Yaponiyada islam

Yaponiyada islam (日本でイスラム, Nihon de İsuramu) az yayılmış dinlərdən biridir. İslam dini Yaponiyaya çox gec çatan dinlərdən biri olmaqla yanaşı xristianlıqdan daha az yayılmış dindir. Müsəlman ölkələrdən uzaqda yerləşməsi, buddizmə marağın daha güclü olması və uzunmüddətli izolyasiya şəraitinə görə Yaponiya islamla ancaq XIX əsrin sonlarında tanış olub. 1920-ci illərdə ilk dəfə Rusiyadan müsəlmanların Yaponiyaya miqrasiyası baş verib.

Yaponiya müsəlmanları
日本のイスラム教徒
Nihon no isuramukyoto
Yaponiyada dondurma satan müsəlman türklər.
Yaponiyada dondurma satan müsəlman türklər.
Ümumi say
200.000[1]
Əsas regionlar
Əsas: Tokio [2]
Digər: Osaka, Yokohama, Kioto, Naqoya və Kobe [2]

Quranın yapon dilinə ilk tam tərcüməsi də 1920-ci ilə təsadüf edir. 1930-cu illərdə Yaponiya hökumətinin müsəlmanlara dəstək siyasəti nəticəsində ilk məscidlər ortaya çıxıb və ölkədə islam araşdırmaları güclənib. İkinci dünya müharibəsindən sonra yapon müsəlmanları ilk təşkilatlarını (1952) və ilk məscidlərini (1977) qurublar. 1973-cü ildə baş verən Neft böhranı və 1979-cu ildə İranda baş verən islam inqilabı Yaponiyada islama olan marağı daha da gücləndirib. 1990-cı illərdə müsəlman ölkələrdən başlayan miqrasiya axınının güclənməsi də Yaponiyada müsəlman əhalinin artmasına səbəb olur.

Hal-hazırda Yaponiyada 200 min müsəlman yaşayır ki, onlardan 43 mini yapon müsəlmanlardır. Onların böyük hissəsini islam dövlətlərindən işləməyə gələn miqrantlar təşkil edir. Müsəlman əhali əsasən Tokio şəhərində cəmlənsə də, Yaponiyanın digər böyük şəhərlərində də müsəlmanlar kompakt halda yaşayırlar. Məscidlərin sayı isə 105-dir. Ölkədə Yaponiya Müsəlman Assosiasiyası, Yaponiya İslam Mərkəzi, Yaponiya İslam Mədəniyyəti Cəmiyyəti, Yaponiya İslam Konqresi kimi təşkilatlar fəaliyyət göstərir. Yaponiyada yaşayan müsəlmanların qarşılaşdıqları əsas problemlər müsəlman qəbiristanlıqların azlığı, halal qida məsələsi və islam təhsilinin çatışmazlığıdır.

Tarix

1868-ci ilə kimi
Alim Aray Hokuseki islamın Yaponiyadakı ilk şərhçisi hesab olunur.

Tokuqava şoqunluğunun sonuna qədər (1868) Yaponiyada müsəlmanların yaşaması ilə bağlı heç bir qeyd yoxdur.[3]

Müsəlman taciklərdən bəhs edən ilk yapon mənbə 1753-cü ilə aid olan "Zoku-Nihon Şoki" kitabı olmuşdur. Bu kitaba görə yapon nümayəndəliyi Tan sülaləsinin (618–907) sarayında taciklərlə qarşılaşsa da, dinləri barədə məlumat verilməyib.[3] Naradakı Şosoin imperatorluq xəzinəsində Mərkəzi Asiyaya aid dulusçuluq məmulatları və geyimləri tapılsa da, ərəb dilində heç bir söz qeydə alınmamışdır. Nara və Heyan dövrlərində Yaponiyadan Çinə göndərilən nümayəndəliklər, buddist missiyaları, alim və tələbələrin bəzilərinin burada müsəlmanlarla qarşılaşdığı güman olunur. Çində islamın gücləndiyi dövrdə Yaponiyanın Çinlə əlaqələri zəifləmişdir.[4]

1451-ci ildə Min sülaləsinə göndərilən Yaponiya nümayəndəliyinin başçısı paytaxtda Çində müsəlman xalq olan hueylər tərəfindən ziyarət edilmiş və onlardan 20 at almışdır. Növbəti gün isə onları ziyarət etmişdir. Bir başqa qeydə görə Hişiri adlı hind Çindən Yaponiyaya gəlmiş, bir yaponla evlənmiş və 2 uşağı olmuşdur. Uşaqlarından birinə Musuru adı vermişdi ki, bu adın müsəlman ad olan Məsurdan gəldiyi güman olunur.[4]

