Vilson Ermənistanı

Vilson Ermənistanı — 28-ci ABŞ Prezidenti Vudro Vilsonun Dövlət Departamenti tərəfindən tərtib edilən, Sevr müqaviləsində Ermənistan Demokratik Respublikasının həyata keçirilməmiş sərhəd konfiqurasiyası.[1]^:40–44 Sevr müqaviləsi 1920-ci ilin avqustunda Antanta dövlətləri ilə Osmanlı imperiyasının məğlub olmuş hökuməti arasında tərtib edilmiş və imzalanmış sülh müqaviləsi idi, lakin heç vaxt ratifikasiya olunmadı və daha sonra Lozanna müqaviləsi ilə əvəz olundu. Vilson Ermənistanının təklif olunan sərhədləri erməni əhalisi olan Ərzurum, Bitlis, Van və Trabzon kimi Osmanlı vilayətlərini əhatə edirdi. Trabzon vilayətinin hissələrinin daxil edilməsi Ermənistan Demokratik Respublikasının Trabzon limanında Qara dənizə çıxışını təmin etmək məqsədi daşıyırdı. Təklif olunan Pont respublikası 1919-cu il Paris Sülh Konfransında müzakirə edildi, lakin Elefterios Venizelos hökuməti belə bir dövlətin təhlükəli vəziyyətindən qorxdu, ona görə də onun bir hissəsi Vilson Ermənistanına daxil edildi.

Vilson Ermənistanının xəritəsi

Ermənistan tarixi
Coat of Arms of Armenia
Etimologiya  • Xronologiya  • Ənənə  • İlkin məskunlaşma
Ən qədim dövr Daş və Mis dövrü Sulaveri-Şomutəpə mədəniyyəti təxm.6500–3400 e.ə. Areni-1 mağara kompleksi Kür-Araz mədəniyyəti təxm.3400–2000 e.ə. Hayk əfsanəsi (?) 2492 e.ə. Tunc və Dəmir dövrü Hayasa-Azzi təxm.1500–1290 e.ə. Arme-Şubria təxm.1300s–1190 e.ə. Ararat/Urartu Nairi tayfaları 1114–860 e.ə. Urartu 860–590 e.ə.
Antik dövr Əhəməni dövrü Ermənistan satraplığı 549–331 e.ə. Yervandidlər Qədim Ermənistan Böyük Ermənistan 321 e.ə.–428 b.e. Artaşesidlər 189 e.ə.–12 b.e. İmperiya 84–34 e.ə. Ermənistan Arşakiləri 52–428 b.e. Roma-Parfiya müharibəsi 58–63 b.e. Roma Ermənistanı 114–118 b.e. Xristianlaşdırma 301 b.e. Kiçik Ermənistan 331–72 e.ə. Sofena çarlığı təxm.200–94 e.ə. Kommagene çarlığı 163 e.ə.–72 e.ə. Mərzbanlıq dövrü Bizans Ermənistanı 387–536 Sasani Ermənistanı 428–646 Mamikonyanlar Avarayr döyüşü 451
Orta əsrlər Ərəb dövrü Ərməniyyə 653–884 Hamamşen knyazlığı 700-cü illər–1300-cü illər Amatunilər Orta əsrlər Ermənistanı Ani çarlığı 884–1045 Baqratilər 861–1118 Vaspurakan çarlığı 908–1021 Salarilər dövləti Artsrunilər Taşir-Zoraget çarlığı 979–1118 Artsak çarlığı 1000–1261 Həsən-Cəlalyanlar sülaləsi Malazgird döyüşü 1071 Kilikiya və Türk-Monqol dövrü Səlcuqlu Ermənistanı 1071–1201 Gürcüstan təbəəliyində 1201–1236 Elxani təbəəliyində 1236–1335 Xaçın knyazlığı 1261–1750 Türk təbəəliyində 1335–1508 Kilikiya erməni çarlığı 1198–1375 Rubenidlər 1000–1261 Hethumidlər 1226–1373 Luzinyanlar 1341–1375
Erkən müasir dövr Səfəvi-Osmanlı dövrü Səfəvi və Qacar təbəəliyində 1508–1828 Xəmsə məlikləri Böyük sürgün 1606 Türkmənçay müqaviləsi Osmanlı təbəəliyində 1548–1915 Altı vilayət 1878 Həmid qırğınları 1895–1896 Erməni soyqırımı 1909–1918 Rusiya dövrü Rus təbəəliyində 1828–1918 Cənubi Qafqaza köçürülmə Erməni vilayəti 1828–1840 Tarixi toponimlərin dəyişdirilməsi XIX əsr-1988 Qərbi Ermənistan 1915–1918 Milli Azadlıq Hərəkatı Armenakan 1885 S.D. Hnçak Partiyası 1887 Daşnaksütun 1890 Qafqaz cəbhəsi 1914–1918 Sərdarabad döyüşü 1918 Qarakilsə döyüşü 1918 Müasir Ermənistan İlk Ermənistan Respublikası 1918–1920 Batum konfransı 1918 Azərbaycanla müharibə 1918–1920 Gürcüstanla müharibə 1918 Sevr müqaviləsi 1920 Uilson Ermənistanı 1920 Türkiyə ilə müharibə 1920 Gümrü müqaviləsi 1920
Müasir dövr SSRİ dövrü Ermənistan SSR 1920–1991 Fevral qiyamı 1921 Dağlıq Ermənistan Respublikası 1921 Moskva müqaviləsi 1921 Qars müqaviləsi 1921 Türkiyəyə qarşı ərazi iddiaları 1945–1953 Müstəqillik dövrü Erməni diasporu Gizli ermənilər Ermənistan 1991-bu günə kimi Dağlıq Qarabağ Respublikası 1994-bu günə kimi Qarabağ müharibəsi 1989–1994
Ermənistan portalı

ABŞ Senatı 1920-ci ildə Vilsonun Ermənistanda mandat yaratmaq təklifini rədd etdi. Türkiyədə İstiqlaliyyət müharibəsinin başlaması Osmanlı imperiyasının Sevr müqaviləsini ratifikasiya etməməsinə səbəb oldu. Həmin ilin sonunda Ermənistan–Türkiyə müharibəsi başladı. Ermənistan məğlub oldu və 1920-ci il noyabrın 2-də Sevr müqaviləsində qeyd olunanlardan imtina edərək Gümrü müqaviləsini imzaladı. Qars müqaviləsi 1920-ci il dekabrın 2-də Ermənistan Demokratik Respublikası SSRİ tərəfindən ilhaq edildikdən sonra Sovet Rusiyası ilə Türkiyə arasında müzakirə edilmiş və 1921-ci il oktyabrın 23-də Ermənistandakı Sovet hökuməti arasında imzalanmışdır. Sonuncunu devrilmiş Ermənistan hökuməti heç vaxt qəbul etmədi. Sovet Rusiyası hökuməti Moskva müqaviləsində (1921) onun Ermənistan və Türkiyə ərazisi hesab etdiyi ərazi arasında oxşar sərhəd haqqında ayrıca danışıqlar aparmışdı.