəvvüründə yeni bir mərhələnin ilk siması kimi əbədiləşmək, “televiziya” müjdəsini gətirən qaranquş olmaq hər kəsə nəsib olan şans deyil. Nəcibə xanımın tarixi təbrikindən sonra kibrit qutusundan bir az böyük olan ekranda “Bəxtiyar” filmi yayımlandı. Milli televiziya tariximizin ilk günündə kamera arxasında Sərvər Quliyev, rejissor pultu arxasında Kamil Rüstəmbəyov olub. Bu, Güney Qafqaz və Orta Asiya Respublikaları arasında ilk televiziya studiyası idi. Bütövlükdə götürsək, Azərbaycanda teleyayım bir çox ölkələrlə müqayisədə daha tez yaranıb (məsələn, Türkiyədən 12 il öncə). Maraqlı faktdır ki, həmin gün teleqüllənin inşası hələ tamamlanmamışdı, ona görə də 14 fevral 1956-cı ildə yayım 44 metrlik neft buruğuna bağlanmış studiya ötürücüsü ilə başladı. Məhz bu səbəbdən ilk teletamaşaçılar həmin gün “Bəxtiyar” filmini, unudulmaz sənətkarımız Rəşid Behbudovu, sadəcə, seyr etmiş, dinləyə bilməmişdilər. Film səssiz yayımlanmışdı. O gündən milli televiziyamız 2 saat olmaqla, həftədə iki dəfə tamaşaçılarla görüşə gəldi.

• Televiziya
• Jurnalistika tarixi
• Əyləncə jurnalistikası
• Hərbi jurnalistika
• İncəsənət jurnalistikası