1433-cü ildə Siama gedən bir Ryukyu nümayəndəliyi burada Əbu Səid adlı müsəlmanla qarşılaşıb. XV əsrdə Ryukyu ilə Asiyanın cənub regionlarında güclü ticarət əlaqələri olub. 1408-ci ildə Sumatrada yerləşən müsəlman sultanlıq Kyuşu adasında bir gəmi göndərib.[4]

1543-cü ildə portuqalların Yaponiyaya gəlişindən və 1549-cu ildə xristianlığın Yaponiyaya tanıdılmasından sonra xristianlıq Yaponiyada missionerlər tərəfindən yayılmağa başlayıb. 1587-ci ildə xristianlıq Yaponiyada qadağan olunub və xristianlar təqib olunmağa başlayıb. 1600-cü ildə başlayan izolyasiya dövründən sonra Yaponiyanın xarici dövlətlərlə əlaqələri çox zəifləyib. Bu dövrdə Yaponiyada çox az alim islam və müsəlmanlar haqqında bəhs edib:[4]

  • 1647-ci ildə Naqasakidə nəşr olunmuş dünya xəritəsində Xorasan, Harsia (İran), Turko (Türkiyə), Arabia Ecit (Misir), Babaria və Maroko (Mərakeş) kimi müsəlman ərazilərin adı keçir.[4]
  • 1695-ci ildə C. Nişikava Çin ilə Qərb dünyası arasında ticarət əlaqələri haqqında yazı yazıb. Yazının 1708-ci ildəki təkrar nəşrində o, Hindistan, İndoneziya, İran, Türkiyə, Ərəbistan, Misir və digər müsəlman ölkələri haqqında geniş məlumat versə də, bu ölkələrin dini haqqında bəhs etməyib.
  • 1715-ci ildə məşhur Tokuqava alimi Arai Hakuseki Qərb ölkələri haqqında bildiriş yayımlayıb və islamdan dünya dinlərindən biri kimi bəhs edib. Hakuseki islamın Yaponiyadakı ilk şərhçisi hesab olunur.[4]
  • 1801-ci ildə Yamamura Şoei "Sairan İqen" adlı kitabında Tunis, Tripoli, Əlcəzair, Mərakeş, Bəhreyn, Maskat, Ədən, Məkkə, Mədinə, Sinay kimi müsəlman əraziləri haqqında detallı məlumatlar verib.[4]
  • 1827-ci ildə Aoci Rinso tərəfindən buraxılan "Koçi Şiraku" adlı kitab bir holland alimin əsərinin tərcüməsidir. Əsər Türkiyə, Rusiya, İspaniya və Filippində yaşayan müsəlmanlar haqqında detalları məlumatlar verir.[5]

Meyci dövrü
İslamı qəbul etmiş ikinci yapon olan Yamada Toraciro İstanbulda ikən.

1868-ci ildə Meyci islahatından sonra modernləşməyə başlayan Yaponiyanın Qərb dünyası ilə əlaqələri güclənib. 1890-cı ildə Osmanlı dövləti Yaponiyaya əlaqələrini gücləndirmək üçün "Ərtuğrul" gəmisini göndərib. Bu, müsəlmanların Yaponiyaya gəlişi ilə bağlı ilk rəsmi qeyddir, lakin gəmi Yaponiya sahillərində qəzaya uğrayıb və heyətinin böyük bir qismi ölüb.[6] 1891-ci ildə yapon jurnalist Şotaro Noda 1890-cı il qəzasında həlak olan türklərin ailələrinə kömək etmək məqsədilə yardım toplayıb və İstanbula gedərək bu yardımı Osmanlı hakimiyyət orqanlarına təqdim edib. İstanbulda olarkən Noda ingilismənşəli müsəlman Abdulla Qulamla görüşüb və bu görüşdən bir qədər sonra islamı qəbul edərək Əbdülhəlim adını götürüb. O, islamı qəbul etmiş ilk yapon hesab edilir.[7]

1893-cü ildə digər bir yapon Yamada Toraciro 1890-cı il qəzasında həlak olmuş türklərin ailələrinə yardım məqsədilə toplanmış vəsaiti İstanbula gətirib və bu səfər zamanı islamı qəbul edib Əbdülxəlil adını götürüb. O, islamı qəbul etmiş ikinci yapon hesab edilir. Sultanın xahişi ilə o, Osmanlı dövlətində qalıb və hərbi məktəbdə yapon dilinin tədrisi ilə məşğul olub.[7]

1905-ci ildə başa çatan Rus-yapon müharibəsindən sonra Rusiya ordusu tərkibində döyüşmüş bəzi müsəlman müharibə əsiri kimi Yaponiyaya gəliblər. Hətta Osaka prefekturasının İzumiotsu şəhərinin əcnəbi qəbiristanlığında Rus-yapon müharibəsinin 3 müsəlman müharibə əsirinin (Utur Haşmatov, Şakirov Alişan, Zakir Havliv) qəbri var.[8]

1905-ci ildə Əhməd Fəzəli adlı misirli zabit Tokioda yerləşən Hərbi Akademiyada təhsil alıb və bir neçə il burada yaşayıb. O, Yaponiyada yaşayan və yapon qadınla evlənən ilk müsəlman ərəb hesab olunur.[9] 1905-ci ilin sonu 1906-cı ilin əvvəllərində hindli müsəlman Sərfəraz Hüseyn Naqasaki və Tokioda olub və bu səfər zamanı islam dininə dair mühazirələr oxuyub.[7] 1907-ci ildə Əli Əhməd Cəlcəvi adlı misirli panislamçı Yaponiyanı ziyarət edib və Tokioda bir sıra akademik əlaqələr qurub. Tokioda dinlərlə bağlı beynəlxalq konfransda o da iştirak edib.[9]

1908-ci ildə Məhəmməd Bərkətullah adlı hindistanlı müsəlman Tokioda yerləşən xarici dillər məktəbində təhsil verməyə başlayıb və Yaponiyada 5 il yaşayıb.[9] O, Yaponiyada urdu dilini tədris edən ilk şəxsdir. 1910-cu ildə o, "İslam qardaşlığı" jurnalını dərc etdirib və jurnal 3 il fəaliyyət göstərib. Jurnalın ingilis versiyasını isə islamı məhz Məhəmməd Bərkətullanın təsiri ilə qəbul etmiş və sonralar onun ardıcıllarından birinə çevrilmiş Həsən Qatano çap etdirib.[10] 1909-cu ildə Rusiya türklərindən olan Əbdürrəşid İbrahim Yaponiyaya gəlib. O, tatarların müstəqilliyi üçün mübarizə apardığından Rusiyadan sürgün olunmuşdu. O, General Akaşi Motocironun yaxın dostu olduğundan onun köməyi ilə Yaponiyaya gələ bilib. Olduqca dindar şəxs olduğundan Yaponiyadakı ilk islam təbliğatçısı hesab olunur.[9] Yaponiya haqqında təəssüratlarını, Yaponiyanın islam dünyası ilə münasibətlərini Əbdürrəşid İbrahim özünün "İslam dünyası və Yaponiyada islamın yayılması" kitabında əks etdirib.[10] O, bir çox yaponun islam dininə keçməsinə nail ola bilib. Müsəlmana çevirdiyi şəxlər arasında ən görkəmlisi 1880-ci ildə Hiroşimada anadan olan və Tokiodakı xarici dillər məktəbindən məzun olan Kotaro Yamaoka olub. Rus-yapon müharibəsində iştirak edən Yamaoka müharibədən sonra İbrahimlə tanış olub və müsəlman olaraq Ömər[7] adını götürüb. Onunla birlikdə 1909-cu ildə həcc ziyarətinə gedib[9] və həcc ziyarətində olan ilk yapon olub. Həcc ziyarətində olmuş ikinci yapon isə islamı Çində qəbul etmiş Nur İppe Tanaka olub.[10]

Əbdürrəşid İbrahim.

1909-cu ildə yaradılmış Asiya Konqresi (Ajia Gikai) təşkilatı Yaponiya islam fəaliyyətlərinə təkan verib. Yapon intelektuallar və Əbdürrəşid İbrahim tərəfindən yaradılmış təşkilatın məqsədi Yaponiyada müsəlman-asiyalı həmrəyliyini nümayiş etdirmək olub. Təşkilatın üzvləri Osmanlı dövlətindən Tokioda məscid tikintisi üçün maddi vəsait və müsəlmanlar üçün din mütəxəssisləri tələb etmişdilər. Misir, Tunis, Çin, Hindistan, Rusiyadan olan müsəlman alimlər tərəfindən qurulmuş Tokio İslam Çağırışı Assosiasiyası da Yaponiyada islamın təbliği ilə məşğul olub.[11]

XX əsrin əvvəllərində Çində təhsil sisteminin yenilənməsindən sonra Yaponiyaya çinli tələbələrin axını güclənib. Bu çinli tələbələr arasında 36 nəfərlik çinli müsəlman qrup da olub. O dövrdə islam çinli millətçilər üçün antiimperializm simvolu hesab edilirdi. Çinli müsəlman tələbələr Tokioda Xaricdə Oxuyan Tələbələrin Təhsil Assosiasiyanı qurmuşdular.[11] 1909-cu ildə bu təşkilat "Xing Hui Pian" ("Müsəlmanların oyanışı") adlı jurnal dərc etdirib. Jurnalın ərəbcə başlığı olan "İstiqaz əl-islam" başlığını verən misir Əhməd Fəzəli də bu jurnalla tanış olub. Fəzəli Əbdürrəşid İbrahimlə Vaseda Universitetində islam haqqında mühazirələr vermişdir. 1911-ci ildə Çində baş verən inqilabdan sonra təşkilatın tələbələri Çinə qayıdıblar.[12]

1913–1939

1923-cü ildə islam lideri Məhəmməd Əbdül Qurbanəli müsəlman yoldaşları ilə birlikdə Başqırdıstandan Yaponiyaya miqrasiya edib. 1917-ci ildə Rusiyada baş verən çevrilişdən sonra Rusiya müsəlmanlarının çoxu Mancuriya, Koreya və Yaponiyaya köçürdü. Rusiyadan Yaponiyaya miqrasiya edən müsəlmanların sayının 600 olduğu təxmin edilir. Onların çoxu İkinci dünya müharibəsindən sonra Türkiyə vətəndaşlığı əldə ediblər. Ona görə həmin müsəlmanları türk müsəlmanlar da adlandırırlar. Qurbanəli yapon tərəfdaşlarının köməyi ilə 1938-ci ildə Tokioda bir məscidin və Tokionun Yoyoqi məhəlləsində islam mədrəsəsinin açılmasına nail olub. O, mədrəsənin başçısı olaraq islam haqqında kitablar nəşr edən nəşriyyat da açmışdı. Nəşriyyatın işləri arasında "Yabi Yapon Hohberi" adlı jurnal da var idi, lakin o, İkinci dünya müharibəsi zamanı 1945-ci ildə ruslar tərəfindən müharibə əsiri kimi Sibirə aparılıb və bir daha Yaponiyaya qayıtmasına icazə verilməyib. Tokio və Kobedə yerləşən iki məscid hələ də bu miqrant qrupdan gələn türk imamlar tərəfindən idarə olunur.[9]

1936–38-ci illərdə Yaponiyadan ilk dəfə həcc ziyarətləri baş tutub və Mancuriyadan olan çinli müsəlmanlar da iştirak ediblər, lakin İkinci dünya müharibəsinin başlaması ilə bu həcc ziyarətlərində fasilə baş verib və bu fasilə 1958-ci ilə kimi davam edib.[13]

1938-ci ildə Yaponiyada İslam Sferası İnstitutu təşkilatı yaradılıb və təşkilatın "Islamic Sphere" adlı jurnalı nəşr olunmağa başlayıb. Hökumət dəstəkli "Dai-Nikon Kaikyo Kyokai" təşkilatı da "Islamic World" adlı jurnal təsis edib. Daha sonra Yaponiya Xarici İşlər Nazirliyi "Islamic Affairs" adlı periodik nəşr buraxmağa başlayıb. Bu təşkilatların bu fəaliyyətləri İkinci dünya müharibəsinin sonuna kimi davam edib.[14]

İkinci dünya müharibəsi və sonrası

İkinci dünya müharibəsi zamanı işğalçı siyasət yürüdən Yaponiya ərəb ölkələrinə çata bilməsə də, ərazisini müasir Banqladeş sərhədlərinə qədər genişləndirməklə yanaşı əhalisinin böyük hissəsi müsəlman olan Cənub-Şərqi Asiya regionunu ələ keçirmişdi. Yaponiyanın müharibə siyasətinin əsas məsələlərindən biri işğal olunmuş ərazilərdə müsəlmanlara qarşı olan münasibətin necə olması ilə bağlı idi. Hökumətin bununla bağlı qərarı müsəlmanlara qarşı yaxşı davranmaq idi. Müharibə zamanı Şimali Çin, Cənubi Çin, Malayziya, İndoneziya və digər işğal olunmuş ərazilərdəki müsəlman cəmiyyətlərə xoşməramlı missiyalar göndərilirdi. Mülki və hərbi personalın müsəlmanlarla düzgün rəftar etməsi üçün islam və müsəlman tədqiqat proqramları təşkil olunurdu.[14] Hökumət müsəlman gəncləri təhsil üçün Yaponiyaya dəvət edirdi. Yaponiyanın işğal siyasəti filippinlilərə qarşı sərt olsa da, Mindanao və Sulu adalarındakı müsəlmanlar üçün vəziyyət tam fərqli idi. Yapon əsgərlərə müsəlman morolara ilişmək qadağan olunmuşdu. Hətta işğal olunmuş ərazilərdə bir çox yapon əsgər islama keçərək müsəlman olmuşdular.[15]

1945-ci ildə İkinci dünya müharibəsinin başa çatmasından sonra Sadiq İmaizumi, Abdul Munir Vatanabe, Ömər İokibe, Şəfiq Əhməd Yamada, Abdul Həmid Onişi kimi müsəlmanlar şimaldan, Ömər Mita, Osman Matsubayaşi, Süleyman Takeuçi, Hüseyn Nişikata, Əli Nişiyama kimi müsəlmanlar isə cənubdan Yaponiyaya qayıdıblar. Onların birgə fəaliyyəti nəticəsində 1952-ci ildə Yaponiya Müsəlman Cəmiyyəti qurulub və daha sonra bu təşkilat Yaponiya Müsəlman Assosiasiyası adını alıb. Təşkilatın ilk prezidenti Sadiq İmaizumi və ilk üzvlərinin sayı 65 idi. Baş qərargahı Tokionun Yoyoqi məhəlləsində yerləşən təşkilat 1968-ci ildə Yaponiya hökuməti tərəfindən rəsmi olaraq tanınmışdır. Bu, Yaponiyada tamamilə müsəlmanlardan ibarət olan ilk islam təşkilatı idi.[15]

1950-ci illərdə Yaponiyaya Pakistandan çoxlu müsəlman təbliğatçıları gəlirdi ki, onların içərisində beynəlxalq "Əl-daava va ət-tabliğ" təşkilatının üzvləri üstünlük təşkil edirdilər.[10]

60-cı illərdə Yaponiyaya Pakistan, Türkiyə, İndoneziya və ərəb ölkələrindən müsəlman tələbələrin axını baş verib. 1961-ci ildə ölkədə ilk müsəlman tələbə təşkilatı yaradılıb. Bir qədər sonra isə bu təşkilatla Yaponiya müsəlmanları təşkilatını əlaqələndirən şura yaradılıb.[16] 1968-ci ildə isə Yamanaşi prefekturasının Enzan şəhərində ilk müsəlman qəbiristanlığı üçün 10 min m2 ərazi satın alınıb.[15]

1970-ci ildə Səudiyyə Ərəbistanı kralı Feysəl ibn Əbdüləziz Yaponiyaya səfər edib və səfər zamanı müsəlmanlarının nümayəndələri ilə görüşüb. Kral Ömər Mita tərəfindən Quranın yenidən yapon dilinə tərcüməsi ilə bağlı bütün xərcləri öz üzərinə götürüb. Tərcümənin nəşrini maliyyələşdirmək üçün Səudiyyə Ərəbistanının Yaponiyadakı səfirliyi yanında xüsusi fond yaradılıb. 1973-cü ildə Feysəl ibn Əbdüləziz Yaponiyaya 6 müsəlman din xadimi göndərib və onların rəhbərliyi altında 1974-cü ildə Tokioda ilk tam əsaslı islam mərkəzi yaradılıb.[16]

XX əsrin 80-ci illərinin əvvəllərində Səudiyyə Ərəbistanı kralı Xalid ibn Əbduləziz Tokioda 6 mərtəbəli islam mərkəzini inşa etdirib. Bu mərkəz bir çox professorların, jurnalistlərin, tələbələrin və sadə yaponların baş çəkdiyi yerə çevrilmişdir. Hal-hazırda bu mərkəz Tokioda müsəlmanların əsas toplandıqları yerlərdən biridir.[16]

Quran

Quranın yapon dilinə ilk tərcüməsi 1920-ci ildə Keniçi Sakamoto tərəfindən nəşr olunub. İki cildlik tərcümənin birinci cildi 419 səhifə, ikinci cild 428 cilddən ibarətdir.[17] 1923-cü ildə Sakamotonun "Məhəmməd peyğəmbər" əsəri də çıxıb. O, buddist olsa da, islam dininə qarşı simpatiyası olub. Ərəb dilini bilməsinə baxmayaraq, Quranı birbaşa ərəb dilindən yox, Londonda nəşr olunan ingilisdilli nəşrdən tərcümə edib.[9][17] 1929-cu ildə Kaizosha nəşriyyatı onun tərcüməsini yenidən nəşr edərək buraxıb.[13]

1938-ci ildə Quranın yapon dilinə ikinci tərcüməsi nəşr olunub. 878 səhifəlik[18] tərcümənin böyük hissəsini aparan şəxs olan qeyri-müsəlman Qoro Takahaşi nəşrdən öncə — 1935-ci ildə ölmüşdür. Tərcümədə ona kömək edən şəxs Osakada doğulan müsəlman yapon Əhməd Ariqa idi. Ariqa gənc yaşında Hindistana gedərək müsəlman olub və Kobeyə köçərək Cənubi Asiyadakı müsəlman ölkələr ilə ticarət edirdi. Ölkə boyunca missionerliklə məşğul olmaq istəsə də, Yaponiya hökuməti onun bu istəyini rədd edib.[13] Bu dövrdə həmçinin müxtəlif şəxslər Quranı qismən tərcümə edərək jurnallarda nəşr etdiriblər. Bunlardan biri Koci Okubonun işi olub.[19]

İkinci dünya müharibəsindən sonra Quranın yapon dilinə ilk tərcüməsi 1950-ci ildə nəşr olunub.[20] Tərcümənin müəllifi qeyri-müsəlman millətçi lider olan Şumei Okava idi. 28–29 yaşında olarkən Quranı Tövbə surəsinə qədər tərcümə edərək jurnalda çap etdirən Okava İkinci dünya müharibəsindən sonra Quranı tam tərcümə etməyə 5 il vaxt sərf edib.[21][22] O, həmçinin "İslamın ümumi tədqiqi" və "Məhəmməd peyğəmbərin bioqrafiyası" əsərlərinin də müəllifi olub.[13]

Quranın növbəti tərcüməsi professor Toşihiko İzutsu tərəfindən hazırlanıb və 1945-ci ildə Kaizosha nəşriyyatı tərəfindən nəşr olunub. Bu tərcümə yapon dilinin danışıq formasına uyğun şəkildə edilib. Üç cildlik bu tərcümə 952 səhifəlik olub[23] və ilk tərcümədir ki, birbaşa ərəb dilindən aparılıb.[24] İzutsu qeyd etmişdir ki, Quran heç bir dilə tam şəkildə uyğun tərcümə oluna bilməz və istənilən tərcümə ancaq giriş xarakterlidir, Quran orijinal ərəb dilində oxunmalıdır. Quranın beşinci tərcüməsi 1970-ci ildə Osamu İkeda, Ban Yasunari və Katsuci Fucimoto tərəfindən nəşr olunub. 1923-cü ildə standart Qahirə nəşrinin tərcüməsi olan bu kitabın içinə şəkillər də yerləşdirilib.[13]

Quranın altıncı tərcüməsi isə 1972-ci ildə müsəlmanlar tərəfindən nəşr olunub. Tərcüməni aparan şəxs isə tərcümənin üzərində 12 il işləmiş olan Hacı Ömər Mita idi. Mancuriyada 30 il işlədikdən sonra 1941-ci ildə Pekində müsəlman olan Mita 1945-ci ildə Yaponiyaya qayıtdıqdan sonra 1958-ci ildə həcc ziyarətində olub və 1960-cı ildə Yaponiya Müsəlman Assosiasiyasının rəhbəri seçilib. 1960–65-ci illərdə Məkkədə yaşayarkən Quranı tərcümə etməyə başlayıb və qayıdandan sonra 6 nəfərdən ibarət tərcümə komitəsi yaradıb. Nəhayət, 1972-ci ildə tərcümənin 5000 nüsxəsi çapdan çıxıb. 758 səhifədən ibarət olan kitabın hər sağ tərəfində ərəbcə mətn, hər sol tərəfində isə onun yaponca olan tərcüməsi verilib.[14]

Məscidlər
Tokio məscidi.

1980-ci illərə qədər Yaponiyada çox az sayda məscid mövcud olub, lakin son onilliklərdə Yaponiyada müsəlman miqrantların axınının artmasından sonra məscidlərin sayı artıb. 2018-ci ilin məlumatına əsasən Yaponiyanın 47 prefekturasının 36-sında 105 məscid var. Bu məscidlərin çoxu ibadət funksiyasından çox, sosiallaşma funksiyası daşıyır.[1]

Yaponiyada ilk müsəlman ibadət yerinin 1905-ci ildə Rus-yapon müharibəsinin müsəlman olan müharibə əsirləri tərəfindən qurulduğu güman olunur.[8][7] İlk rəsmi məscid isə 11 oktyabr 1935-ci ildə Kobe şəhərində açılan Kobe məscididir. Məscid Osaka və Kobe şəhərlərində yaşayan müsəlman tacirlər, eləcə də, Hindistan, Burma, Malayada yaşayan müsəlmanların ianələri hesabına tikilib. Açılış mərasimində 300 müsəlmanla yanaşı Kobe meri, misirli və britaniyalı konsullar və digər yapon rəsmilər iştirak ediblər.[13]

Ölkənin ən böyük məscidi olan Tokio məscidi 12 may 1938-ci ildə istifadəyə verilib.[13] Şəhərin Şibuya rayonunun Oyama məhəlləsində yerləşən[25] məscidin türk müsəlmanların və yerli yaponların dəstəyi hesabına tikilib. Açılış mərasimində Yəmən şahzadəsi, Səudiyyə Ərəbistanın Londonda olan və kral tərəfindən göndərilən səfiri, Misir kralı tərəfindən göndərilmiş səfir,[13] Mitsuru Toyama, general İvare Matsui, təhsil naziri,[25] Tokioda yaşayan yüzlərlə tatar müsəlmanlar və yaponlar iştirak ediblər.[13] Məscidin tikintisi üçün 120.000 yen toplanılıb[25] və bu məbləğin 20 mini Mitsubishi Bank prezidenti Kiyoşi Seşino tərəfindən verilib.[26] Hal-hazırda ölkənin ən aktiv məscidi olan Tokio məscidi cümə günləri 700–800 ziyarətçi qəbul edir.[1]

Üçüncü məscid Naqoya şəhərində tikilsə də, İkinci dünya müharibəsi zamanı 14 aprel və ya may 1945-ci ildə hava hücumları zamanı məhv olub. Naqoyanın Çikusa rayonunda yerləşən və türk müsəlman Abdullah Dəmir bəyin nəzarəti altında olan məsciddə müsəlman uşaqlar üçün dərslər də keçilirdi.[27] 2000-ci ildə pakistanlı iş adamı Əbdülvahab Qüreyşinin vəsaiti ilə həmin məscidin yerində yeni Naqoya məscidi inşa edilib.[16] Dördüncü məscid isə 16 dekabr 1977-ci ildə Osaka şəhərində açılıb. Şəhərin ilk məscidi olan bu məscidin tutumu 100 nəfərlikdir. Mustafa Komaru məscidin ilk baş imamı olub. Osaka məscidi Yaponiyada ilk məsciddir ki, müsəlman yaponlar tərəfindən qurulub.[27]

Demoqrafiya

2018-ci ilin məlumatına əsasən Yaponiyada 200.000 müsəlman yaşayır. Onlardan 43 mini yapon müsəlmanlardır.[1] Yaponiyada yaşayan müsəlmanlar 2 sinifə bölünür: orta sinif və işçi sinif. Orta sinif müsəlmanlara biznemenlər, həkimlər, müəllimlər, professorlar, mühəndislər və s. daxildir. Ümumi müsəlmanların 80%-ni təşkil edən işçi sinifə isə sənayedə işləyən fəhlələr aiddir və onların çox böyük hissəsi Hindistan, Pakistan, İran, Banqladeş, Şri-Lanka, Filippin, Tailand kimi ölkələrdən gələn miqrantlardır. İşçi sinifə daxil olan müsəlmanlar nisbətən yoxsul və aztəhsillidirlər, çoxu yapon qadınla evlənib daimi yaşayış hüququ əldə etməyə çalışırlar.[2]

Yaponiyada müsəlman əhalinin çox böyük hissəsi paytaxt Tokio ərazisində cəmlənib. Müsəlman əhalinin cəmləşdikləri digər əsas şəhərlər Osaka, Yokohama, Kioto, Naqoya və Kobedir. Müsəlmanların çoxu sənaye bölgələrinin yerləşdiyi və yaxşı iş imkanlarının olduğu Mərkəzi Yaponiyada yaşayırlar. Müsəlmanların yaşadıqları digər yerlərə Hiroşima, Şizuoka, Senday, Hakodate, Sapporo və Tokuşimadır.[2]

İşçi sinifə daxil olan müsəlman miqrantlar aztəhsilli və yoxsul olduqlarından islam dəyərlərinə çox diqqət verə bilmirlər və bu da islamın Yaponiyada imicinin azalmasına səbəb olur. İslama keçən yaponlar bu cür problemlə qarşılaşmasalar da, cəmiyyətin təzyiqinə qala bilirlər.[28]

Problemlər

Yaponiya müsəlmanlarının qarşılaşdıqları əsas problemlər islam təhsilinin çatışmazlığı, halal qida məsələsi, qəbiristanlıqlardır.[28]

Yaponiyada islam təhsilinin keyfiyyəti aşağıdır. Hökumət məktəbləri islamı ayrıca fənn kimi tədris etmir, sadəcə tarix fənnində islam haqqında biliklər təklif edir. Sadə islam təhsili Yaponiya Müsəlman Assosiasiyası, Yaponiya İslam Mərkəzi, Ərəb İslam İnstitutu və Tokuşima İslam Mərkəzində tədris olunur. Müsəlman uşaqlar üçün dini məktəblər yoxdur. Dini təhsil evdə fərdi şəkildə və ya şəxsi müəllim nəzarətində həyata keçirilir. İslamın ali səviyyədə tədrisi üçün institutlar da yoxdur. Bəzi universitetlər Orta Şərq ölkələrini əhatə edən fakültələri və ərəb dili ixtisasını təklif edir. Tokioda bir universitet şəriət qanunları ixtisasını tədris edir.[28]

Ərəb dili Tokio və Osaka universitetlərində tədris olunur. Bunlardan əlavə, Tokioda 1982-ci ildə yaradılan institutda və Tokuşimadakı islam mərkəzində də ərəb dili keçilir, lakin mövcud olan təhsil müəssisələri Yaponiya müsəlmanlarının ehtiyaclarını qarşılamır.[29]

Müsəlmanların cəmləşdikləri böyük şəhərlərdə müsəlman qəbiristanlıqları yox dərəcəsindədir. Hətta müsəlman əhalinin ən çox yaşadığı Tokioda belə qəbiristanlıq yoxdur. Ölkədəki yeganə müsəlman qəbiristanlığı Yamanaşi prefekturasının Enzan şəhərində yerləşir və Yaponiya Müsəlman Assosiasiyasının mülküdür. Nəşin bu yerə gətirilməsi belə bahalıya başa gəlir. Assosiasiyaya üzv olmayanlar isə bir qəbirin hazırlanması üçün 12 min ABŞ dolları ödəməlidirlər. Bu isə işçi sinifdən olan müsəlmanlar üçün çox bahalıdır. Bu problemi həll etmək üçün Yaponiya İslam Mərkəzi Müsəlman Qəbiristanlığı Fond Komitəsini yaradıb və Tokioda Pakistan Milli Bankında hesab açdırıb.[29]

Təşkilatlar

Yaponiyada mövcud olan islam təşkilatlarının çoxu ölkənin paytaxtı və müsəlmanların ən çox yaşadığı Tokioda yerləşir. Tokioda yerləşən islam təşkilatları bunlardır:[30]

  • Yaponiya İslam Mərkəzi
  • Yaponiya İslam Missiyası
  • Yaponiya islam Dairəsi
  • Yaponiya İslam Mədəniyyəti Cəmiyyəti
  • İslam Rifah Korpusu və Fatiha Fondu
  • Yaponiya Müsəlman Assosiasiyası
  • Yaponiya İslam Güvəni
  • Yaponiya İslam Dostluğu Federasiyası
  • Yaponiya İslam Konqresi
  • Yaponiya Məscidlər Şurası
  • Yaponiya Müsəlman Tələbələr Assosiasiyası
  • Yaponiya Beynəlxalq Qadın Müsəlmanlar Assosiasiyası
  • Xanımların İslam Şurası
  • Əl-Huda Müsəlman Assosiasiyası
  • İslam Ərəb İnstitutu
  • Ərəb Mədəniyyət Assosiasiyası
  • Yaponiya Türk Assosiasiyası
  • İndoneziya İslam Mərkəzi
  • Afrika Müsəlman Assosiasiyası

Digər prefekturalarda yerləşən təşkilatlar:[30]

  • Yaponiya İslam Məscidi (Kioto)
  • Yaponiya İslam Dostluğu Assosiasiyası (Kioto)
  • Kioto Müsəlman Assosiasiyası
  • Osaka İslam Davası
  • Kasay İslam Cəmiyyəti (Osaka)
  • Osaka Müsəlman Assosiasiyası
  • İslam Təhsili və Məlumat Mərkəzi (Kanaqava)
  • Pakistan Alimləri Təşkilatı (Kanaqava)
  • Toyohaşi Müsəlman Assosiasiyası (Aiçi)
  • Naqoya İslam Assosiasiyası (Aiçi)
  • Hokkaydo İslam Mədəniyyət Mərkəzi
  • Hokkaydo İslam Cəmiyyəti
  • Şizuoka Müsəlman Tələbələr Assosiasiyası

İstinadlar
  1. "No. of Muslims, mosques on the rise in Japan amid some misconceptions, prejudice". Mainichi (ingilis). 29 noyabr 2019. 2024-02-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 fevral 2021.
  2. Anis, 1998. səh. 339
  3. Saitoh, 1979. səh. 119
  4. Saitoh, 1979. səh. 120
  5. Saitoh, 1979. səh. 121
  6. Saitoh, 1979. səh. 381
  7. Davudov, 2012. səh. 381
  8. Morimoto, 1980. səh. 37
  9. Saitoh, 1979. səh. 122
  10. Davudov, 2012. səh. 382
  11. Wen, 2014. səh. 10
  12. Wen, 2014. səh. 11
  13. Saitoh, 1979. səh. 123
  14. Saitoh, 1979. səh. 124
  15. Saitoh, 1979. səh. 125
  16. Davudov, 2012. səh. 383
  17. Morimoto, 1980. səh. 57
  18. Morimoto, 1980. səh. 60
  19. Morimoto, 1980. səh. 61
  20. Morimoto, 1980. səh. 62
  21. Morimoto, 1980. səh. 63
  22. Morimoto, 1980. səh. 64
  23. Morimoto, 1980. səh. 65
  24. Morimoto, 1980. səh. 66
  25. Morimoto, 1980. səh. 48
  26. Morimoto, 1980. səh. 50
  27. Morimoto, 1980. səh. 54
  28. Anis, 1998. səh. 341
  29. Anis, 1998. səh. 342
  30. Anis, 1998. səh. 334

Ədəbiyyat

problemləri" mövzusunda Respublika elmi konfransının materialları. 2012: 381–383. İstifadə tarixi: 4 fevral 2021.

Xarici keçidlər
Vikianbarda Yaponiyada islam ilə əlaqəli mediafayllar var.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.